Podcasty

Rosyjscy politycy grożą użyciem broni jądrowej podczas wojny na Ukrainie. Skutki jej zastosowania byłyby tragiczne i spowodowały nieobliczalne konsekwencje. Czy tego typu zapowiedzi należy traktować bardzo poważnie, czy jest to tylko element wojny informacyjnej? Na te i inne pytania odpowiada dr Jakub Olchowski z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Parada na placu czerwonym N/z Jars Rs-24 / Aleksiej Witwicki / Forum]

Władimir Putin podpisał dekret o częściowej mobilizacji, która ma objąć 300 tysięcy osób. Do wojska mają zostać powołani rezerwiści i osoby z doświadczeniem wojskowym o różnych specjalnościach. Zapowiedź mobilizacji spowodowała masowe wykupowanie przez Rosjan biletów lotniczych za granicę.

W telewizyjnym orędziu Putin powiedział, że państwa zachodnie grożą Rosji bronią jądrową i chcą ją zniszczyć, a on użyje wszelkich środków, aby obronić suwerenność i integralność państwa. Tymczasem za kilka dni na terenach Ukrainy zajętych przez rosyjską armię mają się odbyć referenda dotyczące włączenia tych terenów do Rosji. O skutkach decyzji Putina mówi dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [zdj. kremlin.ru]

W wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę coraz więcej osób rezygnuje z używania języka rosyjskiego. We wschodnich i południowych regionach Ukrainy język rosyjski jest dominujący, jednak wojna przyspieszyła proces odwrotu od tego języka na rzecz ukraińskiego. Oczywiście zmiany językowe nie nastąpią szybko, jednak tendencja jest zauważalna. O tym, jak wygląda ten proces na Ukrainie, w tym na terenach okupowanych, a także w środowiskach emigracyjnych, opowiada dr Marta Drabczuk z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Zmiana warty na szwedzkiej scenie politycznej. Koalicja prawicowa wygrywa wybory parlamentarne, co oznacza koniec ośmioletnich rządów lewicy. Co prawda socjaldemokraci uzyskali lepszy wynik niż poprzednio, ale to nie wystarczyło. Zdecydowanym zwycięzcą wyborów zostali Szwedzcy Demokraci – ugrupowanie określane jako antyimigranckie. Co oznacza zwrot na szwedzkiej scenie politycznej i czy prawicy uda się zbudować stabilną koalicję? Na te pytania odpowiada dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Coraz więcej Czechów protestuje przeciwko rosnącym cenom. Rosyjska agresja na Ukrainę spowodowała ich dynamiczny wzrost, zwłaszcza w energetyce. Oczywiście kryzys dotyczy większości europejskich państw, jednak zaufanie do władz w Czechach jest najniższe spośród wszystkich krajów Unii Europejskiej. Coraz głośniej krytykuje się między innymi antyrosyjską politykę obecnego rządu, co łączy środowiska skrajnie prawicowe z komunistycznymi. O czeskiej rzeczywistości politycznej opowiada analityk IEŚ Szczepan Czarnecki. [Zdj. Turysta.org]

Białoruskie władze pracują nad kolejnymi propozycjami ustawowymi, które mają jeszcze bardziej osłabić opozycję. Planowane są zmiany w ustawie o obywatelstwie, w myśl których osoby przebywające poza granicami Białorusi mogłyby być pozbawiane obywatelstwa. Dodatkowe ograniczenia miałyby także dotyczyć osób posługujących się Kartą Polaka. O szczegółach mówi starszy analityk z Zespołu Wschodniego IEŚ – dr Andrzej Szabaciuk. [zdjęcie: Spotkanie premiera Mateusza Morawieckiego ze Swiatlana Cichanouska /Jacek Szydlowski / Forum]

Słowacja będzie miała rząd mniejszościowy lub wcześniejsze wybory parlamentarne. Trwający kilka miesięcy spór w koalicji rządzącej zakończył się wyjściem z niej przedstawicieli ugrupowania Wolność i Solidarność. Tym samym rząd Eduarda Hegera stracił większość parlamentarną i mocne wsparcie polityków, którzy opowiadali się za militarnym wsparciem Ukrainy w wojnie z Rosją. Jak może się zmienić słowacka scena polityczna w najbliższym czasie – wyjaśnia kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Łukasz Lewkowicz [zdjęcie: Richard Sulík i Igor Matovič / Bystricoviny.sk]

W ostatnim roku serbski eksport wzrósł o ponad 25 procent. Bardzo ciekawe wnioski wypływają z analizy jego kierunków. Główni partnerzy gospodarczy znajdują się w krajach unijnych, ale także w państwach Bałkanów Zachodnich. Jak się okazuje, wielkość eksportu do Macedonii Północnej czy Czarnogóry jest porównywalna z eksportem do Rosji. Z czego to wynika, jak Serbia może wykorzystać obecną koniunkturę i czy będzie bardziej obecna na rynkach Europy Środkowej – ocenia dr Jan Muś z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Nikola Tesla Airport, Belgrade / G. Thielmann / Arco / Forum]

Ukraińska armia prowadzi intensywne działania w obwodzie chersońskim. Trudno jeszcze ocenić, jaki jest ich rzeczywisty zakres i czy okażą się skuteczne. Z pewnością odbito z rąk rosyjskiego agresora kilka miejscowości i atakowane są mosty na Dnieprze, przez które prowadzone jest zaopatrzenie dla wojsk okupacyjnych. Zniszczenie tych przepraw oznaczałoby katastrofę dla rosyjskiej armii. Pierwsze podsumowanie ukraińskiej operacji przedstawiają dr Dariusz Materniak z portalu Polukr.net i dr Jakub Olchowski z IEŚ. [zdj. Ukraińska kontrofensywa w okolicach Chersonia / Ministerstwo Obrony Ukrainy]

Sytuacja białoruskiej gospodarki staje się dramatyczna. Białoruskie towary jeszcze do niedawna były wysyłane w świat przez Ukrainę, jednak po wybuchu wojny stało się to niemożliwe. Wspierając w agresji na Ukrainę Rosję, Białoruś drastycznie ograniczyła swoje możliwości handlowe. Dodatkowo coraz więcej białoruskich specjalistów wyjeżdża ze swojego kraju za granicę, w tym do Polski. W ostatnim czasie do naszego kraju przybyło ponad 40 tysięcy takich osób. Co może uratować białoruską gospodarkę – wyjaśnia dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdjęcie: Kancelaria Prezydenta Białorusi]

W kolejnym odcinku Rozmów IEŚ dr Jakub Olchowski z Zespołu Wschodniego IEŚ powraca do niedawnego raportu Amnesty International, poświęconego wojnie na Ukrainie. Organizacja ta wskazała, że Ukraina do walki z Rosją wykorzystuje infrastrukturę cywilną. Można uznać, że tym samym wsparła rosyjską narrację dotyczącą prowadzonych działań wojennych. Sam raport został ostro skrytykowany przez opinię publiczną. Co z tego wynika – ocenia nasz ekspert. [Zdj. General Staff of the Armed Forces of Ukraine).

Niski poziom rzek w zachodniej Europie dodatkowo komplikuje sytuację na europejskim rynku paliw. Utrzymujące się wysokie ceny to efekt wojny na Ukrainie, ale także niedawnych pożarów w niektórych rafineriach oraz niskiego stanu wód rzeki Ren. Transportujące paliwo barki są unieruchomione, co z kolei powoduje ograniczenie produkcji przez rafinerie. O bliższych i dalszych perspektywach rozwoju sytuacji na rynku paliwowym w Europie mówi dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [Zdjęie: Ren, skutki suszy na najdłuższej rzece Niemiec, sierpień 2022 / Thomas Kost / Laif / Forum]

Premier Finlandii musi się tłumaczyć z nagrań filmowych zamieszczonych w mediach społecznościowych. Przedstawiają one prywatną imprezę, w której wzięła udział Sanna Marin. Wizerunek tańczącej i głośno śpiewającej premier nie wszystkim się spodobał. Opozycja zarzuciła jej nieodpowiednie zachowanie w obliczu poważnych wyzwań, przed jakimi stoi kraj, i dodatkowo zaapelowała o wykonanie testów na obecność narkotyków. Jak opublikowanie nagrań wpływa na fińską scenę polityczną – wyjaśnia Damian Szacawa, starszy analityk w Zespole Bałtyckim IEŚ. [Zdjęcie Sanna Marin / Laura Kotila / Kancelaria Rządu Finlandii]

„Europa jako zadanie: nowa myśl, nowy kształt, nowa energia” – to hasło będzie przyświecać rozpoczętej właśnie czeskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Nasi południowi sąsiedzi chcą się skoncentrować na pięciu blokach tematycznych: zarządzanie kryzysem uchodźczym i odbudowa Ukrainy po wojnie, bezpieczeństwo energetyczne, wzmacnianie potencjału obronnego i cyberbezpieczeństwa Europy, strategiczna odporność europejskiej gospodarki oraz odporność instytucji demokratycznych. O założeniach tych mówi Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Zdjęcie Petr Fiala / Twitter]

Coraz więcej zachodnich firm stara się powrócić na rosyjski rynek. Po rozpoczęciu agresji na Ukrainę większość z nich postanowiła zakończyć działalność w Rosji. Jednak nie wszystkie. Tymczasem działania zbrojne na Ukrainie są kontynuowane, na Rosję nakładane są kolejne sankcje, a pomimo tego część podmiotów wraca do swojej działalności. Dlaczego i w jaki sposób to robią? Na to pytanie odpowiada dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdjęcie: Drzwi zamkniętego sklepu Hugo Boss, który zawiesił swoją działalność w Rosji z powodu zachodnich sankcji, w pasażu Głównego Domu Towarowego w Moskwie /Forum/Sergei Bobylev/TASS]

Dziesiątki tysięcy mieszkańców Skopje zaprotestowały przeciwko projektowi porozumienia pomiędzy Macedonią Północną a Bułgarią, dotyczącego zagadnień historycznych, tożsamościowych i językowych. Od kilku lat pomiędzy tymi państwami zaostrza się spór o rolę bułgarskiego dziedzictwa w Macedonii Północnej. Doprowadziło to do zablokowania przez Bułgarię macedońskich aspiracji unijnych. Pomysł na rozwiązanie problemu przedstawiła Francja, jednak spotkał się on z ostrymi protestami mieszkańców macedońskiej stolicy. Szczegóły wyjaśnia dr Spasimir Domaradzki, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ. [Zdjęcie z protestów za kurir.mk].

W najnowszym odcinku „Rozmów IEŚ” opowiadamy o sytuacji Białorusi w obliczu rosyjskiej agresji na Ukrainę. Z jednej strony Alaksandr Łukaszenka udostępnił terytorium swojego państwa wojskom rosyjskim do atakowania Ukrainy, ale z drugiej – nie włącza się w pełnym zakresie do działań ofensywnych. Z czego wynika taka postawa białoruskiego dyktatora, jaka jest sytuacja gospodarcza Białorusi i jakie są nastroje społeczne? Na te pytania odpowiada dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdjęcie: https://president.gov.by/be]

Rosyjska agresja na Ukrainę powoduje ogromne straty u naszego wschodniego sąsiada. Zniszczone miasta, wsie, infrastruktura komunikacyjna czy blokada morska przekładają się na bardzo trudną sytuację gospodarczą Ukrainy. Pomimo tego podejmowane są intensywne kroki zaradcze oraz powstają ambitne plany odbudowy kraju po zakończeniu wojny. O szczegółach mówi dr Marta Drabczuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Rosyjska agresja na Ukrainę niepokojąco wpływa na sytuację wewnętrzną Bośni i Hercegowiny. Narodowości współtworzące to państwo odmiennie oceniają ten konflikt i postawę Rosji. W dłuższej perspektywie może to doprowadzić do zaostrzenia relacji pomiędzy Boszniakami, Chorwatami i Serbami, a w najbardziej pesymistycznym wariancie – nawet do secesji terytorium zamieszkiwanego przez tę ostatnią społeczność. O polityce bośniackich Serbów, Serbii, Rosji i Unii Europejskiej wobec Bośni i Hercegowiny opowiada starszy analityk z Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr Anna Jagiełło-Szostak.

Turcja zgodziła się na przystąpienie Finlandii i Szwecji do NATO. Zainteresowane państwa podpisały memorandum, które ma odpowiadać na tureckie obawy, związane między innymi ze zwalczaniem terroryzmu w państwach kandydujących do Sojuszu. Wcześniej władze Turcji kategorycznie odrzucały możliwość przystąpienia Finlandii i Szwecji do NATO. Co spowodowało zmianę stanowiska? Na to pytanie odpowiada dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

W Rydze zakończył się szczyt Inicjatywy Trójmorza. W trakcie obrad przywódcy państw skupionych w tym formacie zdecydowali między innymi o tym, że Ukraina będzie tzw. partnerem uczestniczącym. Podkreślono też wsparcie dla Ukrainy, Gruzji i Mołdawii w ich aspiracjach unijnych. Ponadto omówiono wiele zagadnień gospodarczych, w tym większe zaangażowanie finansowe Stanów Zjednoczonych. Obradom przysłuchiwali się analitycy Instytutu Europy Środkowej – Marlena Gołębiowska i Łukasz Lewkowicz.

Wojna prowadzona przez Rosję na Ukrainie w istotny sposób wpływa na działalność tamtejszych Kościołów prawosławnych. Ukraińska Cerkiew Prawosławna Patriarchatu Moskiewskiego straciła od końca lutego ponad 400 parafii, które nie chcą mieć nic wspólnego z patriarchatem wspierającym agresję na ich kraj. Wzrasta też liczba hierarchów, którzy chcą podążyć tą samą drogą. Jednak nie brakuje również głosów, które opowiadają się za utrzymaniem jedności z Moskwą. W takiej sytuacji rozłam w tej strukturze wydaje się nieunikniony i najprawdopodobniej spowoduje też stopniowe wzmacnianie Prawosławnego Kościoła Ukrainy, który uzyskał autokefalię z rąk patriarchy Konstantynopola. O sytuacji prawosławnych na Ukrainie oraz polityce prowadzonej przez Patriarchat Moskiewski opowiada starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk.

[zdj. Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Kijowie (Ławra Peczerska) / Wikimedia / CC-BY SA 4.0]

Mieszkający w Rosji krytycy polityki Kremla wobec Ukrainy muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami. Podważanie oficjalnej polityki Rosji jest praktycznie niemożliwe, a ci, którzy nie mogą się z tym pogodzić, wyjeżdżają ze swojego kraju lub nie mogą do niego wrócić. Jedną z takich osób jest Dmitrij Głuchowski – autor bestsellerowej powieści „Metro 2033”. W swoich publikacjach Głuchowski dobitnie sprzeciwia się polityce prowadzonej przez Putina, co spotkało się z krytyką władz i spowodowało, że wystawiono za nim list gończy. O postawie rosyjskich intelektualistów wobec wojny na Ukrainie opowiada dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

[zdj. Дмитрий Алексеевич Глуховский / biographe.ru]

Jeszcze niedawno wydawało się, że przyjęcie nowych państw do NATO – czyli Finlandii i Szwecji – będzie formalnością. Tymczasem nieoczekiwany protest Turcji znacznie utrudnia decyzję Sojuszu. Ankara ma pretensje zwłaszcza do Szwecji za jej rzekome wspieranie Partii Pracujących Kurdystanu, czemu władze w Sztokholmie zaprzeczają. W przeszłości zarówno Finlandia, jak i Szwecja krytykowały turecką politykę względem Kurdów i – jak się wydaje – ma to wpływ na obecne decyzje strony tureckiej. O tym, jak wygląda droga Finlandii i Szwecji do NATO, opowiadają: prof. Kazimierz Musiał z Uniwersytetu Gdańskiego i dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

[Foto: Fotograf: MURAD SEZER/Archiwum: Reuters]

Koniec koalicji rządowej w Estonii. Premier tego państwa Kaja Kallas z Partii Reform zwróciła się do prezydenta z wnioskiem o usunięcie z pełnionych funkcji siedmiu ministrów z koalicyjnej Partii Centrum i wniosek ten został przyjęty. Partia Centrum próbowała realizować własne inicjatywy ustawodawcze z pominięciem koalicjanta, co musiało się źle skończyć. Istnieje kilka scenariuszy rozwiązania obecnego kryzysu, jednak niepokojące jest to, że do zmian politycznych dochodzi w trakcie wojny prowadzonej przez Rosję na Ukrainie – zauważa kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

[fot. Fotograf: Tayfun Salci, Archiwum: Zuma Press]