Ochrona praw mniejszości narodowych w państwach powstałych w zachodniej części byłego Związku Radzieckiego

Protection of the rights of national minorities in the states established in the western part of the former Soviet Union

Abstract: The aim of the study is to present and compare the level of protection of the rights of national minorities in the states created by the break-up of the Soviet Union, along its former western border. The research covered: Estonia, Latvia, Lithuania, Belarus, Ukraine and Moldova. In pursuit of the stated aim, the processes occurring in the Russian Empire and the Soviet Union, which resulted in migrations and significant ethnic mixing of the population, are presented. In the next step, the population of ethnic minorities in the countries covered by the study is presented. It is indicated who each of the countries in question recognises as belonging to minority groups, as well as who Russia, as heir to the former empire, recognises as minorities living in the territories in question. In the final step, the principles of protection of the rights of national minorities in the respective states were analysed. Particular attention was paid to the issue of the freedom to use and teach the language of minority groups. The research showed that the three Baltic States, after regaining their independence, started to rebuild their national identity at the expense of minority rights. However, by doing so, they are now gradually improving their status. The other three states have followed a different path by specifically trying to protect the largest Russian-speaking language group. Growing pressure from Russia seeking to rebuild its imperial position has exposed the flaws in such an arrangement, and Russian-speaking minorities have become a tool of its efforts. As a result, Belarus is on the road to losing its own distinctiveness and reintegrating, Moldova is trying to balance although gradually strengthening its national identity, while Ukraine has abruptly changed its policy since 2014 and is now diligently building its own identity at the expense, however, of minority rights.

Bibliography:

Bonusiak G., Status Saamów w państwach nordyckich w świetle międzynarodowych standardów ochrony praw ludów rdzennych, Rzeszów 2016.

Eberhardt P., Przemiany narodowościowe na ziemi łotewskiej w XX i na początku XXI wieku, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa” 49/2017.

Gumilow L., Od Rusi do Rosji, Warszawa 2004.

Janicki A., Euroazjatyzm nietypowy – wizja dziejów cywilizacji rosyjskiej Lwa N. Gumilowa, [w:] M. Broda, O. Nadskakuła, A. Płaczek (red.), Rosja współczesna. Dziedzictwo i przyszłość, Toruń 2010.

Janusz G., Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin 2011.

Janusz G., Bajda P., Prawa mniejszości narodowych. Standardy europejskie, Warszawa 2000.

Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1 lutego 1995 r., Dz.U. 2002 nr 22 poz. 209.

Kuczyńska-Zonik A., Szwed K., Prawa mniejszości narodowych na Litwie, Warszawa 2020.

Lege nr 344 privind statutul juridic special al Găgăuziei (Gagauz-Yeri) din 23.12.1994, Monitorul Oficial 1995 nr. 3-4 art. 51, https://www.legis.md/cautare/getResults?doc_id=86681&lang=ro# [11.11.2021]

Lege nr 382 cu privire la drepturile persoanelor aparţinînd minorităţilor naţionale şi la statutul juridic al organizaţiilor lor din 19.07.2001, Monitorul Oficial nr. 107 art. 819, https://www.legis.md/cautare/getResults?doc_id=64020&lang=ro.

Marks K., Engels F., Manifest komunistyczny, Warszawa 1951.

Marples D.R., Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu, Wrocław 2011.

Minority Rights in Estonia. Report, V. Poleshchuk (red.), Legal Information Centre for Human Rights, Tallinn 2009.

Patyna M., Problem integracji Rosjan w Estonii w latach 1989-2005, „Wschodnioznawstwo” 1/2007.

Pilsonības likums, Likumi, 22.07.1994, https://likumi.lv/ta/id/57512-pilsonibas-likums.

Pipes R., Rosja carów, Warszawa 2006.

Pogłódek A., Status prawny mniejszości narodowych na Ukrainie, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, 2020.

Potulski J., Idea i praktyka federalizmu w Rosji, Toruń 2004.

Powraca temat bezpaństwowców na Łotwie i w Estonii. Oba kraje boją się prowokacji przed wyborami, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, https://studium.uw.edu.pl/powraca-temat-bezpanstwowcow-na-lotwie-i-w-estonii-oba-kraje-boja-sie-prowokacji-przed-wyborami/.

Przywora B., Wróbel A., Ochrona praw mniejszości narodowych w ustawodawstwie Republiki Białoruś, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2020.

Rezolucja nr 47/135 Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z 10 grudnia 1992 r. Deklaracja praw osób należących do mniejszości narodowych

lub etnicznych, religijnych i językowych, Sejm RP, http://librsejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1992b.html.

Serhijczuk W., Ukrajinśkyj Krym, Kyjiw 2001.

Sowiet gław gosudarstw SNG, Konwiencyja ob obiespieczeni praw lic, prinadleżaszczich k nacyonalnym mien’szynstwam, Moskwa, 21.10.1994, Jedinyj riestr prawowych aktow i drugich dokumientow Sodrużestwa Niezawisimych Gosudarstw, http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=361.

Szabaciuk A., Polityka etniczna Republiki Łotewskiej, „Politeja” 41/2016.

Vähemusrahvuse kultuuriautonoomia seadus vastu võetud, 26.10.1993, Riigi Teataja, https://www.riigiteataja.ee/akt/182796.

Wereszycki H., Historia Austrii, Wrocław 1986.

Wierzbicki A., Rosja. Etniczność i polityka, Warszawa 2011.

Wierzbicki A., Russkij mir jako projekt restauracyjny imperium, [w:] Rosja. Rozważania imperiologiczne, S. Bieleń, A. Skrzypek (red.), Warszawa 2015.

Wites T., Wyludnianie Syberii i rosyjskiego Dalekiego Wschodu, Warszawa 2007.

Włodarska-Frykowska A., Ethnic Russian Minority in Estonia, „International Studies. Interdisciplinary Political and Cultural Journal”, vol. 18, 2016, no. 2.

Zajączkowski W., Rosja i narody. Ósmy kontynent. Szkic dziejów Euroazji, Kraków 2015.

Zakon Respubłyky Bełaruś, O nacyonalnych menszynstwach w Respublyke Bełaruś ot 11.11.1992, № 1926-XII, https://mogilev-region.gov.by/category/religiya-i-nacionalnosti/zakon-o-nacionalnyh-menshinstvah-v-respublike-belarus.

Zakon Ukrainy, Pro nacionalni menszyny w Ukrajini, 25.06.1992, Widomosti Werchownoji Rady Ukrajiny (WWR), 1992, nr 36, s. 529, Werchowna Rada Ukrajiny, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2494-12#Text.

Zakon Ukrainy, Pro zabezpeczennia funkcionuwannia ukrajinśkoji mowyjak derżawnoji, 25.04.2019, Відомості Верховної Ради України (ВВР), 2019, nr 21, s. 81, Werchowna Rada Ukrajiny, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2704-19#Text.

PDF: Download