Postawy antysystemowe młodzieży w wybranych państwach socjalistycznych Europy Środkowo- Wschodniej w latach 1945–1956 – zarys problematyki

The young people’s anti-system attitudes in the selected socialist countries of Central and Eastern Europe in the years 1945–1956 – overview of issues

Abstract: The changes occurring in countries of Central and Eastern Europe after 1945 deprived young people of their subjectivity, divested them of the possibility of legal activities outside the structures controlled by the rulers. Simultaneously, the activities taken by the latter threatened the values which were fundamental for the most of them. Some of young people attempted – more or less – to engage in active resistance, usually determined axiologically. It took, among other things, the form of refusal to participate in official youth organisations while staying in religious communities. Some also publicly expressed their oppositions in the form of participation in street demonstrations. Others joined the anti-communist underground or established their own underground groups. Young people’s anti-system attitudes were discussed on the examples of Belarus, Estonia, Czechoslovakia, Lithuania, Latvia, the German Democratic Republic and Ukraine.

Bibliography:

Baran A.F., Młodzieżowa konspiracja antysowiecka. Porównanie antykomunistycznych konspiracyjnych organizacji i grup młodzieżowych w Polsce i na terenie ZSRS w latach 1944–1953, [w:] G. Motyka, R. Wnuk, T. Stryjek, A.F. Baran, Wojna po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1953, Gdańsk–Warszawa 2012.

Baráth M., Anti-Communist resistance in Hungary, [w:] Odboj a odpor proti komunistickémy režimu w Československu a ve střdni Evropě, Praha 2010.

Bartlett D., Socialist Dandies International. East Europe, 1946–1959, „Fashion Theory: The Journal of Dress, Body and Culture” 2013, no. 17(3), https://pdfs.semanticscholar.org/1156/58f69107382911a5ef42c67f860b4bdf6610.pdf?_ga=2.105301574.47882498.1570606462-1874655795.1570606462, https://doi.org/10.2752/175174113×13597248661701.

Blažek P., Žaček P., Czechosłowacja, [w:] Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warszawa 2010.

Boncheva E., The “Goryani” movement – the first anti-communist resistance in Eastern Europe, [w:] Odboj a odpor proti komunistickémy režimu w Československu a ve střdni Evropě, Praha 2010.

Borhi L., Hungary in the Cold War 1945–1956, New York–Budapest 2004.

Bursík T., Diskuse nad třetim odbojem, [w:] Odboj a odpor proti komunistickémy režimu w Československu a ve střdni Evropě, Praha 2010.

Florath B., Zum Subjektwechsel politischer Gegnerschaft in der DDR in fünfziger Jahren, [w:] Odboj a odpor proti komunistickémy režimu w Československu a ve střdni Evropě, Praha 2010.

Fricke K.W., Widerstand und Opposition bis Ende der fünfziger Jahre, [w:] Enquete – Kommission „Aufarbeitung von Geschichte und Folgen der SED – Diktatur in Deutschland“, t. VII, cz. 2: Widerstand, Opposition, Revolution, red. B. Marquardt i in., Baden-Baden 1995.

Friszke A., Opór społeczny w PRL 1956–1980. Tezy, uwagi, pytania, [w:] Studia z dziejów opozycji i oporu społecznego, red. Ł. Kamiński, t. IV, Wrocław 2000, https://doi.org/10.1515/9783110365573-007.

Grzybowski J., Pogoń między Orłem Białym, Swastyką i Czerwoną Gwiazdą. Białoruski ruch niepodległościowy w latach 1939–1956, Warszawa 2011.

Kamiński Ł., Formy oporu społecznego w Polsce w latach 1944–1948, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 1999, t. 4.

Kamiński Ł., Opór zbrojny wobec reżimu komunistycznego w Czechosłowacji w latach 1948–1956 (koreferat), [w:] Polskie podziemie niepodległościowe na tle konspiracji antykomunistycznej w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1956, red. S. Poleszak, Warszawa–Lublin 2008.

Kmeť N., Formy odporu cirkvi a veriacich, [w:] Odboj a odpor proti komunistickémy režimu w Československu a ve střdni Evropě, Praha 2010.

Kowalczuk I.S., Przeciwstawne siły: opozycja (Opposition) i ruch oporu (Widerstand) w NRD. Problemy pojęciowe i metodologiczne, [w:] Studia z dziejów opozycji i oporu społecznego, red. Ł. Kamiński, t. IV, Wrocław 2000.

Krákora P., Medvedová G., Studenten in der Tschechoslowakei und ihr Widerstand gegen die totalitäre Macht, [w:] Młodzież kontra system. Rola opozycji młodzieżowej w walce o niepodległość w latach 1945–1989, red. M. Świder, Opole 2009.

Lewandowski J., Antykomunistyczny ruch oporu w Estonii i na Łotwie w latach 1944–1953, [w:] Polskie podziemie niepodległościowe na tle konspiracji antykomunistycznej w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1956, red. S. Poleszak, Warszawa–Lublin 2008.

Marek P., Protikomunistické hnuti v českých zemích v roce 1953, [w:] Protikomunistický odboj v strednej a východnej Európe. Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie Bratislava 14.–16. Novembra 2011, red. P. Jašek, Bratislava 2012.

Mark J., Society Resitance and Revolution: The Budapest Midlle Class and the Hungarian State 1948–1956, „English Historical Review”, 25.05.2011, https://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10036/3098/SocietyResistanceandRevolutionJamesmark.pdf?sequence=1&isAllowed=yv.

Motyka G., Ukraińska partyzantka 1942–1960. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii, Warszawa 2006.

Neubert E., Geschichte der Opposition in der DDR 1949–1989, Bonn 1997.

Niezgoda M., Młodzież jako przedmiot zainteresowania socjologii, „Rocznik Lubelski” 2014, t. 40, cz. 2a.

Paczkowski A., Strajki, bunty, manifestacja jako „polska droga” przez socjalizm, Poznań 2003.

Patrioci Białorusi, „Karta” 1999, nr 28.

50. léta Protikomunistický odboj, http://www.totalita.cz/50/50_01_018.php.

Rodden J., Repainting the Little Red Schoolhouse: A History of Eastern German Education, 1945–1995, New York 2002, https://doi.org/10.1093/oso/9780195112443.001.0001.

Skyba P., Jugendpolitik, Jugendopposition und Jugendwiderstand in der SED-Diktatur, [w:] Jugend und Diktatur. Verfolgung und Wiederstand in der SBZ/DDR. XII. Bautzen-Forum der Friedrich-Ebert-Stiftung. Büro Leipzig – 4. und 5 Mai 2001, http://library.fes.de/pdf-files/netzquelle/01274.pdf.

Skyba P., Vom Hoffnungsträger zum Sicherheitsrisiko. Jugend in der DDR und Jugendpolitik der SED 1949–1961, Köln–Weimar–Wien 2000.

Soroka S., The Young Generation against the Regime: Unofficial Political Youth Associations in Ukraine in the 1950s–1960s, „Studia Warmińskie” 2018, t. 55.

Strods H., The Nonviolent Resistance in Latvia (1944–1958), [w:] Anti-Soviet Resistance in the Baltic States, Vilnius 2002.

Strzembosz T., Opór moralny bierny i opór moralny czynny jako formy walki z okupantem na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939–1941, [w:] Społeczeństwo białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939–1941, red. M. Giżejewska, T. Strzembosz, Warszawa 1995.

Suckut S., Widerstand und abweichendes Verhaltens in der LPD(D), [w:] Enquete – Kommission „Aufarbeitung von Geschichte und Folgen der SED – Diktatur in Deutschland“, t. VII, cz. 2: Widerstand, Opposition, Revolution, red. B. Marquardt i. in., Baden-Baden 1995.

Szumski J., Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii, Kraków 2010.

Varinský V., Vysielačv Biela Légia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Historia” 1998, nr 35.

Walicki A., Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996.

Wnuk R., Leśni Bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944–1956, Warszawa–Lublin 2018.

PDF: Download