Podcasty

Ostatni krwawy incydent w Kosowie grozi poważnymi konsekwencjami. Kilka dni temu grupa uzbrojonych Serbów zaatakowała kosowskich policjantów. Jeden z nich zginął, a drugi został ciężko ranny. Następnie wywiązała się walka, w wyniku której śmierć poniosło kilku Serbów. Jaki był cel napastników, kto zorganizował akcję i jaka jest przyszłość albańsko-serbskich relacji w Kosowie? Na te i inne pytania odpowiada Konrad Pawłowski z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Zdj. Kosowska policja prezentuje broń i sprzęt wojskowy skonfiskowany po strzelaninie w miejscowości Banjska w północnym Kosowie / Reuters / Forum]

Po zapaści spowodowanej pandemią COVID-19 przemysł motoryzacyjny w Czechach wraca do poprzedniego poziomu. Jednak stoją przed nim duże wyzwania spowodowane stopniowym przechodzeniem na silniki elektryczne. Pracownicy firm motoryzacyjnych, a jest ich w Czechach około 120 tysięcy, obawiają się o swoją przyszłość związaną z restrukturyzacją poszczególnych zakładów. O przyszłości tej gałęzi czeskiej gospodarki mówią Agata Tatarenko i Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Zdj., materiały Skoda]

Brak stałych instytucji działających w ramach Inicjatywy Trójmorza osłabia jej skuteczność. Między innymi takie wnioski nasuwają się po ostatnim szczycie w Bukareszcie. Obecna formuła – „od szczytu do szczytu” – wynika z różnego podejścia poszczególnych państw do Trójmorza. Jednak analitycy IEŚ uważają, że powołanie odpowiednich instytucji prędzej czy później powinno nastąpić. Może to być np. forma prezydencji lub stały czy mobilny sekretariat. O szczegółach mówią uczestniczący w szczycie w Bukareszcie i reprezentujący IEŚ Marlena Gołębiowska i Łukasz Lewkowicz.

Pandemia COVID-19 i rosyjska agresja na Ukrainę w oczywisty sposób wpłynęły na finanse publiczne państw Europy Środkowej. Jak poszczególne państwa radzą sobie w sytuacji kryzysowej, jakie mechanizmy zostały wprowadzone i jaka przyszłość czeka gospodarki państw regionu – wyjaśnia dr hab. Bartosz Jóźwik. [zdj. domena publiczna]

Instytut Europy Środkowej opracował raport stanowiący podsumowanie badań socjologicznych przeprowadzonych w 12 państwach Trójmorza. Respondenci odpowiadali na pytania związane z ich postrzeganiem Rosji oraz wojny na Ukrainie. O wyjątkowości raportu, zastosowanej metodologii oraz korzyściach wypływających z tego opracowania mówi autor – prof. Jan Pomorski.

W Rozmowach IEŚ powracamy do dyskusji o raporcie zatytułowanym „Bezpieczeństwo energetyczne państw Europy Środkowej i Wschodniej”. Jego redaktorami są dyrektor IEŚ prof. Beata Surmacz i dr Michał Paszkowski. Raport został niedawno zaprezentowany podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu. Tym razem rozmawiamy o przyszłości współpracy państw regionu, niektórych projektach oraz różnicach w postrzeganiu bezpieczeństwa energetycznego. Szczegóły wyjaśnia dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Najnowszy raport IEŚ, poświęcony bezpieczeństwu energetycznemu w Europie Środkowej i Wschodniej, został zaprezentowany podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu. Opisano w nim sytuację wszystkich państw regionu, w tym obecną sytuację Ukrainy i perspektywy tego państwa na przyszłość. Raport powstał pod redakcją dyrektor IEŚ prof. Beaty Surmacz i starszego analityka z Zespołu Bałtyckiego dr Michała Paszkowskiego. Jednym ze współautorów publikacji jest kierownik Zespołu Wschodniego dr Jakub Olchowski, z którym rozmawiamy o szczegółach raportu.

30 września na Słowacji odbędą się wybory parlamentarne. Jest zatem szansa na zakończenie kryzysu politycznego, z którym mierzy się to państwo od dłuższego czasu. O tym, kto ma największe szanse na zwycięstwo i jak może zmienić się polityka międzynarodowa Słowacji po wyborach, opowiada dr Łukasz Lewkowicz z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Szwecja obawia się zamachów terrorystycznych. Zapowiedziały je niedawno fundamentalistyczne organizacje muzułmańskie po przypadkach publicznego palenia Koranu przez niektórych szwedzkich działaczy politycznych. Ogłoszono czwarty stopień zagrożenia terrorystycznego. Co to oznacza i jakie działania są podejmowane, aby przeciwdziałać zagrożeniu – wyjaśnia dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [zdj. Forum]

Niewykluczone, że najbliższe wybory samorządowe w północnym Kosowie spowodują poprawę relacji pomiędzy władzami w Prisztinie a ludnością serbską. Kilka miesięcy temu doszło do wyborów, które Serbowie zbojkotowali i w wyniku tego burmistrzami miejscowości, w których większość stanowią Serbowie, zostali kosowscy Albańczycy. Doszło wówczas do ostrych starć pomiędzy siłami porządkowymi a kosowskimi funkcjonariuszami oraz żołnierzami NATO. Tym razem jest szansa na powrót do dialogu i rozwiązanie skomplikowanych problemów pomiędzy Serbami a kosowskimi Albańczykami. Szczegóły wyjaśnia prof. Konrad Pawłowski, kierujący Zespołem Bałkańskim IEŚ. [Zdj. Północna Mitrowica / Konrad Pawłowski]

Śmierć lidera Grupy Wagnera Jewgienija Prigożyna rodzi szereg pytań związanych z rozwojem sytuacji na granicy z Białorusią. Po nieudanym marszu wagnerowców na Moskwę część z nich trafiła na Białoruś i podjęła szkolenia tamtejszych żołnierzy i funkcjonariuszy. Ich obecność blisko granicy z Polską, Litwą i Łotwą spowodowała szereg obaw. Obecną sytuację analizuje prof. Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ. [zdj. Twitter.com/WarNewsPL1]

Pojawienie się najemników Grupy Wagnera na Białorusi może wpłynąć na wzrost nielegalnych prób przekroczenia granicy. Tak uważają przedstawiciele władz Litwy i Łotwy, którzy podejmują odpowiednie kroki, aby temu przeciwdziałać. Między innymi na ten temat rozmawiali ostatnio w Warszawie prezydenci Polski i Łotwy. O szczegółach mówi kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik. [zdj. prezydent.pl]

Podczas niedawnego szczytu NATO w Wilnie nie pojawiło się zaproszenie Ukrainy do Sojuszu. Można było za to zaobserwować duże różnice w tej kwestii wśród poszczególnych państw członkowskich. Brak jednoznacznego stanowiska spowodował ostrą krytykę ze strony ukraińskiej. Powody takiego stanu rzeczy wyjaśnia kierownik Zespołu Wschodniego IEŚ dr Jakub Olchowski. [zdj. Dominika Zarzycka / Zuma Press / Forum]

Zmarły niedawno znakomity pisarz Milan Kundera był wyjątkowym obserwatorem rzeczywistości, z perspektywy Europy zarówno środkowej, jak i zachodniej. Tworzył w Czechach, a później na emigracji we Francji. Autor między innymi takich powieści, jak „Żart”, „Księga śmiechu i zapomnienia” czy „Nieznośna lekkość bytu”. Często określany jako pisarz kontrowersyjny i jednocześnie wybitny intelektualista, pochylający się nad człowiekiem uwikłanym w skomplikowaną rzeczywistość. O różnych wymiarach twórczości Milana Kundery opowiada kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

Zgoda Turcji na wstąpienie Szwecji do NATO jest jednym z najważniejszych efektów szczytu Sojuszu w Wilnie – przynajmniej z punktu widzenia państw regionu bałtyckiego. Uzgodniono także zwiększenie środków przeznaczanych na cele obronne i także nowe plany obronne. Pewnym rozczarowaniem był brak jasnej deklaracji w sprawie przystąpienia Ukrainy do NATO. O podsumowaniu szczytu w Wilnie z perspektywy państw regionu bałtyckiego mówi dr Damian Szacawa. [zdj. AA/ABACA / Abaca Press / Forum]

Ewentualna obecność najemników z grupy Wagnera na Białorusi może rodzić kolejne zagrożenia na granicy z Unią Europejską. Po nieudanej próbie puczu Jewgienija Prigożyna i jego ludzi, lider wagnerowców trafił na Białoruś. Niewykluczone, że powstanie tam obóz dla najemników, o czym wspominał ostatnio białoruski przywódca Alaksandr Łukaszenka. Tymczasem liczba prób nielegalnego przekraczania granicy z Polską nadal utrzymuje się na wysokim poziomie i można się spodziewać, że będzie wzrastać – wyjaśnia dr hab. Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ.

[zdj. ALEXANDER ERMOCHENKO / Reuters / Forum]

Bunt Jewgienija Prigożyna i jego oddziałów obnaża słabość rosyjskiego państwa. Zapowiedź marszu na Moskwę wywołała popłoch wśród elit politycznych i wielu mieszkańców rosyjskiej stolicy. Bunt znacznie osłabia też pozycję prezydenta Rosji Władimira Putina. O dalszych konsekwencjach wydarzeń w Rosji mówią eksperci Zespołu Wschodniego IEŚ – dr Jakub Olchowski i dr Andrzej Szabaciuk. [zdj. Telegram]

Radykalną zmianę systemu emerytalnego wprowadza rząd w Czechach. Nie będzie ujednoliconego wieku uprawniającego do otrzymywania świadczenia. Na wcześniejszą emeryturę będzie można przejść po 40 latach opłacania składek, a emerytura gwarantowana ma sięgać 20% przeciętnego wynagrodzenia. Zaproponowana przez rząd reforma jest częścią większego planu oszczędnościowego. O szczegółach, w tym o reakcjach społecznych na proponowane zmiany, opowiada dr Agata Tatarenko z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [zdj. .aasapolska.pl]

Od prawie dwóch miesięcy w Serbii odbywają się wielotysięczne antyrządowe protesty. Zostały one spowodowane dwoma tragicznymi zdarzeniami. Na początku maja w jednej ze szkół trzynastoletni chłopak zastrzelił kilkanaście osób, następnego dnia inny młody mężczyzna dokonał podobnego czynu. Wywołało to ogromne poruszenie społeczne i zarzuty wobec ekipy rządzącej. Ostrej krytyce poddano także serbskie media, między innymi za brutalizację języka i nierzetelne informowanie o sytuacji w państwie. W najnowszym odcinku naszych Rozmów podsumowujemy te wydarzenia, o których pisaliśmy także w ostatnich „Komentarzach IEŚ”. O przyszłości protestów i ich konsekwencjach mówi dr hab. Konrad Pawłowski. [Zdj. protest w Belgradzie 27 maja 2023 / Reuters / Forum]

Ugrupowanie „Europa Teraz” prezydenta Jakova Milatovicia wygrywa – choć nieznacznie – wybory parlamentarne w Czarnogórze. Na drugim miejscu znalazła się koalicja Razem z Demokratyczną Partią Socjalistów. Niewielka różnica głosów pomiędzy ugrupowaniami oznacza, że trudno będzie utworzyć stabilną większość rządzącą. Ostatnie wybory i wyzwania stojące przed przyszłym rządem ocenia dr Anna Jagiełło-Szostak z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [zdj. Jakov Milatović / Facebook]

Wysadzenie zapory na Dnieprze nie zahamuje ukraińskich działań ofensywnych. Takiego zdania jest dr Jakub Olchowski – kierownik Zespołu Wschodniego IEŚ. W wyniku wysadzenia obiektu, pod wodą znalazły się znaczne obszary południowej Ukrainy, w tym około 80 miejscowości. Władze ukraińskie ogłosiły, że zniszczenie zapory to rosyjski akt terroru. W najnowszym odcinku podcastu podsumowujemy ostatnie wydarzenia na rosyjsko-ukraińskim froncie i zastanawiamy się nad konsekwencjami ataku na rosyjski obwód biełgorodzki. [Zdj. Укргідроенерго]

W ostatnich dniach pojawiały się informacje o krytycznym stanie zdrowia Alaksandra Łukaszenki. Nie znalazły one oficjalnego potwierdzenia, jednak te i inne doniesienia na temat kondycji białoruskiego przywódcy rodzą pytania o jego najbliższą przyszłość. O presji, jaką na Białoruś wywiera Rosja, i relacjach Łukaszenka – Putin mówi dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Kremlin]

Do starć pomiędzy Serbami a kosowską policją i siłami KFOR doszło w północnym Kosowie. Stanowiąca większość w tamtym rejonie ludność serbska zablokowała wejścia do budynków administracji samorządowej, do których próbowali się dostać kosowscy urzędnicy. W wyniku starć po obu stronach jest wielu rannych. Serbowie informują o kilkudziesięciu osobach po stronie protestujących, KFOR także donosi o rannych kilkudziesięciu żołnierzach, których obrzucono granatami hukowymi. Przyczyny obecnej sytuacji, a także postawę władz kosowskich i serbskich ocenia dr hab. Konrad Pawłowski, kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Zdj. YOUTUBE/PRINTSCREEN/ KOSSEV]

Na kilka dni przed wyborami prezydenckimi na Łotwie trudno wskazać faworyta głosowania. Partie koalicyjne wystawiły dwóch kandydatów – są to Edgars Rinkēvičs oraz Uldis Pilens. Jest jeszcze, reprezentowana przez opozycję, Elina Pinto. Prezydent na Łotwie jest wybierany przez parlament i musi uzyskać przynajmniej 51 głosów w 100-osobowym sejmie. O złożonej sytuacji politycznej wokół wyborów prezydenckich na Łotwie opowiada dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

O wyzwaniach stojących przed Inicjatywą Trójmorza oraz szansach, jakie niesie ten projekt, i zagrożeniach dla jego powodzenia dyskutowano w Lublinie. Już po raz trzeci zorganizowano tutaj Samorządowy Kongres Trójmorza połączony z Forum Gospodarczym. Jednym z jego efektów było powołanie Sieci Uniwersytetów Trójmorza, której inicjatorem jest Katolicki Uniwersytet Lubelski. Współorganizatorem Forum był Instytut Europy Środkowej. O szczegółach opowiadają analitycy IEŚ: Marlena Gołębiowska i Łukasz Lewkowicz. [Zdj. materiały IEŚ]