Handel zagraniczny Chorwacji w czasie rosyjskiej agresji na Ukrainę

Opublikowane z końcem maja 2023 r. dane Państwowego Urzędu Statystycznego Republiki Chorwacji dotyczące handlu zagranicznego wskazują na wzrost w 2022 r. zarówno chorwackiego eksportu, jak i importu. W dalszym ciągu rośnie deficyt w handlu zagranicznym, widoczny jest także spadek pokrycia importu eksportem.

Bilans w handlu towarowym. Według danych Państwowego Urzędu Statystycznego Republiki Chorwacji (Državni Zavod za Statistiku Republike Hrvatske) w 2022 r. całkowity eksport Republiki Chorwacji wyniósł ok. 24,1 mld euro, co w porównaniu z 2021 r. oznacza wzrost o 5,8 mld euro, czyli ok. 31%. Jednocześnie całkowity import wyniósł 41,8 mld euro i wzrósł o 13,5 mld euro, czyli o 48% w stosunku do 2021 r. Deficyt handlu zagranicznego w 2022 r. wyniósł 17,7 mld euro i wzrósł aż o 78%, tj. o 7,7 mld euro w porównaniu z 2021 r. Pokrycie importu eksportem w 2022 r. wyniosło 57,6%, podczas gdy w roku poprzednim – 64,7%.

Największy wpływ na wzrost zarówno eksportu, jak i importu ma przemysł przetwórczy. Na wzrost eksportu istotny wpływ miało w 2022 r. zaopatrywanie w energię elektryczną i gaz, a na wzrost importu – górnictwo i przemysł wydobywczy.

W całkowitym eksporcie w 2022 r. przemysł przetwórczy miał udział na poziomie ok. 78% i osiągnął wzrost o ok. 22%, przyczyniając się tym samym najbardziej do wzrostu całkowitego eksportu Chorwacji. Największy wzrost eksportu, o ok. 72%, miała produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej w ramach przemysłu przetwórczego, z udziałem w eksporcie ogółem na poziomie ok. 7%. Znaczący wpływ na wzrost eksportu miała także produkcja artykułów spożywczych, z udziałem ok. 8% w eksporcie ogółem i wzrostem eksportu o ok. 24%.

Najbardziej do wzrostu importu w 2022 r. przyczynił się przemysł przetwórczy (wzrost o 33%), z udziałem ok. 79% w imporcie ogółem. W przemyśle przetwórczym największy udział we wzroście importu miała produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej, z udziałem ok. 7% w imporcie ogółem i wzrostem importu o ok. 158%. Znaczący wpływ na wzrost importu miały również produkty spożywcze, z udziałem na poziomie 8% w imporcie ogółem i wzrostem importu o ok. 31%.

Istotny wpływ na wzrost handlu miały produkty energetyczne. W 2022 r. zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i klimatyzację osiągnęło wzrost importu aż o 231% w stosunku do roku poprzedniego, przy udziale w eksporcie ogółem na poziomie ok. 6%. W tym samym roku import produktów przemysłu wydobywczego wzrósł o ok. 191% w stosunku do 2021 r., a udział w imporcie ogółem wyniósł ok. 13%. Paliwa mineralne i smary stanowiły jedną piątą wartości całkowitego eksportu i jedną czwartą całkowitego importu.

Według Standard International Trade Classification (SMTK) najwyższe wartości eksportu i importu osiągnięto w sektorze paliwa mineralne i smary. Eksport tego sektora w 2022 r. wyniósł ok. 4,7 mld euro i stanowił ok. 20% całości chorwackiego eksportu, podczas gdy import w tym samym okresie wyniósł ok. 10,7 mld euro i miał udział ok. 26%.

Najważniejsi partnerzy handlowi. Najważniejszym rynkiem zbytu dla chorwackich produktów jest UE. Handel z państwami członkowskimi UE w 2022 r. stanowił ok. 69% całkowitego eksportu (odnotowano wzrost o 33% w stosunku do roku poprzedniego) oraz ok. 71% całkowitego importu (wzrost o ok. 36%).

W 2022 r. największymi zagranicznymi partnerami handlowymi Chorwacji z obszaru UE były Włochy, Węgry, Niemcy i Słowenia. Krajem partnerskim, do którego wyeksportowano najwięcej towarów w 2022 r., były Włochy, z udziałem na poziomie ok. 12% i wzrostem o ok. 23% w stosunku do roku poprzedniego. Najwięcej towarów sprowadzono z Włoch, co stanowi ok. 14% całego chorwackiego importu – nastąpił wzrost o ok. 62% w porównaniu z 2021 r. Eksport do Polski wzrósł o 36% – do 508 mln euro, a import z Polski o 25% – do 1,4 mld euro. Oznacza to, że w handlu z Polską Chorwacja odnotowuje deficyt w wysokości 2,5-krotności wartości eksportu. Poza tym państwa Europy Środkowej, z Węgrami i Słowenią na czele, są ważnymi partnerami handlowymi Chorwacji. Wartość eksportu do państw Europy Środkowej (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia i Rumunia) wyniosła w 2022 r. prawie 7 mld euro, czyli ok. 28% całkowitego eksportu Chorwacji.

Spoza Unii Europejskiej najważniejszymi partnerami handlowymi Chorwacji były Bośnia i Hercegowina, USA oraz Serbia. W 2022 r. handel z krajami trzecimi stanowił ok. 31% całkowitego eksportu, który w porównaniu z 2021 r. wzrósł o ok. 28%. Również w 2022 r. handel z krajami trzecimi stanowił ok. 29% całkowitego importu, co oznacza wzrost o ok. 85% w porównaniu z 2021 r. Około 10% całego chorwackiego eksportu w 2022 r. zrealizowano w Bośni i Hercegowinie. W porównaniu z rokiem poprzednim wzrósł on o ok. 54%, natomiast import – o ok. 47%.

Wartość eksportu do Rosji wyniosła 182 mln euro i stanowiła 89% wartości eksportu do tego państwa w 2021 r. Jednocześnie wartość importu z Rosji wzrosła o 2% – do 472 mln euro. Wartość handlu z Białorusią spadła jeszcze bardziej – z 28 mln euro w 2021 r. do 16 mln euro. Jednocześnie znacząco wzrósł eksport do takich państw, jak: BiH (54%), Mołdawia (112%), Serbia (52%), Islandia (74%), Angola (871%), Gwinea Równikowa (120%), Nigeria (325%), Cypr (377%), Grecja (53%), Azerbejdżan (52%) czy Izrael (228%). Można przyjąć, że część tych destynacji zastąpiła eksport do Rosji.

Według wstępnych danych Eurostatu w 2022 r. eksport chorwackich towarów poza UE wzrósł o ok. 18%, a import spoza UE – o ok. 41% w stosunku do 2021 r. W rezultacie w handlu towarami UE odnotowano deficyt w wysokości 431,2 mld euro, co stanowi największy deficyt w historii.

Wnioski. Istotne znaczenie Europy Środkowej w handlu zagranicznym Chorwacji oznacza, że region ten ma dużo większą wagę dla gospodarki chorwackiej, niż sugerowałyby to deklaracje polityczne chorwackich przywódców, skoncentrowanych obecnie na relacjach z instytucjami Unii Europejskiej oraz stolicami zachodnioeuropejskimi. Choć najważniejszym pojedynczym rynkiem zbytu dla chorwackich towarów pozostają Włochy, to silna pozycja takich państw jak Słowenia (2. miejsce), Węgry (4. miejsce) czy Polska (7. miejsce w handlu z innymi państwami UE oraz 9. w handlu ogólnie) oraz wysoka dynamika rozwoju eksportu pokazują, jak ważne jest rozwijanie połączeń z Europą Środkową oraz innymi krajami należącymi do Trójmorza.

Niepokojący dla władz chorwackich pozostaje stosunkowo duży deficyt w handlu zagranicznym. Jest on częściowo pokrywany przez wysoką nadwyżkę w handlu z państwami CEFTA (ponad 1,5 mld euro nadwyżki w roku 2023 oraz 1,2 mld euro rok wcześniej) oraz eksportem usług turystycznych o wartości ok. 10 mld euro. Niemniej wysoki deficyt w handlu zagranicznym stanowi jednak istotne wyzwanie budżetowe dla władz chorwackich. Jest także odzwierciedleniem niskiego poziomu rozwoju gospodarki chorwackiej.

Znaczący jest wzrost wartości wymiany handlowej z państwami trzecimi, które utrzymują bliskie relacje gospodarcze z Rosją i Białorusią. Mowa tu przede wszystkim o takich państwach, jak Angola (wzrost o 871%), Nigeria (wzrost o 325%), Cypr (wzrost o 377%), Grecja (wzrost o 53%), Azerbejdżan (wzrost o 52%) czy Izrael (wzrost o 228%).

[Zdjęcie: Grafika z portalu fxmag]