Dylematy wyboru ustroju społecznopolitycznego w koncepcjach programowych partii parlamentarnych ruchu ludowego w wybranych państwach Europy Środkowej i Wschodniej (w okresie transformacji systemowej)

Dilemmas of the socio-political system in the program concepts of selected people’s movement parliamentary parties from Central and Eastern Europe (in the period of systemic transformation)

Abstract: The purpose of the article is to present the dilemmas of sociopolitical system based on the program concepts of people’s movement parliamentary parties from Central and Eastern Europe. The period of analysis covers first years of the systemic transformation, when people’s movement parties from Poland, Bulgaria, Hungary and Romania had their parliamentary representation. The research is based on methodological assumptions of content analysis and comparative method. The categorization key included issues concerning: postulated political system; economic order; main directions of foreign policy. People’s parties stressed the need to build democratic states, based on the tripartite separation of power, including citizens’ civil rights. They opted for a free market economy but permitted state interference, especially in the agricultural sector. In strongly collectivized states the privatization of land was a crucial issue. People’s parties also called for changes in international alliances of their countries.

Bibliography:

Agócs S., The Collapse of Communist Ideology in Hungary – November1988 to February 1989, „East European Quarterly”, XXVII, nr 2, June 1993.
Antoszewski A., Partie i systemy partyjne Europy Środkowej i Wschodniej, Poznań–Wrocław 2005.
Antoszewski A., System polityczny RP, Warszawa 2012.
Antoszewski A., Wzorce rywalizacji politycznej we współczesnych demokracjach europejskich, Wrocław 2004.
Archiwum Sejmu, Przedstawiony przez prezesa Rady Ministrów program działania rządu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania, 2. posiedzenie Sejmu w dniu 8 listopada 1993, 1 punkt porządku dziennego, http://orka2.sejm.gov.pl/Debata2.nsf.
Archiwum Sejmu, Wystąpienie A. Łuczaka podczas obrad Zgromadzenia Narodowego w dniu 22 września 1994, http://orka2.sejm.gov.pl/Debata2.nsf.
Banasiak M., Wygrał myśliciel, „Gazeta Wyborcza”, 18.11.1996.
Benda L., System partyjny Węgier, [w:] Partie i systemy partyjne Europy Środkowej, red. A. Antoszewski, P. Fiala, R. Herbut i J. Sroka, Wocław 2003.
Broszura wyborcza SLCh 1993, [w:] Wybory 1993. Partie i ich programy, red. I. Słodkowska, Warszawa 2001.
Bryndas W., Rumunia, [w:] Partie i systemy partyjne państw Europy Środkowej i Wschodniej, red. M. Migalski, Sosnowiec 2005.
Burakowski A., System polityczny współczesnej Rumunii, Kraków 2014.
Czas na zmianę… Program społeczno-gospodarczy PSL, [w:] Wybory 2001. Partie i ich programy, red. I. Słodkowska, Warszawa 2002.
Deklaracja ideowo-programowa Polskiego Stronnictwa Ludowego „Solidarność”, „Tygodnik Rolników Solidarność” 1989, nr 10.
Dokumenty programowe z V kongresu PSL, [w:] Wybory 1997. Partie i ich programy, red. I. Słodkowska, M. Dołbakowska, Warszawa 2004.
Dubicki A., System partyjny Królestwa Rumunii. Uwarunkowania i funkcjonowanie, Łódź 2013.
Gmitruk J., Dramatyczne losy przywódców chłopskich w Europie Środkowej, [w:] Historia i polityka. Studia i rozprawy dedykowane Profesorowi Adamowi Koseskiemu w 65. Rocznicę urodzin, red. A. Bartnicki, Pułtusk 2004.
Gmitruk J., Rozważania na temat modelu partii chłopskiej, [w:] Przeszłość i teraźniejszość. Prace ofiarowane Profesorowi Adamowi Koseskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Dygo, Pułtusk 2009, https://doi.org/10.31338/uw.9788323540946.pp.66-81.
Góralczyk B., Węgierski pakiet, Warszawa 2000.
Hemmerling Z., Ruch ludowy w Polsce, Bułgarii i Czechosłowacji 1893–1930, Warszawa 1987.
Indraszczyk A., Polski ruch ludowy wobec integracji europejskiej, Warszawa 2014.
Jackowicz J., Bułgaria od rządów komunistycznych do demokracji parlamentarnej 1988–1991, Warszawa 1992.
Jackowicz J., Partie opozycyjne w Bułgarii 1944–1948, Warszawa 1997.
Jakiej chcemy Polski. Dokumenty programowe, Warszawa 1991.
Jakiej chcemy Polski? Dokumenty programowe, Warszawa 1991.
Karasimeonov G., Differentiation Postponed: Party Pluralism in Bulgaria, [w:] Party Formation in East-Central Europe. Post-communist politics in Czechoslovakia, Hungary, Poland and Bulgaria, red. G. Wightman, Aldershot, Cambridge 1995, https://doi.org/10.2307/2625174.
Kéri L., Levendel Á., The First Three Years of a Multi-party System in Hungary [w:] Party Formation in East-Central Europe. Post-communist politics in Czechoslovakia, Hungary, Poland and Bulgaria, red. G. Wightman, Aldershot 1995, https://doi.org/10.2307/2625174.
Klimek M., Samorząd terytorialny w deklaracjach ideowych i praktyce politycznej Polskiego Stronnictwa Ludowego w III Rzeczypospolitej, Lublin 2013.
Kongres Polskiego Stronnictwa Ludowego – Odrodzenie. Podstawowe dokumenty. Skład władz, 27 listopada 1989 [b.m.w.].
Korosenyi A., Węgierskie wybory parlamentarne – Rok 1990, [w:] Wybory i narodziny demokracji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, red. J. Raciborski, Warszawa 1991.
Koseski A., Ludność wiejska w strukturze społeczeństw krajów Europy Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej w XX wieku, [w:] Korzenie współczesności. Prace wybrane, red. A. Koseski, Warszawa 2014.
Koziełło T., Ludowa i narodowa wizja integracji europejskiej u progu XXI wieku, „Myśl Ludowa” 2009, nr 1.
Krawcewicz A., Polityka wschodnia w koncepcjach Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego, „Nowa Polityka Wschodnia” 2014, nr 2, https://doi.org/10.15804/npw2014212.
Kuczur T., Polityczny ruch ludowy w Polsce – transformacja partyjna. Myśl polityczna, organizacja, działalność, przemiany wewnętrzne, Toruń 2005.
Kuźniar R., Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa 2012.
Pioskowik E., Bułgaria, [w:] Partie i systemy partyjne państw Europy Środkowej i Wschodniej, red. M. Migalski, Sosnowiec 2005.
Polskie Stronnictwo Ludowe „Odrodzenie”. W trosce o jutro Polski. Korekcyjny program gospodarczy PSL „Odrodzenie”, [w:] K. Olesiak, Kto kupczy polską wsią… Z Kazimierzem Olesiakiem rozmawia Jan Machynia, Warszawa 1992.
Polskie Stronnictwo Ludowe wobec węzłowych problemów państwa, [w:] Wybory 1993. Partie i ich programy, red. I. Słodkowska, Warszawa 2001.
Program Akcji Wyborczej Solidarność, [w:] Wybory 1997. Partie i ich programy, red. I. Słodkowska, M. Dołbakowska, Warszawa 2004.
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego (projekt), [w:] Programy partii i ugrupowań parlamentarnych 1989–1991, cz. 1, red. I. Słodkowska, Warszawa 1995.
Projekt programu PSL (Mikołajczykowskiego), „Gazeta Ludowa” 1990, nr 15.
Przybysz K., Kilka uwag o likwidacji niezależnego ruchu chłopskiego w Polsce, [w:] Przeszłość i teraźniejszość. Prace ofiarowane Profesorowi Adamowi Koseskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Dygo, Pułtusk 2009, https://doi.org/10.31338/uw.9788323540946.pp.66-81.
Roper S.D., From Opposition to Government Coalition: Unity and Fragmentation within the Democratic Convention of Romania, „East European Quarterly”, XXXI, nr 4, January 1998.
Roper S.D., The Romanian Party System and the Catch-All Party Phenomenon, „East European Quarterly”, XXVIII, nr 4, January 1995.
Roskin M. G., The Emerging Party Systems of Central and Eastern Europe, „East European Quarterly”, XXXII, nr 1, March 1993.
Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. J. Kofman, W. Roszkowski, Warszawa 2005.
Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne Europy Środkowej po 1989 roku, Kraków 1999.
Stanimirović V., Rumuńskie transformacje, [w:] Historia i polityka. Studia i rozprawy dedykowane Profesorowi Adamowi Koseskiemu w 65. Rocznicę urodzin, red. A. Bartnicki, Pułtusk 2004.
Sula P., System partyjny Republiki Węgierskiej, Wrocław 2005.
Swacha P., Elity parlamentarne ruchu ludowego w okresie transformacji systemowej w Polsce (1989–2001), Warszawa 2019, https://doi.org/10.18778/1506-6541.25.14.
Swacha P., Integracja europejska i współpraca regionalna w koncepcjach programowych parlamentarnych partii ludowych w Polsce (1989–2004), „Społeczeństwo i Polityka” 2019, nr 3.
Swain N., Hungary, [w:] New Political Parties of Eastern Europe and the Soviet Union, red. B. Szajkowski, Essex 1991.
Szajkowski B., Bulgaria, [w:] New Political Parties of Eastern Europe and the Soviet Union, red. B. Szajkowski, Essex 1991.
Szajkowski B., Romania, [w:] New Political Parties of Eastern Europe and the Soviet Union, red. B. Szajkowski, Essex 1991.
Szamik J., Polskie Stronnictwo Ludowe 1990–2005, Warszawa 2016.
Tanty M., Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, Warszawa 2003.
Tezy programu wyborczego Porozumienia Ludowego, [w:] Wybory 1991. Programy partii i ugrupowań politycznych, red. I. Słodkowska, Warszawa 2001.
Tismaneanu V., Romanian exceptionalism? Democracy, ethocracy, and uncertain pluralism in post-Ceauşesu Romania, [w:] Politics, Power, and the Struggle for Democracy in South-East Europe, red. K. Dawisha, B. Parrott, Cambridge 1997, https://doi.org/10.1017/cbo9780511559228.011.
Troxel L., Socialist Persistence in the Bulgarian Elections of 1990–1991, „East European Quarterly”, XXVI, nr 4, January 1993.
Walkiewicz W., Bułgaria; dzieje polityczne najnowsze, Warszawa–Białystok 2018.
Wieś i rolnictwo w programie społeczno-gospodarczym PSL u progu XXI wieku, [w:] Wybory 1997. Partie i ich programy, red. I. Słodkowsk, M. Dołbakowska, Warszawa 2004.
Willaume M., Rumunia. Historia państw świata w XX wieku, Warszawa 2004.
Wojas A., Kooptacja ludowców do komunistycznego systemu politycznego w Polsce i jej konsekwencje, [w:] Historia i polityka. Studia i rozprawy dedykowane Profesorowi Adamowi Koseskiemu w 65. Rocznicę urodzin, red. A. Bartnicki, Pułtusk 2004.
Wojnicki J., Caraniści z Partii Narodowo-Chłopskiej: od dominacji do marginalizacji, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 2018, nr 37.
Wojnicki J., Partia Drobnych Rolników na Węgrzech – od triumfu do marginalizacji, [w:] Wieś i ruch ludowy w Polsce i w Europie. Tom 2. Idee, organizacje, środowiska, red. S. Stępka, F. Kampka, Warszawa 2012.
Wojnicki J., Restytucja i przekształcenia ugrupowań agrarnych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, [w:] Ruch ludowy w Polsce, w Europie i na świecie, red. R. Kubicki, Kielce 2019.
Woźnica R., Bułgarska polityka wewnętrzna a proces integracji z Unią Europejską, Kraków 2012.
Założenia deklaracji ideowo-programowej Polskiego Stronnictwa Ludowego. Projekt, „Tygodnik Rolników Solidarność” 1989, nr 13.
Założenia programowe Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego, [w:] Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe. Program i Statut, Warszawa 1998.

PDF: Download