Zanieczyszczenie powietrza jako zagrożenie bezpieczeństwa zdrowotnego w Polsce – w świetle teorii sekurytyzacji

Air pollution as a threat to health security in Poland: Securitization Theory perspective

Abstract: Zanieczyszczenie powietrza jest obecnie jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka, a Polska jest zaliczana do grona państw o najwyższym poziomie zanieczyszczenia powietrza w UE i OECD. Już sama skala zagrożenia, jakie stanowi zanieczyszczenie powietrza w Polsce, wskazuje na istotną rolę tego czynnika z punktu widzenia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli. Niemniej tocząca się w Polsce debata (zarówno polityczna, jak i naukowa) na temat bezpieczeństwa zdrowotnego często problem ten pomija. Celem artykułu jest 1) aktualna ocena zagrożenia, jakie stanowi zanieczyszczenie powietrza w Polsce, 2) jego umiejscowienie w obszarze bezpieczeństwa zdrowotnego oraz 3) analiza procesu przenoszenia problemu zanieczyszczenia powietrza ze sfery polityki do obszaru bezpieczeństwa, zgodnie z rozwijaną w ramach szkoły kopenhaskiej teorią sekurytyzacji. Jakościowa analiza dokumentów z wykorzystaniem teorii sekurytyzacji pokazała, że w Polsce nastąpiło objęcie przez państwo roli podmiotu sekurytyzującego zanieczyszczenie powietrza jako zagrożenie egzystencjalne. Proces ten znajduje się obecnie na wstępnym etapie, a jego dalsze powodzenie uzależnione jest m.in. od decyzji i możliwości dotyczących przedsięwzięcia nadzwyczajnych środków w celu eliminacji omawianego zagrożenia.

Bibliography:

Aldis W., Health security as a public health concept: a critical analysis, „Health Policy and Planning”, vol. 23, 2008, issue 6.

Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, 2013, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/01/Biala_Ksiega_inter_mm.pdf.

Buzan B., Rethinking Security after the Cold War, „Cooperation and Conflict”, vol. 32, 1997, no. 1.

Buzan B., Wæver O., De Wilde J., Security: A New Framework for Analysis, Boulder–London 1998.

Cianciara D., Wysocki D.J., Koncepcja bezpieczeństwa zdrowotnego – panaceum czy placebo?, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, t. 87, 2001, nr 2.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, Dz.Urz. UE L 152, 11.06.2008.

Fijałkowski Ł., Teoria sekurytyzacji i konstruowanie bezpieczeństwa, „Przegląd Strategiczny” 2012, nr 1.

GIOŚ, Bank danych pomiarowych, http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives.

GIOŚ, Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2019. Zbiorczy raport krajowy z rocznej oceny jakości powietrza w strefach wykonanej przez GIOŚ według zasad określonych w art. 89 ustawy – Prawo ochrony środowiska, Warszawa 2020.

Grzywna P., Bezpieczeństwo zdrowotne w nauce o polityce społecznej. Wprowadzenie do dyskusji, Katowice 2017.

Jędrak J. i in., Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, https://polskialarmsmogowy.pl/files/artykuly/1346.pdf.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970780483/U/D19970483Lj.pdf.

Krzyzanowski M., Editorial of Special Issue “Health Impact Assessment of Air Pollution”, „Atmosphere”, vol. 12, 2021, issue 2.

Manisalidis I. et al., Environmental and Health Impacts of Air Pollution: A Review, „Frontiers in Public Health”, vol. 8, 2020.

Ministerstwo Środowiska, Polityka Ekologiczna Państwa 2030, 2019, https://bip.mos.gov.pl/strategie-plany-programy/polityka-ekologiczna-panstwa/polityka-ekologiczna-panstwa-2030-strategia-rozwoju-w-obszarze-srodowiska-i-gospodarki-wodnej/.

Ministerstwo Zdrowia, Determinanty zdrowia, archiwalna wersja strony internetowej: http://www.archiwum.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/narodowy-program-zdrowia/npz-2007-2015/determinanty-zdrowia/.

Musioł M., Znaczenie sekurytyzacji i sektorów bezpieczeństwa w ramach krytycznych studiów nad bezpieczeństwem, „Historia i Polityka” 2018, nr 23 (30).

Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 11 grudnia 2020 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, Dz.U. 2020.2279, 17.12.2020.

Shaddick G. et al., Global Air Quality: An Inter-Disciplinary Approach to Exposure Assessment for Burden of Disease Analyses, „Atmosphere”, vol. 12, 2021, issue 1.

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2020, 2020, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP_2020.pdf.

Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, 2013, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/01/strategia_rozwoju_systemu_bezpieczenstwa_narodowego_rp_2022.pdf.

UNDP, Human Development Report – New Dimensions of Human Security, New York 1994.

United Nations Commission on Human Security, Human security now: protecting and empowering people, New York 2003.

WHO, Air quality guidelines. Global update 2005. Particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide, Copenhagen 2006.

WHO, Ambient Air Pollution: A Global Assessment of Exposure and Burden of Disease, Geneva 2016.

WHO, Ottawa Charter for Health Promotion, Ottawa 1986.

Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 22 lutego 2018 r. – Komisja Europejska/Rzeczpospolita Polska, Dz.Urz. UE C 134/6, 16.4.2018.

PDF: Download