Zapraszamy do lektury IEŚ Policy Papers 12/2021: Kryzys białoruski – czy są szanse na prodemokratyczne zmiany? Redakcja: Andrzej Szabaciuk
Andrzej Szabaciuk, Białoruś w polityce Federacji Rosyjskiej w rok po masowych protestach wyborczych w 2020 roku
Piotr Rudkouski, Siła bez legitymizacji. Kondycja białoruskiego reżimu po wyborach w 2020 roku
Anna Paniszewa, Prześladowanie Polskiej Harcerskiej Szkoły Społecznej im. R. Traugutta w Brześciu na tle powyborczych represji wymierzonych w mniejszość polską i Kościół rzymskokatolicki na Białorusi
Całość dostępna jest na naszej stronie:
Celem raportu jest analiza bieżącej sytuacji Białorusi półtora roku po dramatycznych wydarzeniach towarzyszących sfałszowanym wyborom prezydenckim i ukazanie, w jaki sposób zmieniła się sytuacja geostrategiczna Białorusi. Ważną kwestią jest, jakie wyzwania polityczne i gospodarcze czekają ją w najbliższych miesiącach i jak mogą kształtować się przyszłe stosunki Białorusi z Federacją Rosyjską, Unią Europejską, Stanami Zjednoczonymi czy Ukrainą. Analizowane procesy ukazane zostały w kontekście obserwowanych obecnie na Białorusi reform wewnętrznych, w tym planowanej reformy konstytucyjnej, pogłębiającej się izolacji międzynarodowej, jak i nasilającej się presji zewnętrznej ze strony Federacji Rosyjskiej.
Władze na Kremlu od trzech dekad intensywnie dążą do reintegracji obszaru poradzieckiego na własnych zasadach i w ramach stworzonych przez siebie organizacji międzynarodowych. Dotychczasowe działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, głównie ze względu na małą atrakcyjność propozycji rosyjskich, ostatnie lata pokazały jednak, że Federacja Rosyjska gotowa jest zastosować wszelkie dostępne instrumenty polityczne, gospodarcze czy militarne do realizacji własnych interesów.
W przypadku Białorusi obserwujemy systematyczne i postępujące zwiększanie się zależności gospodarczej i politycznej od Federacji Rosyjskiej. Proces ten przyśpieszyły wydarzenia towarzyszące masowym protestom wyborczym, które pogłębiły uzależnienie reżimu Łukaszenki od Rosji. Obecnie Federacja Rosyjska jest jednym z niewielu państw, które konsekwentnie wspierają Białoruś, działania te nie są jednak bezinteresowne i ich długofalowym założeniem jest faktyczne wchłonięcie Białorusi przez Rosję.
Okres po wyborach prezydenckich pokazał, że reżim Łukaszenki nie jest gotowy do rozmów z opozycją demokratyczną na temat zmian w państwie. Jedyną jego odpowiedzią na krytykę są represje, wzmocnienie struktur siłowych oraz propaganda w stylu sowieckim. Obecnie dyskutowana reforma konstytucyjna nie może być traktowana jako element ustępstw reżimu na rzecz obywateli. Przypomina raczej schemat reform, jaki znamy z 2020 r. z Federacji Rosyjskiej, gdzie zmiany wprowadzone do konstytucji umożliwiły Władimirowi Putinowi kandydowanie w kolejnych wyborach prezydenckich w 2024 r. oraz znacząco wzmocniły prerogatywy prezydenckie. Białoruska reforma konstytucyjna może mieć podobny przebieg, lecz wpływ na jej kształt będzie miała postawa Federacji Rosyjskiej i poufne konsultacje władz obu państw.
Mniejszość polska i Kościół rzymskokatolicki na Białorusi przez ostatnie 30 lat były zakładnikami stosunków Polski i Białorusi. W zależności od tego, jak owe stosunki kształtowały się w danym okresie, presja na mniejszość polską i Kościół rzymskokatolicki nasilała się lub słabła. Okres powyborczy przyniósł kolejną falę represji wymierzonych w liderów mniejszości polskiej na Białorusi. Powtarzają się też systematycznie szykany wymierzone w poszczególne parafie rzymskokatolickie i pracujących na Białorusi pol- skich kapłanów. W najbliższych miesiącach nic nie zapowiada istotnych zmian w sytuacji mniejszości polskiej oraz Kościoła rzymskokatolickiego na Białorusi.
Raport jest efektem współpracy uczestników seminarium zorganizowanego przez Instytut Europy Środkowej w Lublinie 22 września 2021 r. pt. Białoruś rok po wyborach prezydenckich. Czy jest szansa na zmiany?. Redakcja pragnie wyrazić szczere podziękowanie uczonym i działaczom społecznym z Białorusi za aktywny udział w debacie, ciekawe przemyślenia oraz owocną współpracę w toku przygotowywania publikacji.
Kryzys białoruski – czy są szanse na prodemokratyczne zmiany? – IEŚ Policy Papers 12/2021