Europa wielu prędkości i kwestia Europy Wschodniej. Ujęcie centro-peryferyjne

Multi-speed Europe and the problem of Eastern Europe. Centre-periphery approach

Abstract: Artykuł przedstawia zagadnienie niepewności wynikającej z ekonomicznej nierówności państw członkowskich w Unii Europejskiej. Autor opiera się na perspektywie centro-peryferyjnej i stawia tezę, że nierówność potencjału państw i regionów w UE wynika ze zróżnicowania historycznego o charakterze społeczno-gospodarczym. Współczesny dyskurs wokół koncepcji „Europy wielu prędkości” jest próbą nadania kwestii centro-peryferyjnej w Europie konkretnych ram politycznych i instytucjonalnych. Koncepcja ta jest krytykowana w nowych krajach członkowskich UE, które obawiają się peryferyzacji i pozostają zależne od europejskiej polityki spójności. W analizie wykorzystano także ustalenia z zakresu studiów nad bezpieczeństwem ekonomicznym i rozwojem.

Bibliography:

Arrighi G., The Long Twentieth Century: Money, Power, and the Origins of Our Times, London 2004.

Barcz J., Europa à la carte: konsolidacja czy fragmentacja Unii Europejskiej?, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2012, nr 3.

Baziur G., Trójmorze jako koncepcja bezpieczeństwa i rozwoju ekonomicznego Europy Wschodniej, „Przegląd Geopolityczny”, 23, 2018.

Bourdieu P., The Forms of Capital, [w:] Handbook of Theory and Research for Sociology of Education, ed. J.G. Richardson, New York 1986.

Brenner I., Economic Backwardness in Eastern Europe in Light of Developments in the West, [w:] Origins of Backwardness in Eastern Europe.

Economics and Politics from the Middle Ages until the Twentieth Century, ed. D. Chirot, Berkeley – Los Angeles – Oxford 1991.

Buzan B., Lawson G., The Global Transformation. History, Modernity and the Making of International Relations, Cambridge 2015.

Chase-Dunn Ch., Global Formation. Structures of the World-Economy, Lanham 1998.

Origins of Backwardness in Eastern Europe. Economics and Politics from the Middle Ages until the Twentieth Century, ed. D. Chirot, Berkeley – Los Angeles – Oxford 1991.

Cianciara A.K., W poszukiwaniu alternatywnych modeli integracji: Europa jako klub klubów, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2015, 4.

Czachór Z., Zmiany i rozwój w systemie Unii Europejskiej po traktacie z Maastricht, Wrocław 2004

Dahrendorf R., A Third Europe? Third Jean Monnet Lecture by Professor Ralf Dahrendorf, Director of the London School of Economics, Florence, 26 November 1976, Archive of European Integration, http://aei.pitt.edu/11346/.

Dutka J., Wpływ realizacji geopolitycznej koncepcji Międzymorza na bezpieczeństwo militarne Polski i Europy Wschodniej w XXI wieku, „Przegląd Geopolityczny” 2016, nr 16.

Eberhardt P., Koncepcja Rzeszy Słowiańskiej według Karela Kramářa, „Przegląd Geopolityczny”, 18, 2016.

Europe à la carte. Special Report, „The Economist”, 23.09.2014, https://www.economist.com/special-report/2004/09/23/europe-a-lacarte.

Ferguson N., Cywilizacja. Zachód i reszta świata, Kraków 2011.

GDP per capita in EU Regions. Eurostat Regional GDP per capita Ranged from 30% to 263% of the EU Average in 2018, Eurostat, 38/2020, 5.03.2020, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/10474907/1-05032020-AP-EN.pdf/81807e19-e4c8-2e53-c98a-933f5bf30f58.

Gorzelak G., Fakty i mity rozwoju regionalnego, „Zarządzanie Publiczne”, nr 4(6) 2008.

Integrating Diversity in the European Union, EUI, http://indiveu.eui.eu/about/.

Jasiński L.J., Bliżej centrum czy na peryferiach? Polskie kontakty gospodarcze z zagranicą w XX wieku, Warszawa 2011.

Kant I., Wieczny pokój, Toruń 1992.

Kochanowicz J., The Polish Economy and the Evolution of Dependency, [w:] Origins of Backwardness in Eastern Europe. Economics and Politics from the Middle Ages until the Twentieth Century, ed. D. Chirot, Berkeley – Los Angeles – Oxford 1991.

Kula W., Rozwój gospodarczy Polski XVI-XVIII wieku, Warszawa 1993.

Lach Z., Analiza poziomu rozwoju społeczno-ekonomicznego i potęgi państw Europy Środkowo-Wschodniej, „Przegląd Geopolityczny”, 9, 2014.

Landau Z., Roszkowski W., Polityka gospodarcza II RP i PRL, Warszawa 1995.

Landau Z., Tomaszewski J., Druga Rzeczpospolita. Gospodarka. Społeczeństwo. Miejsce w świecie, Warszawa 1977.

Landes D., Bogactwo i nędza narodów, Warszawa 2015.

Lesiewicz E., The Flexible Integration in the European Integration Process. Selected Issues, „Acta Politica Polonica” 2015, 18.

Maurice E., Macron Revives Multi-Speed Europe Idea, 30.08.2017, https://euobserver.com/institutional/138832.

Mertes M., Pril N., Eine Vision fur Europa, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 19.07.1989.

Mertes M., Prill N., Es wächst zusammen, was zusammengehören will. „Maastricht Zwei“ muss die Europäische Union flexibel machen, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 9.12.1994.

Misiak W., Globalizacja Berlina, Pragi i Warszawy, Warszawa 2012.

Orłowski W., W pogoni za straconym czasem. Wzrost gospodarczy w Europie Środkowo-Wschodniej 1950-2030, Warszawa 2010.

Pastuszka S., Polityka regionalna UE. Cele, narzędzia, efekty, Warszawa 2012.

Pawłuszko T., Czy Polska jest zacofana?, „Studia Polityczne PAN”, t. 46, 2018, nr 2.

Pawłuszko T., Między zachodem a wschodem. Polska w perspektywie długiego trwania, „Miscellanea Oeconomicae”, vol. 2, 2017.

Pawłuszko T., Model Rokkana-Urwina w relacjach centro-peryferyjnych, „Cywilizacja i Polityka”, t. 26, 2018.

Piątkowski M., Poland’s New Golden Age. Shifting from Europe’s Periphery to Its Center, The World Bank, „Policy Research Working Paper”, no. 6639, October 2013.

Polskie 10 lat w UE. Raport, Departament Ekonomiczny UE, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Warszawa 2014.

Podraza A., Unia Europejska w procesie reform traktatowych, Lublin 2007.

Pomeranz K., The Great Divergence: China, Europe, and the Making of the Modern World Economy, Princeton 2001.

Popowicz K., Rozwój podstaw prawnych Unii Europejskiej, Warszawa 2010.

Presidency Conclusions, Lisbon – European Council, 23-24 March 2000, https://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/00100-r1.en0.htm.

Riedel R., Zróżnicowana integracja w Europie – źródła, mechanizmy, konsekwencje, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2018, nr 352.

Rokkan S., Territories, Centres, and Peripheries: Toward a Geoethnic-Geoeconomic-Geopolitical Model of Differentiation Within Western Europe, [w:] Centre and Periphery: Spatial Variation in Politics, ed. J. Gottmann, London 1980.

The Politics of Territorial Identity. Studies in European Regionalism, ed. S. Rokkan, D. Urwin, London – Beverly Hills – New Delhi 1982.

Rokkan S., Urwin D., Economy, Territory, Identity. Politics of West European Peripheries, London 1982.

Sima M., Geopolityczne znaczenie idei Wielkich Węgier, „Przegląd Geopolityczny”, 28, 2019.

Sosnowska A., Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią 1947-1994, Warszawa 2004.

Sowa J., Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Kraków 2011.

Smętkowski M., Rozwój regionów i polityka regionalna w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w okresie transformacji i globalizacji, Warszawa 2013.

Strategia „Europa 2020”, https://www.gov.pl/web/rozwoj/strategia-europa-2020.

The Road Ahead – CEE Transport Infrastructure Dynamics, Joint Atlantic Council – PwC Report, 2017, https://www.pwc.pl/en/publikacje/2017/the-road-ahead-cee-transport-infrastructure-dynamics.html.

Topolski J., Gospodarka polska a europejska w XVI-XVIII wieku, Poznań 1977.

Tymiński M., Koryś P., Ucieczka od zacofania? Polska transformacja jako projekt modernizacyjny, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. LXXV, 2015.

Visegrad Countries and Multispeed Europe: Perceptions, Positions, Strategies, europolicy.sk, December 2018, https://euractiv.sk/wp-content/uploads/sites/8/2018/12/EUROPOLICY-ANALYSIS-Visegrad-countries-and-multispeed-Europe1.pdf.

Wallerstein I., Analiza systemów-światów, Warszawa 2007.

Wallerstein I., The Rise and Future Demise of the World Capitalist System: Concepts for Comparative Analysis, „Comparative Studies in Society and History” 1974, no. 16.

Węc J.J., Spór o kształt instytucjonalny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej 1950-2005, Kraków 2006

White Paper on the Future of Europe. Reflections and Scenarios for the EU27 by 2025, European Commission, COM (2017) 2025 of 1 March 2017.

Wyczański A., Wschód i zachód Europy w początkach doby nowożytnej, Warszawa 2003.

Zarycki T., Peryferie. Nowe ujęcia zależności centro-peryferyjnych, Warszawa 2009.

Zielonka J., Europa jako imperium. Nowe spojrzenie na Unię Europejską, Warszawa 2007.

PDF: Download