Trzydzieści lat dekomunizacji na Ukrainie

Thirty years of decommunization in Ukraine

Abstract: Celem artykułu jest analiza tak historyczna i polityczna, jak też dyskursu naukowego dotyczącego kierunku przemian dekomunizacyjnych od czasu uzyskania niepodległości przez Ukrainę. Główne pytanie badawcze dotyczy skuteczności procesu. Opisując dekomunizację przestrzeni publicznej na Ukrainie, należy podkreślić, że cechowała się ona zmiennym natężeniem i regionalnością. Proces można podzielić na dwie zasadnicze fazy: 1990-2014 oraz po 2015 r. Pierwszy okres determinowany był ogólną wizją polityki historycznej prowadzonej przez prezydentów Ukrainy. W okresie prezydentury Juszczenki wraz ze wzrostem zainteresowania polityka historyczną, a zwłaszcza tematyką Głodu 1932/1933, doprowadzono do usunięcia nazw i pomników ku czci osób odpowiedzialnych za te wydarzenia. Ostatnia faza dekomunizacji wiąże się z czterema ustawami, uchwalonymi w kwietniu 2015 r. Tempo i konsekwencja, z jakimi implementowano ustawy, zwłaszcza 317-VIII, dotyczącą symboliki komunistycznej, były związane z konfliktem ukraińsko-rosyjskim. Determinował on konieczność podjęcia radykalnych kroków w kierunku przejęcia kontroli przez państwo ukraińskie nad własną przestrzenią symboliczną. Sprzyjająca większość parlamentarna oraz atmosfera społeczna spowodowały, że implementacja ustaw okazała się skuteczna i dziś uznać można, że Ukraina zdekomunizowała przestrzeń publiczną. Nie dotyczy to oczywiście terenów okupowanych.

Bibliography:

Akulenko V., Tìn’ovijbìk Lenìnìadi, abo nezareêstrovanij u Ginenesa rekord, „Pam’âtki Ukraïni” 1991, nr 2, http://elib.nplu.org/view.html?&id=3724.

Assmann A., Między historią a pamięcią. Antologia, red. M. Saryusz-Wolska, Warszawa 2013.

Ciba V.M., „Dekomunìzacìâ” ì legìtimacìâ pravlâčoï elìti v Ukraïnì, „Vìsnik Dnìpropetrovs’kogo unìversitetu, Serìâ: Fìlosofìâ. Socìologìâ. Polìtologìâ” 2017, nr 1.

Czerny A., Teoria nazw geograficznych, Warszawa 2011.

Dekomunìzacìâ v Odesì: âk cevìdbuvaêt’sâ ì ŝo pìšlo ne tak, http://hromadske.tv/od/dekomunizatsiya-v-odesi-yak-tse-vidbuvayetsya-i-scho-pishlo–ne-tak.

Edensor T., Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, Kraków 2004.

Forest B., Johson J., Monumental Politics: Regime Type and Public Memory in Post-Communist States, „Post-Soviet Affairs”, vol. 27, 2011, no. 3.

Gajdaj O., Kamânnij gìst’, Kiïv 2018.

Gajdaj O., Park pamâtnikov kak forma institualizacii pamâti o kommunističeskom periode: central’noevropejskij i ukrainskij kontekst, [w:] Ìstorìâ, pam’ât’, polìtika. Zbìrnik naukovih statej, uporâd. G. Kas’ânov, O. Gajdaj, Kiïv 2016.

Gricak Â., Konstruûvannâ nacìonal’nogo mìsta: Vipadok L’vova, „Duh ì Lìtera” 2006-2007, nr 17-18, http://ekmair.ukma.edu.ua/bitstream/handle/123456789/5094/Hrytsak_konstruiuvannia_natsionalnoho_mista.pdf.

Gricenko O., Dekomunìzacìâ v Ukraïnì âk deržavna polìtika ì âk socìokul’turne âviŝe, Kiïv 2019.

Karta mìsta: simvolìčnij prostìr upravlìnnâ, „Kritika” 2007, nr 1-2.

Kas’ânov G., Istoričeskaâ politika i „memorial’nye” zakony v Ukraine: načalo XXI v., „Istoričeskaâ è èkspertiza” 2016, nr 2, https://istorex.ru/page/kasyanov_gv_istoricheskaya_politika_i_memorialnie_zakoni_v_ukraine_nachalo_xxi_v.

Kas’ânov G., K probleme definicij: istoričeskaâ pamât’, istoričeskaâ politika, [w:] Ìstorìâ, pam`ât’, polìtika. Zbìrnik naukovih statej, Kiïv 2016.

Kas’ânov G., Past Continuous: Ìstorična polìtika 1980-h-2000-h: Ukarïna ta susidi, Kiïv 2018.

Krimìnal’nij kodeks Ukraïni vìd 05.04.2001 № 2341-III, https://www.rada.gov.ua.

Krivošeâ V., Modelì pam’âtì ì deržavna polìtika pam’âtì, [w:] Nacìonal’na ta ìstorična pam’ât’, 2011, vip. 1.

Kulik V., Deržavna polìtika ta gromads’ka dumka ŝodo pam’âtì j movi v Ukraïni pìslâ Êvromajdanu, „Nauk. zapiski ÌPÌEND ìm. Ì.F. Kurasa NAN Ukraïni” 2017, vip. 5-6(91-92).

Males L.V., Sučasnì suspìl’nì problemi u vimìrì socìologìï upravlìnnâ. Materìali drugoï naukovoï konferencìï. Donec’k: Donduu, 2006.

Masenko L., Âk pozbutisâ radâns’koï spadŝiniv toponìmìï, „Den’” 2013, nr 104, https://day.kyiv.ua/uk/news/280417-sud-v-odesi-vidminyv-rishennya–pro-skasuvannya-dekomunizaciyi.

Nabok S., Borcì za nezeležnìst’ Ukraïni, Viznennâ simvolìčne?, „Naukovì zapiski, Ìnstitut ìm. Kurasa, NAN Ukraïni”, 4(78).

Nora P., Vsemirnoe toržestvo pamâti, „Neprikosnovennyj zapas” 2005, 2-3(40-41), http://magazines.russ.ru/nz/2005/2/nora22.html.

Olszański T.A., Wielka dekomunizacja. Ukraińska polityka historyczna czasu wojny, „Punkt Widzenia”, Ośrodek Studiów Wschodnich, 2017, nr 65.

Panič O., Âk Donec’kij unìversitet ne dav prisvoïti sobì ìm’â Vasilâ Stusa, http://www.istpravda.com.ua/blogs/2014/08/16/144028/Portnov A., “De-Communization” and Legislating History in Post-Maidan Ukraine, „Aspen Review” 2017, issue 04, https://www.aspenreview.com/article/2017/de-communization-legislating-history-post-maidan-ukraine/.

Pro dostup do arhìvìv represivnih organìv komunìstičnogo totalìtarnogo režimu 1917-1991 rokìv, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/316-19#Text.

Pro perejmenuvannâ vulicì u Pečers’komu rajonì m. Kiêva, Kiìvs’ka mìs’ka rada, IV sesìâ V sklikannâ rìšennâ vìd 25 žovtnâ 2007 roku № 1059/3892.

Pro povernennâ deâkih ìstoričnih nazv taperejmenuvannâ na vìdznaku 80-rìččâ pam’âtnih podìj Ukraïns’koï revolûcìï 1917-1920 rokìv vìd 20.11.97 r. № 260, http://81412.livejournal.com/15391.html#r260.

Pro pravovij status ta všanuvannâ pam’âtì borcìvza nezaležnìst’ Ukraïni u XX stolìttì, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/314-19#Text.

Pro uvìčnennâ peremogi nad nacizmom u Drugìj svìtovìj vìjnì 1939-1945 rokìv, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/315-19#Text.

Pro zasudžennâ komunìstičnogo ta nacìonal-socìalìstičnogo (nacists’kogo) totalìtarnih režimìv v Ukraïnì ta zaboronu propagandi ïhn’oï simvolìki, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/317-19#Text.

Sabadišina Û., Perejmenuvannâ vulic’ L’vova: âk ce bulo ì ê, http://tvoemisto.tv/news/pereymenuvannya_vulyts_lvova_yak_tse_bulo_i_ie_68135.html.

Vìdkritij list naukovcìv ta ekspertìv-ukraïnoznavcìv ŝo do takzvanogo „Antikomunìstičnogo zakonu”, „Kritika”, http://m.krytyka.com/ua/articles/vidkrytyy-lyst-naukovtsiv-ta-ekspertiv-ukrayinoznavtsiv-shchodo–tak-zvanoho.

PDF: Download