Od politycznej współpracy do gospodarczej konkurencji – przemysł obronny krajów Europy Środkowo-Wschodniej po upadku ZSRR

Abstract: W artykule przedstawiono zakres i skalę transformacji przemysłów obronnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) po zakończeniu zimnej wojny i upadku ZSRR. Punktem wyjścia jest rola i pozycja sektora zbrojeniowego osadzonego w realiach gospodarki centralnie sterowanej oraz jego uzależnienie od polityki ZSRR. Przełom wieków stanowił okres transformacji ustrojowo-gospodarczej, prowadzonej w warunkach głębokiej recesji ekonomicznej. Przemysły obronne EŚW były jednym z sektorów, dla których skutki kryzysu były najbardziej odczuwalne. Polityka gospodarczo-obronna krajów EŚW zmierzała do utrzymania zdolności produkcyjnych uzbrojenia. Przedsiębiorstwa przemysłu obronnego stały się podmiotami prowadzącymi działalność na analogicznych zasadach do pozostałych firm na konkurencyjnym rynku. Do oceny zachodzących procesów wykorzystano metodę analizy porównawczej oraz studium przypadków, uzupełnione elementami statystyki opisowej. W pracy uwaga została skoncentrowana na analizie przebiegu i skutkach badanych zjawisk dla gospodarki i obronności krajów EŚW, uwzględniono przy tym głównie ich skalę i zasięg. Różnorodność wykorzystanych materiałów źródłowych (publikacje naukowe, dokumenty rządowe, dane i analizy niezależnych ośrodków badawczych) pozwoliła na konfrontację dotychczasowych wyników badań i wypracowanie własnych wniosków.

Bibliography:

AeroVodochody – miliard dolarów strat na interesach z Boeingiem i Sikorskym, „Skrzydlata Polska” 2009, nr 1, https://www.altair.com.pl/magazines/article?article_id=2026.

Angelov I., “Pooling and Sharing” or “Intelligent Defence” in the Field of Security, „Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport” 2019, no. 105.

Baluk W., Europa Środkowa i Wschodnia w okresie poszukiwania własnej tożsamości politycznej oraz zmian systemowych, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, z. 1, DOI:10.36874/RIESW.2019.1.2.

Bergstrom O., Bruggeman F., Ganczewski J., Hartley K., Sellier D., Waelbroeck-Rocha E., Wilke P., Wulf H., Anticipating Restructuring in the European Defense Industry, Paris 2008, https://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=2431&langId=en/.

Blockmans S., Crosson D.M., Differentiated Integration within PESCO – Clusters and Cnvergence in EU Defense, „CEPS Research Report” 2019, no. 4

Ciupiński A., Soja M., Europejska Unia Bezpieczeństwa i Obrony. Struktury, wizje, perspektywy, Warszawa 2020.

Conversion Survey: Global Disarmament, Demilitarization and Demobilization, Baden-Baden 2002.

Coward C.M., Bialos J.P., The Bulgarian Defense Industry. Strategic Options for Transformation, Reorientation & NATO Integration, Atlantic Council of United States, „Policy Paper”, July 2001.

Czyż A., Grupa Wyszehradzka – 20 lat współpracy, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne”, t. 42, 2014.

Duleba A., Shmelev B., Slovak-Russian Relations, [w:] Russia and East Central Europe after the Cold War. A Fundamentally Transformed Relationship, ed. A. Zagorski, Praque 2015.

Gizicki W., O zasadności istnienia Grupy Wyszehradzkiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2013, z. 1.

Islam R., Measuring the Peace Dividend: Evidence from Developing Economies, „Defence and Peace Economics” 2007, vol. 18(1).

Jaworski J., Restrukturyzacja polskiego przemysłu zbrojeniowego, „Prace Komisji Geografii Przemysłu” 2006, nr 9.

Jurásek E., Obranně-průmyslová spolupráce států V4 do roku 2016, „Vojenské Rozhledy” 2017, nr 26(4).

Kiński A., Czołg T-72, „Nowa Technika Wojskowa” 1996, nr 2-3.

Kiss Y., Arms Industry Transformation and Integration. The Choices of East Central Europe, Oxford University Press, 2014.

Kiss Y., Lost Illusions? Defence Industry Conversion in Czechoslovakia, 1989-92, „Europe-Asia Studies” 1993, vol. 45(6).

Kiss Y., Regional and Employment Consequences of the Defence Industry Transformation in East Central Europe, „Employment and Training Papers” 32, Geneve 1999.

Knight M., Loayza N., Villnueva D., The Peace Dividend: Military Spending and Economic Growth, „Policy Research Working Paper” no. WPS 1577, Washington 1996.

Krč M., Selesovsky J., Ivanek L., Ekonomiczne aspekty rozwoju produkcji zbrojeniowej w Czechosłowacji i Republiki Czeskiej w latach 1918-2000, Warszawa 2004.

Kukużelewska E., Bartnicki A.R., Grupa Wyszehradzka – nowe wyzwania bezpieczeństwa i perspektywy współpracy, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2017, nr 11.

Lentowicz Z., WB Electronics przejmuje Radmor, „Rzeczpospolita”, 29.09.2020.

Lis A., Kierunki i trendy restrukturyzacji przedsiębiorstw przemysłu obronnego w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej, „Przegląd Organizacji” 2005, nr 6.

Lucian I., Evaluation of the Romanian Defense Industry, „Business and Management Studies” 2020, vol. 6(4).

Maye D., Autarky or Independence: U.S. vs. European Security and Defense Industries in a Globalized Market, „Journal of Strategic Security” 2017, vol. 10(2).

Merňák G., Likvidacia vojenských výbušnín v rížii SR, „Obrana” 2004, nr 21.

Michailova S., Bulgaria in the Process of Systematic Transformation: An Overview, Copenhagen 1997.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Eksport uzbrojenia i sprzętu wojskowego z Polski. Raport za rok 2019, Warszawa 2020.

Oamenii din industria de apărare aiu Guvernul în cătare, „Societate”, 22 august 2012.

Olienyk J., Carbaugh R.J., Boeing and Airbus: Duopol in Jeopardy?, „Global Economy Journal” 2011, vol. 11(1).

Opriş P., Licenţe străine pentru produse civile şi militare fabricate în România (1946-1989), Bucareşti 2018.

Outrata R., Conversion and Industrial Policy in the Slovak Republic, [w:] Conversion of the Military Production. Comparative Approach, ed. Z. Kominkova, B. Schmognerova, Bratislava 1993.

Piątkowski K., Polski przemysł zbrojeniowy na rozdrożu, „Polska w Europie” 2003, nr 1(43).

Rácz A., Ties Severed from Both Sides: EU–Russia Mutual Dependence in Defence Industry Sector, [w:] Post-Crimea Shift in EU–Russia Relations. From Fostering Interdependence to Managing Vulnerabilities, ed. K. Raik, A. Rácz, Tallinn 2019.

Radnóti A., Central-Eastern Europe: Still Buying American, For Europe’s Goods, [w:] Solving the European Defence Market Puzzle, Brussels 2018.

Stankiewicz W., Konwersja zbrojeń. Oczekiwania i fakty, Warszawa 1999.

Szlachta M., Wojskowy potencjał naukowo-techniczny w badaniach na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka” 2018, nr 5.

Szlachta M., Współczesne problemy przemysłu zbrojeniowego Polski. Szanse i wyzwania na przyszłość, [w:] Gospodarka obronna Polski w końcu lat dziewięćdziesiątych, red. J. Płaczek, Warszawa 2001.

Tůma M., Janošec J., Procházka J., Obranná polityka Čekoslovenské a České Republiky (1989-2009), Praha 2009.

Walczak W., Umowy offsetowe jako szansa rozwoju spółek polskiego przemysłu obronnego, [w:] Międzynarodowa współpraca gospodarczo-obronna, red. P. Soroka, K. Wątorek, A. Zagórska, Warszawa 2017.

PDF: Download