„Wybór” cywilizacyjny jako kluczowe zagadnienie dla przyszłości narodu polskiego w pismach Juliana Klaczki

Civilizational ‘choice’ as a key issue for the future of the Polish nation in the writings of Julian Klaczko

Abstract: The article analyses the issue of the civilisational ‘choice’ in the writings of Julian Klaczko – a 19th century prominent on the European scale conservative publicist, political writer, literary critic, art critic, politician associated with Hôtel Lambert, who had a great impact on the political and social views of Cracovian Stańczycy. So far, this issue has not been discussed sufficiently. This article is mainly based upon primary sources such as articles, brochures, and diplomatic studies of Julian Klaczko, his correspondence (kept at the Princes Czartoryski Library). In his writings the author of Preparations for Sadowa indicated that it was crucial that the Poles held on to the values of the Western (Latin-Germanic) Civilisation, whose cornerstone was the Catholic Faith. For him, France during the reign of Emperor Napoleon III served as a civilizational ideal. The French were supposed to possess all the virtues that the Polish lacked. He hoped – alike Polish Romantic writers and Prince Adam Jerzy Czartoryski – that the Western values would also prevail in the international relations, which should be based on Christian ethics, making them stable. He stated that the Polish nation, claiming its rights with dignity, in a moral, nonrevolutionary way would find a place in such Europe. The antithesis of the Western Civilisation was the Eastern (Russian) Civilisation, which was based on brute force and ruthless rule, disregarding individual freedoms. Thus, there was no alternative for the Polish nation.

Bibliography:

1. Baran Z., Die Deutschen Hegemonen Klaczki. Od antyniemieckości do filosłowiańskiej utopii, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
2. Baran Z., Itaka Juliana Klaczki, Kraków 1998.
3. Bobrowski A., Julian Klaczko wobec współczesnych badań nad renesansem, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
4. Fenby J., The history of modern France. From revolution to the war with terror, London 2016.
5. Fiećko J., Rosja Krasińskiego. Rzecz o nieprzejednaniu, Poznań 2005.
6. Gancewski M. P., Hotel Lambert a świecka władza papieża (przed powstaniem styczniowym), „Rocznik Przemyski. Historia”, t. 56, z. 1(23), 2020.
7. Gancewski M. P., Polskie życie narodowe w kraju w latach 1857-1861 w ocenie „Wiadomości Polskich”, cz. 1, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, z. 142, nr 1, 2015.
8. Gancewski M. P., Polskie życie narodowe w kraju w latach 1857-1861 w ocenie „Wiadomości Polskich”, cz. 2, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, z. 142, nr 3, 2015.
9. Gancewski M. P., Religiosity of the future members of the Stańczycy group in their youth in comparison with their later religious views, „Folia Historica Cracoviensia”, t. 27, nr 2, 2021.
10. Gancewski M. P., U źródeł obozu stańczykowskiego. Młodzi konserwatyści krakowscy (przyszli stańczycy) w politycznej „szkole” Hotelu Lambert, Kraków 2022.
11. Huntington S., Clash of Civilisations?, „Foreign Affairs”, 72 (3), 1993.
12. Jedlicki J., Błędne koło 1832-1864, [w:] Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, red. J. Jedlicki, Warszawa 2013.
13. Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują? Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa 2002.
14. Kalinowski D., Julian Klaczko – niedoszły poeta żydowski?, [w:] Żydzi wschodniej Polski, seria II: W blasku i cieniu historii, red. J. Ławski, B. Olech, Białystok 2014.
15. Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 2009.
16. Kizwalter T., Polska nowoczesność. Genealogia, Warszawa 2020.
17. Kochnowski R., Przy Tobie Najjaśniejszy Panie stoimy i stać chcemy… Monarchia habsburska w polskiej myśli politycznej 1860-1914, Kraków 2009.
18. Król M., Konserwatyści a niepodległość. Studia nad polską myślą konserwatywną XIX wieku, Warszawa 1985.
19. Król M., Pośrednia droga. Myśl polityczna Adama Czartoryskiego i Hotelu Lambert (1832-1861), „Znak” 1974, nr 5.
20. Kulczycka D., Sądy Zygmunta Krasińskiego o Michale Czajkowskim (Sadyku-Paszy), „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, R. VI (XLVIII): 2013.
21. Löw R., Julian Klaczko w literaturze i opinii hebrajskiej, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
22. Łazuga W., Stanisław Tarnowski – publicysta, [w:] Stanisław Tarnowski 1837-1937. Materiały z Posiedzenia Naukowego PAU w dniu 14 listopada 1997 r., red. R. Majkowska, Kraków 1999.
23. Maślanka J., Klaczko – patriota, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
24. Nowak A., Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu, Kraków 2022.
25. Nowak A., Rosja i rewolucja (Zygmunt Krasiński), [w:] A. Nowak, Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej (1733-1921), Warszawa 1995.
26. Nowak A., Wątek religijnej konfrontacji w przedpowstaniowej publicystyce emigracyjnej, [w:] Rok 1863 w kilku odsłonach, red. E. Niebelski, Lublin 2017.
27. Piirimäe E., Herder on the Self-Determination of Peoples, „The Review of Politics”, 2023.
28. Ramotowska F., Tajemne państwo polskie w powstaniu styczniowym. Struktura organizacyjna, [cz.1], Warszawa 1999.
29. Rysiewicz M., Monarchia, lud, religia. Monarchizm konserwatywnych środowisk politycznych Wielkiej Emigracji w latach 1831-1848, Kraków 2015.
30. Rzegocki A., Aktualność myśli politycznej Juliana Klaczki, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
31. Szlachta B., Polscy konserwatyści wobec ustroju politycznego do roku 1939, Kraków 2000.
32. Trojanowiczowa Z., Julian Klaczko – współtwórca polityki kulturalnej Hotelu Lambert, „Pamiętnik Literacki”, R. 69: 1978, z. 3.
33. Trojanowiczowa Z., Ostatni spór romantyczny. Cyprian Norwid – Julian Klaczko, Warszawa 1981.
34. Wereszycki H., Julian Klaczko–hofrat austriacki, [w:] Wiek XIX. Prace ofiarowane Stefanowi Kieniewiczowi w 60. rocznicę urodzin, red. B. Grochulska, B. Leśnodorski, A. Zahorski, Warszawa 1967.
35. Wereszycki H., Klaczko Julian, [w:] PSB, t. XII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
36. Węgrzyn I., Julian Klaczko wobec romantyków, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
37. Węgrzyn I., W kręgu redakcji „Wiadomości Polskich”. Ludzie i tematy. Rekonesans badawczy, [w:] Emigranci, wygnańcy, wychodźcy…, red. I. Węgrzyn, G. Zająć, Kraków 2007.
38. Żurawski vel Grajewski R., Natura stosunków międzynarodowych w poglądach księcia Adama Jerzego Czartoryskiego na przykładzie »Essai sur la diplomatie«, „Przegląd Nauk Historycznych”, R. XV: 2016, nr 1.

PDF: Download