Sowieckie ludobójstwo i prawo międzynarodowe. Litewskie zmagania ze zbrodniami ZSRS w świetle orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Drelingas

Soviet genocide and international law. Lithuanian struggle with the crimes of the USSR in the light of the European Court of Human Rights judgment in the case of Drelingas

Abstract: Celem artykułu jest analiza działań podjętych przez władze niepodległej Litwy w celu rozliczenia zbrodni sowieckich popełnionych na społeczeństwie litewskim, w szczególności na reprezentantach antysowieckiego podziemia niepodległościowego, poprzez wykorzystanie prawnomiędzynarodowej kategorii zbrodni ludobójstwa. Kluczowe dla potwierdzenia litewskiej polityki w tym względzie stało się orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Drelingas przeciwko Litwie z 12 marca 2019 r., które zaaprobowało legalność kwalifikacji prawnej „etno-narodowo-politycznego” genocydu „leśnych braci” dokonanego przez okupacyjną władzę sowiecką. Orzeczenie to, z jednej strony, otwiera na nowo dyskusję w przedmiocie możliwości osądzenia zbrodni Związku Sowieckiego, z drugiej jednak, wzbudza pewne wątpliwości natury prawnej oraz politycznej – wyrażane co do zasady przez Federację Rosyjską.

Bibliography:

Adamski Ł., Pamięć pod specjalnym nadzorem. Ile lat więzienia grozi za zajmowanie się historią w Rosji?, „Kresy24.pl”, 31.05.2021, https://kresy24.pl/dr-lukasz-adamski-pamiec-pod-specjalnym-nadzorem-ile-lat-wiezienia–grozi-za-zajmowanie-sie-historia-w-rosji/.

Bartošek K., Courtois S., Margolin J.-L., Paczkowski A., Panné J.-L., Werth N., Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, Warszawa 1999.

Bruskina N., The Crime of Genocide Against the Lithuanian Partisans: A Dialogue Between the Council of Europe and the Lithuanian Courts, „European Papers – A Journal on Law and Integration”, vol. 5, 2020, no. 1.

Caroli P., Drelingas v. Lithuania (N. 28859/16): The ECtHR Acknowledges the Lithuanian Ethno-Political Genocide, „International Law Blog”, 18.03.2020, https://internationallaw.blog/2020/03/18/drelingas-v-lithuania-n-28859–16-the-ecthr-acknowledges-the-lithuanian-ethno-political-genocide/.

Dróżdż D., Zbrodnia ludobójstwa w międzynarodowym prawie karnym, Warszawa 2010.

Gnatovs’kij M., Udar po zločinah SRSR: ŝo zmìnûê rìšennâ ÊSPL u spravì pro genocid u Litvì, „Êvropejs’ka prawda”, 21.03.2019, https://www.eurointegration.com.ua/articles/2019/03/21/7094191/.

Grzywaczewski: dzisiaj sąd wydał prawomocny wyrok skazujący sprawców masakry w Wilnie z 1991 roku, „PolskieRadio24.pl”, 31.03.2021, https://www.polskieradio24.pl/130/5555/Artykul/2708191,Grzywaczewski-dzisiaj-sad-wydal-prawomocny-wyrok-skazujacy-sprawcow-masakry-w–Wilnie-z-1991-roku.

Hyndle J., Kutysz M., Litwa, [w:] Lustracja w krajach Europy Środkowej i Państwach Bałtyckich, Raport Ośrodka Studiów Wschodnich, Warszawa 2009.

Iwanek T., Zbrodnia ludobójstwa i zbrodnie przeciwko ludzkości w prawie międzynarodowym, Warszawa 2015.

Karski K., Rozpad Związku Radzieckiego a prawo międzynarodowe, Warszawa 2015.

Kędzierski D. van, Metodologia i paradygmat polskich szczegółowych nauk prawnych, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2018, nr 3.

Kuczyńska-Zonik A., Wilczewski D., Okupacje, dekomunizacja i walka o niepodległość w polityce historycznej państw bałtyckich, „Prace Instytutu Europy Środkowej” 2019, nr 2.

Kurkuć M., Związek Sowiecki czy Radziecki? Sowiety czy rady?, „Arcana”, 27.01.2015, http://www.portal.arcana.pl/Zwiazek-sowiecki-czy-radziecki–sowiety-czy-rady,4294.html?fbclid=IwAR1u345CKISA2N8aS8tw53mGKX4uBMUPndfSmqsVI_d-97qEjPS5oxIC72c.

Mälksoo L., Soviet Genocide? Communist Mass Deportations in the Baltic States and International Law, „Leiden Journal of International Law”, vol. 14, 2001.

Pettai V., Overcoming Occupation in the Baltic States: How Much Truth and Justice Has Been There Since 1989?, [w:] 25 Years after. The Baltic Way and the Collapse of Totalitarian Communism: European Memory and Political Inspirations, ed. K. Bekere, Riga 2015.

Sawicki J., Ludobójstwo. Od pojęcia do konwencji 1933-1948, Kraków 1949.

Schabas W., Genocide in International Law. The Crime of Crimes, Cambridge 2009.

Szawłowski R., Rafał Lemkin. Biografia intelektualna, Warszawa 2020.

V MID RF vyrazili vozmuŝenie v svâzi s rešeniem ESPČ po delu „Drelingas protiv Litvy”, „TASS”,14.09.2019, https://tass.ru/politika/6885804.

Wierczyńska K., Pojęcie ludobójstwa w kontekście orzecznictwa międzynarodowych trybunałów karnych ad hoc, Warszawa 2010.

Wilczewski D., Duchy przeszłości krążą nad Wilnem. Litwini spierają się o swoich bohaterów, „Przegląd Bałtycki”, 22.08.2019, https://przegladbaltycki.pl/13296,duchy-przeszlosci-kraza-nad-wilnem-litwini-spieraja-sie–o-swoich-bohaterow.html.

Wnuk R., Leśni bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944-1956, Warszawa–Lublin 2018.

Žilinskas J., Broadening the Concept of Genocide in Lithuania’s Criminal Law and the Principle of Nullum Crimen Sine Lege, „Jurisprudence” 2009, 4(118).

Žilinskas J., Vasiliauskas vs. Lithuania: Battle Lost in the War to Come?, „International Comparative Jurisprudence” 2016, vol. 2.

PDF: Download