Modernizacja nadzoru granicznocelnego w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w.

Modernization of Border and Customs Supervision in the Kingdom of Poland at the Turn of the 19th and 20th Centuries

Abstrakt: Celem artykułu jest przedstawienie procesów modernizacyjnych zachodzących w zakresie organizacji nadzoru celnego i granicznego na zachodniej granicy Imperium Rosyjskiego ze szczególnym uwzględnieniem terenu Królestwa Polskiego. Na podstawie źródeł i opracowań udało się zidentyfikować czynniki, które zadecydowały o pojawieniu się działań modernizacyjnych w tych strukturach. Ponadto udało się ustalić etapy wprowadzania innowacji. Przeprowadzone zmiany znacząco zmodernizowały struktury cywilnej administracji celnej oraz struktury straży granicznej działające na terenie Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w.

Bibliografia:

1. Archiwum Główne Akt Dawnych, Olkuski Oddział Częstochowskiej Brygady Straży Granicznej, sygn. 130; Sekretariat Stanu Księstwa Warszawskiego, Sekretariat Stanu Królestwa Polskiego, Kancelaria Własna JCMości do Spraw Królestwa Polskiego, sygn. 2568.

2. Archiwum Państwowe w Kielcach, Kielecki Rząd Gubernialny, sygn. 15839.

3. Archiwum Państwowe w Łodzi, Rząd Gubernialny Piotrkowski, Wydział Budowlany, sygn. 6626.

4. Derzhavnyy Arkhiv Odes’koyi Oblasti (Archiwum Państwowe Obwodu Odeskiego), Fond 236, opys 1, sprava 6.

5. Dziennik Ustaw, 1922, nr 91.

6. Eesti Rahvusarhiiv Tartu (Estońskie Archiwum Narodowe Tartu), EAA.551.1.421, EAA.551.1.422.

7. Giza A., Polityczne i militarne aspekty konfliktów bałkańskich w latach 1875-1876 i wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877-1878, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 2003, z. 16.

8. Górak A., Latawiec K., Rosyjska administracja specjalna w Królestwie Polskim 1839-1918, Lublin 2015.

9. Górak A., Latawiec K., The Evacuation of the Customs Administration from the Kingdom of Poland to Russia in 1914, „Quaestio Rossica” 2022, t. 10, nr 2, s. 426-427, DOI: 10.15826/qr.2022.2.679.

10. Górak A., Zabytaya rossiyskaya administratsiya – Pravleniye Rossiyskikh tamozhennykh i torgovykh del v Varshave 1818-1822, „Res Historica” 2021, nr 51, DOI: 10.17951/rh.2021.51.339-371.

11. Instruktsiya dlya mobilizatsii pogranichnoy strazhi, Sankt Petersburg 1888.

12. Latawiec K., Górak A., Krajka J., Naczelnicy okręgów celnych i inspektorzy rewirów celnych w Królestwie Polskim w latach 1851-1914 (1918), Lublin 2023, DOI: 10.36121/LGK_custom.01.2023.09.

13. Latawiec K., Górak A., Legieć J., Bogdanow S., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839-1918, w: Słownik biograficzny, t. 2, Ministerstwo Finansów, Lublin 2016.

14. Latawiec K., Investigating the Position of Customs District Chief in the Kingdom of Poland in the Early 1850s, „Studia Iuridica Lublinensia” 2022, t. 31, 2, DOI: 10.17951/sil.2022.31.2.145-167.

15. Latawiec K., Kiselyova Y., Functioning of the Customs Administration of the Kingdom of Poland in Russia in 1914-1917 (until the Fall of the Romanov Monarchy), „Przegląd Nauk Historycznych” 2023, t. 21, nr 1, DOI: 10.18778/1644-857X.22.01.05.

16. Latawiec K., Rosyjska straż graniczna w Królestwie Polskim w latach 1851-1914, Lublin 2014.

17. Latawiec K., Sandomierska Brygada Straży Granicznej 1889-1914, Sandomierz 2010.

18. Latawiec K., The Break-up of Russian Customs Administration Evacuated from the Kingdom of Poland in 1917-1919, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2023, nr 1 (41), DOI: 10.48261/pis234112.

19. Latawiec K., W służbie imperium… Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864-1915, Lublin 2007.

20. Lietuvos Valstybės Istorijos Archyvas (Państwowego Archiwum Historii Litwy), Fondas 378, B/S, 1884, byla 230.

21. Lyatavets K., Mesto tamozhennykh uchrezhdeniy Tsarstva Pol’skogo v finansovoy sisteme Rossiyskoy imperii v pervoy polovine 70-kh gg. XIX v., [w:] Torgovlya, kupechestvo i tamozhennoye delo v Rossii v XVI-XIX vv. Sbornik materialov Vtoroy mezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii (Kursk, 2009 g.), por. A. I. Razdorskiy, Kursk 2009.

22. Lyatavets K., Tamozhennyye uchrezhdeniya v Tsarstve Pol’skom v 50-60 gg. XIX veka, [w:] Istoriya torgivli, podatkiv ta mita. Zbirnik naukovikh prats’, red. O. O. Dyachok, Dniepropietrowsk 2007.

23. Lyatavets K. E., Upravleniye delami Pogranichnoy strazhi v Tsarstve Pol’skom v 1851-1864 gg., [w:] Regional’noye upravleniye i problema effektivnosti vlasti v Rossii (XVIII – nachalo XXI veka. Sbornik statey Vserossiyskoy nauchnoy konferentsii s mezh-dunarodnym uchastiyem (g. Orenburg, 30 oktyabrya – 2 noyabrya 2012 goda), posvyashchennoy 1150-letiyu rossiyskoy gosudarstvennosti, pamyati professora A. V. Remneva (1955-2012), 60-letiyu professora A. I. Repinetskogo, red. E. V. Godovova, S. V. Lyubichankovskiy, Orenburg 2012.

24. Markov L. N., Ocherki po istorii tamozhennoy sluzhby, Irkuck 1987.

25. № 398, [w:] Prilozheniya k Stenograficheskim otchetam Gosudarstvennoy Dumy. Tretiy sozyv. Sessiya pyataya. 1911-1912 g.g., t. 3, (№№ 351-500), Sankt Petersburg 1912.

26. 435, [w:] Prilozheniya k Stenograficheskim otchetam Gosudarstvennoy Dumy. Tretiy sozyv. Sessiya tret’ya. 1909-1910 g.g., t. II, (№№ 290-438), Sankt Petersburg 1910.

27. Plekhanov A. A., Plekhanov A. M., Otdel’nyy korpus pogranichnoy strazhi imperatorskoy Rossii (1893-1917). Istoricheskiy ocherk, Moskwa 2003.

28. Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, zbiór 3, t. 3, 1883, Sankt Petersburg 1886.

29. Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii zbiór 3, t. 5, 1885, Sankt Petersburg 1887.

30. Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, zbiór 3, t. 6, 1886, Sankt Petersburg 1888.

31. Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, zbiór 3, t. 13, 1893, Sankt Petersburg 1897.

32. Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, zbiór 3, t. 26, rozdz. 1, 1896, Sankt Petersburg 1899.

33. Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, zbiór 3, t. 19, rozdz. 1, 1899, Sankt Petersburg 1902.

34. Rossiyskiy Gosudarstvennyy Istoricheskiy Arkhiv (Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne), Fond 560, opis 20, delo 385.

35. Sobraniye Uzakoneniy i Rasporyazheniy Pravitel’stva, 1883, nr 25; 1886, nr 46; 1889, nr 24; 1910, nr 109; 1912, nr 103.

36. Spravochnaya knizhka po lichnomu sostavu Otdel’nogo Korpusa Pogranichnoy Strazhi s kratkim kvartirnym i shtatnym rospisaniyem i alfavitom postov sego Korpusa, Sankt Petersburg 1902.

37. Stat’i k Shestomu Tomu Svoda Zakonov. (Prod. 1886 goda), [w:] Prodolzheniye Svoda Zakonov Rossiyskoy Imperii. 1886 goda, Chast’ vtoraya, Stat’i k VI-X tomam svoda, Sankt Petersburg 1886.

38. Sumner B. H., Russia and the Balkans 1870-1880, Oksford 1937.

39. Trudy Komissii po izyskaniyu mer protiv kontrabandy pitey, rozdz. 1, Sankt Petersburg 1884.

40. „Ukazatel’ Pravitel’stvennykh Rasporyazheniy po Ministerstvu Finansov” 1885, nr 22; 1896, nr 12.

41. Vsepoddanneyshiy otchet Gosudarstvennogo kontrolera za 1897 god, Sankt Petersburg 1898.

42. Zbiór praw obowiązujących w guberniach Królestwa Polskiego, t. 1, 1886, półrocze pierwsze całkowitego zbioru, t. 31, Warszawa 1887.

PDF: Pobierz