Dostępność i wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w gospodarstwach domowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej

Availability and Use of Information and Communication Technologies (ICT) in Households in Central and Eastern European Countries

Abstract: Wraz z rozwojem nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych coraz więcej sfer i rodzajów aktywności człowieka determinowanych jest dostępem do internetu, korzystaniem z niego, a także posiadaniem niezbędnych w tym celu kompetencji, najczęściej określanych mianem cyfrowych. W rezultacie mamy do czynienia z nowoczesnym społeczeństwem, określanym także jako informacyjne, w którym kluczową rolę odgrywa informacja, stając się głównym wyznacznikiem jego rozwoju. Społeczeństwo to, z racji podlegania nieustannym i coraz szybszym zmianom, wywołuje niesłabnące zainteresowanie przedstawicieli różnych dyscyplin i badań naukowych, w tym również statystycznych. Podstawę prezentowanych rozważań, przeprowadzonych w oparciu o metodę desk research, stanowiły najnowsze dane pochodzące ze statystyk publicznych Europejskiego Urzędu Statycznego (Eurostat) i Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Celem artykułu była charakterystyka poziomu dostępności i wykorzystania ICT w gospodarstwach domowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej oraz próba porównania, jak kraje te (w tym także Polska) w zakresie przedmiotowym prezentują się na tle wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. W wyniku przeprowadzonych analiz okazało się, że zarówno dostępność, jak i wykorzystanie ICT w gospodarstwach domowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej są znacznie zróżnicowane. Ponadto, ogólnie wysoki poziom dostępu do internetu i znaczny odsetek osób z niego korzystających nie przekładają się na oczekiwany wzrost poziomu kompetencji cyfrowych mieszkańców badanego obszaru, zarówno w ramach EWŚ, jak i UE.

Bibliography:

1. Arendt Ł., Wykluczenie cyfrowe – wielowymiarowe zjawisko na polskim rynku pracy, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Ekonomia”, nr 113/2010, s. 15-26, https://dbc.wroc.pl/Content/120429/Arendt_Wykluczenie_cyfrowe_wielowymiarowe_zjawisko.pdf/ [17.11.2023].
2. Baluk W., Europa Środkowa i Wschodnia w okresie poszukiwania własnej tożsamości politycznej oraz zmian systemowych, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, z. 1, s. 51-78, DOI:10.36874/RIESW.2019.1.2/ [11.03.2024].
3. Bartol A., Herbst J., Pierścińska A., Wykluczenie społeczno-cyfrowe w Polsce. Stan zjawiska, trendy, rekomendacje, Warszawa 2021, s. 1-39, https://stocznia.org.pl/wp-content/uploads/2022/02/WykluczeniespolecznocyfrowewPolsce.pdf/ [20.09.2023].
4. Batorski D., Polacy wobec technologii cyfrowych – uwarunkowania dostępności i sposobów korzystania. Diagnoza Społeczna 2013, Warunki i Jakość Życia Polaków – Raport, Contemporary Economics, 2013, t. 7, s. 328-352, https://www.researchgate.net/publication/273497284_Polacy_wobec_technologii_cyfrowych_-_uwarunkowania_dostepnosci_i_sposobow_korzystania/ [16.12.2023].
5. Bednarowska Z., Desk research – wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i badań społecznych, „Marketing i Rynek”, 7/2015, s. 18-26, https://www.researchgate.net/publication/311440926_Desk_research_-_wykorzystanie_potencjalu_danych_zastanych_w_prowadzeniu_badan_marketingowych_i_badan_spolecznych_Desk_research_-_exploiting_the_potential_of_secondary_data_in_market_and_social_researc/ [10.11.2023].
6. Chołubski A., Europa Środkowo-Wschodnia jako przestrzeń pogranicza, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość” 2016, t. XIII, s. 219-230, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Gdanskie_Wizje_i_rzeczywistosc/Studia_Gdanskie_Wizje_i_rzeczywistosc-r2016-t13/Studia_Gdanskie_Wizje_i_rzeczywistosc-r2016-t13–s219-230/Studia_Gdanskie_Wizje_i_rzeczywistosc-r2016-t13-s219-230.pdf/ [12.02.2024].
7. Czerski W., Wybrane zagrożenia współczesnego społeczeństwa informacyjnego, „Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa”, nr 4/2018 (41), s. 95-104, http://www.przeglad.wsb.net.pl/uploads/1/0/3/7/10371016/ca%C5%81o%C5%9A%C4%86_przegl%C4%85d_-_do_druku_ostateczny.pdf/ [30.03.2024].
8. Działania UE na rzecz rozwiązania problemu niedostatecznych umiejętności cyfrowych, Europejski Trybunał Obrachunkowy, Luksemburg, Przegląd nr 02/2021, s. 1-63, https://www.eca.europa.eu/lists/ecadocuments/rw21_02/rw_digital_skills_pl.pdf/ [15.12.2023].
9. Dziuba D. T., Gospodarki nasycone informacją i wiedzą, Warszawa 2000.
10. Frąckiewicz E., Włączenie cyfrowe a ograniczanie korzystania z mediów społecznościowych – generacja BB a generacja Z, „Marketing i Rynek” 2023, nr 8, s. 3-11, DOI: 10.33226/1231-7853.2023.8.1 [02.04.2024].
11. Frąckiewicz E., Bąk I., Umiejętności cyfrowe osób starszych w Polsce na tle krajów UE – analiza porównawcza, „Gerontologia Polska” 2023, nr 32, s. 224-232, https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2024/01/Gerontologia_4_2023_04.pdf/ [08.04.2024].
12. Golka M., Czym jest społeczeństwo informacyjne?, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 4/2005, s. 253-265, https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/013f4d1c-29b8-4f6c-aa6a-147879b54208/content/[05.11.2023].
13. Gołaszewska-Kaczan U., Kuzionko-Ochrymiuk E., Polska wobec wyzwań Cyfrowego kompasu na 2030 rok – aspekt umiejętności cyfrowych, „Optimum. Economic Studies” 2023, nr 2(112), s. 131-145, DOI: 10.15290/oes.2023.02.112.07 [19.03.2024].
14. GUS, Wykorzystanie ICT w gospodarstwach domowych, [w:] Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2023 roku, Warszawa–Szczecin 2023, s. 113-157.
15. GUS, Zeszyt metodologiczny. Wskaźniki społeczeństwa informacyjnego. Badania wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych, Szczecin 2022, s. 1-55.
16. Halamska M., Zróżnicowanie społeczne „wiejskiej Europy”, „Wieś i Rolnictwo” 2015, nr 4, s. 47-65, https://kwartalnik.irwirpan.waw.pl/wir/article/view/594/164/[09.03.2024].
17. Kaczmarczyk P., Wstęp, [w:] Gospodarka cyfrowa w Polsce. Stan obecny, perspektywy rozwoju i zagrożenia, red. nauk. P. Kaczmarczyk, Płock 2022, s. 5-6.
18. Kęsy M., Społeczeństwo informacyjne w rozwoju cywilizacyjnym ludzkości, „Dydaktyka Informatyki”, 6/2011, s. 74-92, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-602668b9-47cb-4273-a5b3-31aa20a6634f/ [22.10.2023].
19. Kłoczowski J., Europa Środkowo-Wschodnia jako przedmiot badań, „Kwartalnik Historyczny”, Rocznik CXX, 2013, 4, s. 833-843, http://rcin.org.pl/Content/45019/WA303_58329_A52-KH-R-120-4_Kloczowski.pdf/ [03.03.2024].
20. Komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Cyfrowy kompas na 2030 r.: europejska droga w cyfrowej dekadzie, Bruksela, dn. 09.03.2021 r. COM (2021) 118 final, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:52021DC0118/ [13.12.2023].
21. Kotliński K., Kompetencje cyfrowe młodych ludzi w krajach Unii Europejskiej a aktywność na rynku pracy, „Rynek Pracy”, 183(4)/2022, s. 45-61, https://rynekpracy.praca.gov.pl/resources/html/article/details?id=233481&language=pl/ [22.11.2023].
22. Kowalska M., Rozwój społeczeństwa informacyjnego na przestrzeni dziejów, „Rocznik Bezpieczeństwa Morskiego”, R. X-2016, s. 179-194, https://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-58212087-2200-47d2-9607-086ee85276a9?q=bwmeta1.element.baztech-1102165b-43b4-4dc8-aac9-46d819c7f0eb;2&qt=CHILDREN-STATELESS/ [12.04.2024].
23. Kreft J., Dostęp do gospodarki opartej na wiedzy – nowe bariery i wykluczenia, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2010, nr 113, s. 487-497, https://dbc.wroc.pl/Content/120464/Kreft_Dostep_do_gospodarki_opartej_na_wiedzy.pdf/ [12.11.2023].
24. Kuczyńska-Zonik A., Stępniewski T., Wstęp, [w:] 15 lat państw Europy Środkowej w Unii Europejskiej. Raport, red. A. Kuczyńska-Zonik, T. Stępniewski, Prace Instytutu Europy Środkowej, nr 5/2019, s. 7-13, https://ies.lublin.pl/prace/15-lat-panstw-europy-srodkowej-w-unii-europejskiej-raport/ [15.03.2024].
25. Lach Z., Polska geopolityka w wymiarze subregionalnym, „Przegląd Geopolityczny” t. 7/2014, s. 9-36, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-cd99b45a-acd3-45e8-8d74-f141c51fd8e2/ [06.04.2024].
26. Łuszczyk M., Stan i perspektywy rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego Nr 650 Ekonomiczne Problemy Usług”, nr 67/2011, s. 482-490, http://www.wzieu.pl/zn/650/ZN_650.pdf/ [04.04.2024].
27. Niedziółka D., Uwarunkowania bezpieczeństwa ekonomicznego państw Europy Środkowej i Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 195-212, https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.11/ [15.02.2024].
28. OECD, The Future of the Global Economy. Towards a Long Boom?, Paris 1999, https://www.oecd.org/futures/35394025.pdf/ [21.11.2023].
29. Olszewska K., Nierówność cyfrowa w gospodarce UE – zarys problematyki, „Ekonomia – Wrocław Economic Review” 2020, nr 26/1, s. 35-54, https://doi.org/10.19195/2658-1310.26.1.3/ [11.01.2024].
30. Orzelska A., Bezpieczeństwo Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie ładu globalnego ze szczególnym uwzględnieniem roli Polski, [w:] System euroatlantycki w wielobiegunowym ładzie międzynarodowym, red. nauk. J. M. Fiszer, P. Olszewski, s. 113-138, https://isppan.waw.pl/wp-content/uploads/2017/03/agnieszka_orzelska_art1.pdf/ [02.04.2024].
31. Pietraś M., Podziały przestrzeni Europy Środkowo-Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 17 (2019), z. 1, s. 11-49, DOI: 10.36874/RIESW.2019.1.1 [14.03.2024].
32. Przywara B., Internet – rozważania na temat nowego typu więzi społecznych, [w:] Współczesna Wieża Babel, red. J. Chłopecki, A. Siewierska-Chmaj, Rzeszów 2003, s. 113-131.
33. Rozkrut D., Rozkrut M., Umiejętności cyfrowe jako czynnik rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, „Studia i Prace WNEiZ” 2015, t. 42, nr 42, s. 75-87, https://doi.org/10.18276/sip.2018.54/3-25/ [29.11.2023].
34. Rozkrut M., Kompetencje cyfrowe społeczeństwa informacyjnego, „Studia i Prace WNEiZ US” 2018, t. 54, nr 54/3/2018, s. 347-360, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_i_Prace_Wydzialu_Nauk_Ekonomicznych_i_Zarzadzania/Studia_i_Prace_Wydzialu_Nauk_Ekonomicznych_i_Zarzadzania-r2018-t54-n3/Studia_i_Prace_Wydzialu_Nauk_Ekonomicznych_i_Zarzadzania-r2018-t54-n3-s347-360/Studia_i_Prace_Wydzialu_Nauk_Ekonomicznych_i_Zarzadzania-r2018-t54-n3-s347-360.pdf/ [04.06.2023].
35. Seweryn R., Technologie informacyjne i komunikacyjne – wprowadzenie w problematykę, [w:] Technologie informacyjne i komunikacyjne na rynku turystycznym, red. nauk. J. Berbeka, K. Borodako, Warszawa 2017, s. 11-30, https://www.ksiegarnia.beck.pl/media/product_custom_files/1/6/16243-technologie-informacyjne-i-komunikacyjne-na-rynku-turystycznym-krzysztof-borodako-fragment.pdf/[10.04.2024].
36. Strona internetowa Eurostat, https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/ISOC_SK_DSKL_I21/default/table?lang=en&category=isoc.isoc_sk.isoc_sku [22.03.2024].
37. Strona internetowa Pollster, https://www.instytut-pollster.pl/cawi/ [02.04.2024].
38. Strona internetowa portalu gospodarczego WNP.PL, Europa Środkowo-Wschodnia zmniejsza dystans ekonomiczny do Zachodu, https://www.wnp.pl/finanse/europa-srodkowo-wschodnia-zmniejsza-dystans-ekonomiczny-do-zachodu,632065/[13.04.2024].
39. Strona internetowa portalu gospodarczego WNP.PL, Europa Środkowo-Wschodnia rozwija się szybciej od średniej UE. Jak wypada Polska?, https://www.wnp.pl/finanse/europa-srodkowo-wschodnia-rozwija-sie-szybciej-od-sredniej-ue-jak-wypada-polska,748178/ [13.04.2024].
40. Szewczyk-Jarocka M., Wykluczenie cyfrowe jako nawiązanie do koncepcji wykluczenia społecznego, [w:] Gospodarka cyfrowa w Polsce. Stan obecny, perspektywy rozwoju i zagrożenia, red. nauk. P. Kaczmarczyk, Płock 2022, s. 109-121.
41. Tomaszewska A. W., Dostęp do technologii informacyjno-komunikacyjnych w społeczeństwie informacyjnym. Przykład polskich regionów, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, 290/2013, s. 23-37, https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/10399/02-tomaszewska.pdf?sequence=1&isAllowed=y/ [29.12.2023].
42. Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”, dn. 30.12.2006, L334/13, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006H0962&from=LT/ [15.12.2023].

PDF: Download