Podcasty

Słowacja prowadzi konsekwentną politykę wobec Ukrainy. Z jednej strony rządzący w Bratysławie politycy krytykują Kijów za nieustępliwość wobec wysuwanych przez Rosję żądań terytorialnych, a z drugiej strony angażują się we wspólne projekty. Dotyczą one między innymi współpracy energetycznej, rozwoju połączeń kolejowych czy edukacji. Z czego wynika ta dwutorowość słowackiej polityki – wyjaśnia Łukasz Lewkowicz.

Rosja kontynuuje ataki na ukraińską infrastrukturę krytyczną. Bombardowane są m.in. elektrownie i elektrociepłownie. Agresor chce złamać ducha walki i oporu państwa ukraińskiego, jednak jego obrońcy – pomimo trudnej sytuacji – starają się minimalizować skutki tych ataków. Bieżące wydarzenia podsumowuje Andrzej Szabaciuk.

Po zwycięstwie w wyborach parlamentarnych partia ANO, z Andrejem Babišem na czele, próbuje stworzyć koalicję rządzącą. Brakuje jej 21 głosów, które mogą jej dać SPD Tomia Okamury, dysponujące 15 mandatami, oraz ugrupowanie Motoristé sobě z 13 mandatami. Czy jednak do tego dojdzie i czy są inne możliwości stworzenia stabilnego rządu? Wyjaśnia Szczepan Czarnecki.

Koalicja rządząca w Macedonii Północnej może wzmocnić swoją pozycję w kraju. Okazją będą zbliżające się wybory lokalne, w których to właśnie ugrupowania koalicyjne mają największe szanse. Niezwykle ciekawie będzie wyglądała rywalizacja w gminach zdominowanych przez ludność albańską – Kičevo, Brvenica i Čaška. W Kičevie najsilniejsze ugrupowanie koalicyjne VMRO-DPMNE liczy na przełamanie albańskiej dominacji – podkreśla Agata Domachowska.

Na przestrzeni ostatnich lat zauważalna jest radykalna zmiana w relacjach gruzińsko-ukraińskich. Wiąże się ona z polityką rządzącego w Gruzji ugrupowania Gruzińskie Marzenie, które wykorzystuje wojnę rosyjsko-ukraińską w polityce wewnętrznej. Gruzja nie chce wspierać Ukrainy kosztem pogorszenia swoich stosunków z Rosją. Jeszcze do niedawna, wbrew polityce gruzińskich elit rządzących, tamtejsze społeczeństwo masowo okazywało sympatię Ukrainie. Dzisiaj wygląda to nieco inaczej – zauważa Krzysztof Fedorowicz.

Partia Działania i Solidarności wygrywa wybory parlamentarne w Mołdawii i będzie rządzić samodzielnie. Wysoki wynik tego ugrupowania jest zaskakujący, przedwyborcze sondaże nie wskazywały na taką możliwość. Natomiast opozycyjny Patriotyczny Blok Wyborczy uzyskał około 24 procent głosów. Takie rozstrzygnięcie oznacza zachowanie przez Mołdawię prozachodniego kierunku rozwoju i dalsze poparcie dla walczącej z Rosją Ukrainy – podkreśla Piotr Oleksy.

Na kilka dni przed wyborami parlamentarnymi w Mołdawii doszło do zatrzymania ponad 70 osób. Zarzucono im współpracę z rosyjskim wywiadem, w tym planowanie zamieszek. Rządząca Mołdawią proeuropejska Partia Działania i Solidarności wskazuje na rosnące zagrożenie ze strony Rosji. Z przedwyborczych sondaży wynika jednak, że jest mało prawdopodobne, by PAS nadal rządziła samodzielnie. Ugrupowanie jest krytykowane za niewywiązanie się z przedwyborczych obietnic, dotyczących m.in. naprawy wymiaru sprawiedliwości. Znaczna część wyborców nie wskazuje, na kogo odda swój głos, nie ma też badań ukazujących preferencje wyborcze obywateli Mołdawii głosujących za granicą. W poprzednich wyborach to właśnie ta grupa zdecydowała o proeuropejskim kursie swojego państwa – podkreśla Piotr Oleksy.

Masowemu naruszeniu przestrzeni powietrznej Polski przez rosyjskie drony towarzyszyła szeroka dezinformacja w mediach społecznościowych. Tak właśnie wyglądają działania w ramach wojny hybrydowej – wskazują eksperci. Media zalała ogromna ilość fałszywych informacji, wskazujących na Ukrainę jako sprawcę lub też współsprawcę incydentów. Niestety, znaczna część odbiorców przyjmuje takie doniesienia bezkrytycznie, nie weryfikując źródeł. Jak zatem walczyć z dezinformacją? Odpowiada Jakub Olchowski.

W ostatnich tygodniach ukraińskie wojska przeprowadziły szereg udanych ataków na rosyjski sektor paliwowy. Celem nalotów były głównie rafinerie i bazy paliwowe. Działania ukraińskich sił zbrojnych spowodowały liczne trudności w dostawach paliw. Oficjalnie strona rosyjska nie informuje o tym, jakie straty zostały poniesione ani jak wpłyną one na eksport ropy. Jednak w niedługim czasie będzie to można ocenić – podkreśla Michał Paszkowski.

Kilkanaście rosyjskich dronów wleciało w nocy nad Polskę. To pierwszy przypadek naruszenia naszej przestrzeni powietrznej na taką skalę. Część dronów została zestrzelona, a jeden z nich spadł na budynek mieszkalny we wsi Wyryki koło Włodawy, powodując jego uszkodzenie. Minionej nocy Rosja przeprowadziła kolejne masowe naloty na Ukrainę i to właśnie niektóre z rosyjskich bezzałogowców dotarły do Polski. Trudno jednak mówić w tej sytuacji o przypadkowym wtargnięciu. Co ciekawe, rosyjskie drony naruszają przestrzeń powietrzną nie tylko Polski czy Litwy, ale także sojuszniczej Białorusi. W ciągu roku doszło tam do prawie tysiąca podobnych zdarzeń – podkreśla Krzysztof Fedorowicz.

Społeczeństwo ukraińskie jest coraz bardziej zmęczone wojną i gotowe na ustępstwa wobec Rosji. Jednak nie za każdą cenę. Taki wniosek można wysnuć, analizując badania socjologiczne ukazujące nastroje w ukraińskim społeczeństwie. Pojawiły się one zaraz po próbach rozmów pokojowych pomiędzy przywódcami USA i Rosji, a następnie USA, Ukrainy i niektórych państw Unii Europejskiej. Szczegóły przedstawia Hanna Bazhenova.

Zmiana władzy na Litwie. Premier Gintautas Paluckas podał się do dymisji, po tym jak dziennikarze ujawnili jego powiązania finansowe z firmami otrzymującymi wsparcie z publicznych funduszy krajowych i zagranicznych. Nie skończyło się tylko na zmianie premiera. Nowy kształt zyskała także koalicja rządząca, której nadal przewodzą socjaldemokraci. Stanowisko premiera objęła Inga Ruginienė. Zawirowania na litewskiej scenie politycznej wyjaśnia Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

O przeszłości i przyszłości obwodu kaliningradzkiego dyskutowali eksperci podczas seminarium zorganizowanego w Instytucie Europy Środkowej. Punktem wyjścia była książka Miłosza J. Cordesa zatytułowana Collective Memory in Post-Soviet Kaliningrad Oblast. W jaki sposób obecni mieszkańcy tego obwodu odnoszą się do niemieckiego dziedzictwa? Jakie znaczenie ma obwód królewiecki w polityce bezpieczeństwa państw regionu? Na te i inne pytania odpowiadali Miłosz J. Cordes, Krzysztof Żęgota z UWM oraz Damian Szacawa z IEŚ.

W Waszyngtonie dobiegły końca negocjacje przywódców Stanów Zjednoczonych, Ukrainy i państw Unii Europejskiej dotyczące zakończenia wojny z Rosją. Po wcześniejszym spotkaniu Władimira Putina z Donaldem Trumpem Rosja podkreśliła swoje dotychczasowe żądania – w tym przejęcie całego Donbasu oraz nieprzyjmowanie Ukrainy do NATO. W Waszyngtonie skoncentrowano się na gwarancjach bezpieczeństwa dla Ukrainy oraz rozmawiano o dalszym wsparciu finansowym na rzecz wzmocnienia jej sił zbrojnych. Kolejnym krokiem ma być dopracowanie szczegółów ewentualnego porozumienia i spotkanie w składzie D. Trump, W. Putin, W. Zełenski. Negocjacje w Waszyngtonie ocenia Jakub Olchowski.

Negocjacje dotyczące Ukrainy pomiędzy Władimirem Putinem a Donaldem Trumpem, które odbyły się na Alasce, zostały bardzo pozytywnie ocenione przez obu polityków, ale zdecydowanie gorzej przez obserwatorów. Amerykański prezydent powitał rosyjskiego przywódcę na czerwonym dywanie i zaprosił do swojej limuzyny. Obaj nie szczędzili sobie komplementów. Przyjmowanie w taki sposób rosyjskiego prezydenta – oskarżonego o zbrodnie wojenne – przez przywódcę demokratycznego świata odebrano w państwach zachodnioeuropejskich z dużym zakłopotaniem. Jednak to nie Europa czy Ukraina ustala reguły gry – podsumowuje Andrzej Szabaciuk.

Koncert białoruskiego artysty Maksa Korża na stadionie narodowym w Warszawie wzbudził ogromne emocje. Starcia uczestników koncertu z ochroną czy wywieszenie flagi OUN-UPA spowodowały reakcje najwyższych władz państwowych. Dodatkowo po imprezie zapowiedziano deportację z Polski ponad 60 osób. Dlaczego koncertowi rosyjskojęzycznego artysty, który występuje w Polsce, Rosji czy Kazachstanie, towarzyszą tak duże emocje – wyjaśnia Jakub Olchowski.

Unia Europejska opracowuje strategię dla regionu Morza Czarnego. Mają się w niej znaleźć działania na rzecz bezpieczeństwa morskiego, w tym utworzenie specjalnego Centrum, pełniącego funkcję systemu wczesnego ostrzegania. Poza tym ma powstać Specjalna Agenda Łączności – program rozwijający sieci transportowe, energetyczne i cyfrowe – oraz być wzmacniana odporność społeczności nadbrzeżnych i tzw. „niebieska gospodarka”. Strategia może mieć wyjątkowe znaczenie nie tylko dla państw regionu Morza Czarnego, ale także dla państw położonych wokół Bałtyku – przekonują Spasimir Domaradzki i Piotr Oleksy w rozmowie z Marcinem Superczyńskim.

Plan działania dla kontynentu AI ma być odpowiedzią Europy na globalne wyzwania związane ze sztuczną inteligencją. Tym samym – dzięki nowej strategii – Unia Europejska chce nadrobić zaległości w stosunku do światowych liderów w tej dziedzinie. Sporo pracy i wyzwań stoi przed państwami Europy Środkowej, które w bardzo zróżnicowany sposób wprowadzają tę technologię. Wśród liderów znajduje się Estonia, która od wielu lat stawia na cyfryzację – podkreśla Marlena Gołębiowska.

Co dalej z Ukraińską Cerkwią Prawosławną związaną z Patriarchatem Moskiewskim? W życie weszła niedawno ustawa, która przewiduje możliwość konfiskaty majątku, a nawet likwidacji podmiotów religijnych działających na terenie państwa ukraińskiego, podległych strukturom wyznaniowym znajdującym się na terytorium państwa-agresora. Za taką właśnie strukturę jest uważana UCP. Jednak problem ten niesie za sobą poważne konsekwencje międzynarodowe. Rosja przedstawia Ukrainę jako państwo walczące z wolnością religijną, a tego typu argumenty znajdują zrozumienie m.in. w USA – przekonuje Andrzej Szabaciuk.

Wzrost wydatków na zbrojenia do 5% PKB deklarują państwa członkowskie NATO. Takie ustalenia zapadły podczas szczytu w Hadze. Środki te mają być przeznaczone na zakup sprzętu wojskowego oraz rozbudowę infrastruktury. Ponadto wydatki poniesione na pomoc Ukrainie mają być zaliczane jako inwestycje w sektor zbrojeniowy. Podczas szczytu potwierdzono, że Rosja jest zagrożeniem dla obszaru euroatlantyckiego i podkreślono znaczenie art. 5. Szczyt NATO w Hadze omawia Jakub Olchowski.

W Czarnogórze narasta spór pomiędzy większością parlamentarną a prezydentem w sprawie umów ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi. Chodzi przede wszystkim o planowane inwestycje w infrastrukturę turystyczną w rejonie tzw. Wielkiej Plaży przy granicy z Albanią. Prezydent Czarnogóry Jakov Milatović zarzucił pomysłodawcom m.in. brak przejrzystości w przygotowaniu umów czy zawieszenie stosowania czarnogórskiego ustawodawstwa dotyczącego zamówień publicznych. Dodatkowo przeciwni inwestycjom ZEA są mieszkańcy okolicznych miejscowości. Parlament Czarnogóry już dwukrotnie opowiedział się za kontrowersyjnymi umowami, w związku z czym prezydent Milatović zapowiedział przekazanie tej sprawy do Trybunału Konstytucyjnego – informuje Agata Domachowska.
.

Wojna rosyjsko-ukraińska dzieli członków grupy G7. Podczas szczytu w Kanadzie państwa członkowskie nie były w stanie ustalić wspólnego stanowiska w tej sprawie. Premier Kanady zadeklarował jednak dalsze wsparcie finansowe dla Ukrainy w wysokości 2 mld dolarów oraz kolejne sankcje gospodarcze wobec Rosji. Na zakończenie szczytu nie wydano wspólnego komunikatu, tylko kilka oddzielnych deklaracji – podsumowuje Piotr Oleksy.
.

Zapowiadane na jesień białorusko-rosyjskie ćwiczenia wojskowe „Zapad” nie odbędą się na poligonach przy polskiej granicy. Niewykluczone, że decyzja ta jest związana z obecnością broni jądrowej na Białorusi i koniecznością przeprowadzenia ćwiczeń w rejonach jej dyslokacji w innej części państwa. Powodów może być znacznie więcej. Dodatkowo podejmowane są kolejne działania związane z uzależnianiem białoruskich sił zbrojnych od rosyjskich – ocenia Krzysztof Fedorowicz.

Zasadnicza służba wojskowa kobiet to rozwiązanie obowiązujące w większości państw nordyckich. W związku z postępującym zagrożeniem ze strony Rosji konieczne jest wzmacnianie potencjału obronnego, w tym zwiększenie liczebności sił zbrojnych. Tylko Finlandia nie wprowadziła takich rozwiązań, ale niewykluczone, że pojawią się one w kolejnych latach, podobnie jak w państwach bałtyckich. Dyskusja na ten temat trwa. O tym, jak wygląda zasadnicza służba wojskowa kobiet w państwach nordyckich, opowiada Aleksandra Kuczyńska-Zonik.
.

Słowacja i Węgry wciąż chcą korzystać z rosyjskiego gazu i ropy – wbrew polityce Unii Europejskiej. Strategia ogłoszona przez Komisję Europejską zakłada, że do końca 2027 roku państwa Wspólnoty całkowicie zrezygnują z rosyjskich dostaw. Oba wymienione państwa mają techniczne możliwości sprowadzania gazu i ropy z innych kierunków, ale nie chcą tego robić. Dlaczego Słowacja i Węgry konsekwentnie opowiadają się za dalszymi dostawami z Rosji i czy Unia Europejska może skutecznie wpłynąć na zmianę tej polityki – wyjaśnia Michał Paszkowski.