Nowa koncepcja bezpieczeństwa narodowego Białorusi

W marcu 2023 r. Rada Bezpieczeństwa Białorusi przedstawiła projekt nowej koncepcji bezpieczeństwa narodowego. W obliczu eskalacji napięcia geopolitycznego w regionie przyjęto założenie, iż powinna ona być ukierunkowana na realizację działań w ramach odstraszania strategicznego, mających na celu ochronę niepodległości, integralności terytorialnej, suwerenności i porządku konstytucyjnego przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi.

Koncepcja bezpieczeństwa narodowego. Jednym z podstawowych dokumentów każdego nowoczesnego państwa jest doktryna bezpieczeństwa narodowego. Kształtuje ona fundamenty koncepcyjne organizacji, przygotowania i funkcjonowania systemu bezpieczeństwa narodowego w czasie pokoju, zagrożenia i wojny, zgodnie z interesami narodowymi i adekwatnie do istniejących warunków geopolitycznych. Jest zbiorem oficjalnych poglądów na temat metod zapewnienia bezpieczeństwa jednostki, społeczeństwa i państw przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi we wszystkich obszarach życia kraju. Obecnie obowiązująca koncepcja bezpieczeństwa narodowego Białorusi została uchwalona w 2010 r. i – zdaniem białoruskich władz – wymaga zmian oraz dostosowania do aktualnych realiów geopolitycznych w najbliższym otoczeniu. Idea opracowania nowej koncepcji po raz pierwszy została wysunięta przez Alaksandra Łukaszenkę w lutym 2021 r. podczas obrad VI Białoruskiego Zgromadzenia Narodowego. Białoruski przywódca zauważył wówczas, iż z uwagi na dość radykalne zmiany w regionie i na świecie nadszedł czas na aktualizację pojęcia bezpieczeństwa narodowego. Dodał, że jednym z czynników wpływających na treść nowej koncepcji jest fakt, iż sąsiedzi Białorusi z NATO zmodernizowali już swoje dokumenty strategiczne z uwzględnieniem nowych zagrożeń i technologii cyfrowych. Z tego względu podczas prac nad nowym dokumentem starannie przeanalizowano podobne doktryny NATO, USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Francji.

Nowe czasy – nowa koncepcja. Projekt koncepcji bezpieczeństwa narodowego Białorusi odzwierciedla transformację współczesnych zagrożeń oraz zawiera ujednolicone podejście do kształtowania i realizacji polityki państwa w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa narodowego. Wskazuje główne kierunki neutralizacji zagrożeń, a także identyfikuje 9 obszarów narodowego bezpieczeństwa: polityczny, gospodarczy, naukowo-technologiczny, społeczny, demograficzny, informacyjny, militarny, ekologiczny oraz – co jest nowością – biologiczny. Wynika on z globalnej pandemii koronawirusa COVID-19 i jej wpływu na politykę i ekonomię. Zdaniem sekretarza Rady Bezpieczeństwa, gen. Alaksandra Wolfowicza, od państw Bliskiego Wschodu aż po tereny byłego Związku Radzieckiego (np. Gruzja) funkcjonuje kilkadziesiąt amerykańskich laboratoriów biologicznych, w których gromadzone są szczególnie niebezpieczne szczepy mikroorganizmów. Stanowi to ogromne zagrożenie nie tylko dla Białorusi, ale także pozostałych państw. Nowym elementem zawartym w projekcie jest pojęcie suwerenności wyborczej, co oznacza wyłączne prawo Białorusi do samodzielnego organizowania i przeprowadzania wyborów i referendów oraz podejmowania wszelkich działań zapobiegających zewnętrznej i wewnętrznej ingerencji w proces wyborczy.

Według strony białoruskiej świat znajduje się w stanie napięcia geopolitycznego, spowodowanego procesami destrukcji ustalonego porządku światowego. Postępuje erozja systemu prawnego w zakresie kontroli zbrojeń, rośnie liczba państw, które chcą stać się posiadaczami broni jądrowej lub rozmieścić ją na swoim terytorium. Dochodzi do ingerencji w sprawy wewnętrzne państw z naruszeniem zasad prawa międzynarodowego.

Aktywizacja rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych w wyniku procesów naturalnych i działalności człowieka zwiększa ryzyko katastrof biologicznych. Celowo zniekształca się prawdę historyczną, fałszuje się historię, niszczy tradycyjne wartości duchowe i moralne narodów, ich tożsamość narodową oraz instytucję rodziny. Następuje wzrost zagrożeń przemocą polityczną i ekstremizmem, w tym fundamentalizmem religijnym i ideologicznym o wymiarze ponadgranicznym. Sytuacja na świecie charakteryzuje się wysokim stopniem zagrożenia, niepewnością i trudnymi do przewidzenia konsekwencjami.

Wewnętrzne źródła zagrożeń. Duży nacisk kładzie się na działania ukierunkowane na ich wykrycie i wyeliminowanie. Katalog zagrożeń wewnętrznych obejmuje: stosowanie w działalności polityczno-gospodarczej metod celowo zmierzających do destabilizacji sytuacji w państwie; prowadzenie działań mających na celu dyskredytację lub zakłócanie kampanii wyborczych; wymuszanie napięć i konfrontacji w społeczeństwie; kształtowanie negatywnego obrazu państwa oraz podżeganie do wrogości na tle religijnym i narodowym. W sferze militarnej wśród zagrożeń wymienia się: działalność terrorystyczną organizacji przestępczych oraz nielegalnych formacji zbrojnych dążących do destabilizacji porządku publicznego i sprowokowania wewnętrznego konfliktu zbrojnego; rozpowszechnianie w społeczeństwie idei konfrontacji cywilnej, prowadzącej do powstania zbrojnego, oraz zmniejszenie zdolności państwa do reagowania na problemy w wyniku przestępczych działań obywateli (bezczynność, zdrada państwa, sabotaż).

Zewnętrzne źródła zagrożeń. Elementem zdecydowanie odróżniającym projekt doktryny od poprzedniej wersji z roku 2010 jest dość mocno rozbudowany rozdział dotyczący zewnętrznych źródeł zagrożeń, które są postrzegane jako zasadniczy powód większości problemów. Wśród głównych zagrożeń tego typu wymienia się kryzys systemów bezpieczeństwa międzynarodowego, dyskryminację Białorusi w organizacjach międzynarodowych oraz nadużywanie przez poszczególne państwa mandatów i mechanizmów organizacji międzynarodowych w celu wywierania presji na Republikę Białorusi.

Jako istotne zagrożenie zewnętrzne wskazuje się obywateli Białorusi mieszkających za granicą. Zwraca się uwagę na możliwość ich wykorzystywania do wywierania nacisku na Republikę Białorusi, a także realizację przez obce państwa polityki mającej na celu stymulowanie emigracji ludności oraz tworzenie niepaństwowych formacji zbrojnych za granicą, składających się z obywateli Białorusi, w celu prowadzenia działań wojskowych na terytorium białoruskiego państwa.

Nowością jest wskazanie – jako potencjalnego źródła zagrożenia – radykalizacji reżimów politycznych państw sąsiednich wraz z utrwaleniem w ich narodowych ustawodawstwach postanowień o uznaniu Republiki Białorusi i jej sojuszników za wrogów, a także rozwoju korytarzy tranzytowych i systemów transportu surowców energetycznych, alternatywnych do dostępnych w Republice Białorusi, w celu ograniczenia jej możliwości tranzytowych.

Z kolei w sferze militarnej za najważniejsze źródła zagrożeń zewnętrznych uznano: zbrojne prowokacje z terytorium obcych państw na granicy państwowej Republiki Białorusi i w jej strefie przygranicznej; wezwania do użycia siły zbrojnej lub finansowania przygotowań do jej użycia przeciwko Białorusi przez organizacje międzynarodowe (w tym pozarządowe), radykalne ruchy religijne, ośrodki antybiałoruskie za granicą; tworzenie niepaństwowych formacji zbrojnych za granicą w celu prowadzenia działań wojskowych na terytorium Białorusi; prowadzenie przez sojusze wojskowo-polityczne, które nie obejmują Republiki Białorusi, polityki ekspansji w celu zakłócenia istniejącej strategicznej równowagi sił; dążenie państw z regionu europejskiego do posiadania lub rozmieszczania na swoim terytorium broni masowego rażenia oraz militaryzację państw sąsiadujących z Republiką Białorusi, prowadzącą do zwiększenia ich zdolności ofensywnych.

Neutralizacja zagrożeń i działania odstraszające. Strategia zakłada, że w celu realizacji strategicznych interesów narodowych Republika Białorusi podejmie wszelkie działania w kierunku zapewnienia niepodległości, bezpieczeństwa militarnego i integralności terytorialnej, suwerenności, nienaruszalności porządku konstytucyjnego oraz ideologii państwa białoruskiego. Tym samym nastąpi intensyfikacja strategicznych relacji z Federacją Rosyjską oraz zachowanie i umocnienie Państwa Związkowego, konsekwentne pogłębianie strategicznego partnerstwa z Chińską Republiką Ludową oraz z innymi państwami, które szanują poglądy i interesy Republiki Białorusi.

Odpowiedzią na pojawiające się tendencje do zmiany układu sił przy granicach Białorusi, militaryzację krajów sąsiednich oraz ukryte i jawne groźby użycia siły zbrojnej będzie wzmocnienie systemu bezpieczeństwa w ramach Państwa Związkowego i Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, a także rozwój regionalnego ugrupowania wojsk Republiki Białorusi i Federacji Rosyjskiej oraz doskonalenie wojskowej organizacji państwa.

Wnioski. Cechą charakterystyczną nowej koncepcji jest wyraźne akcentowanie negatywnego wpływu na bezpieczeństwo narodowe Białorusi czynników zewnętrznych, które wymuszają na Mińsku podjęcie zdecydowanych kroków zaradczych. To świat wokół Białorusi (a nie Białoruś) uległ destabilizacji i stał się wrogi, co powoduje konieczność zmiany dotychczasowego statusu Białorusi jako państwa prowadzącego politykę w duchu neutralności.

Odpowiedzią na coraz bardziej wrogą wobec Białorusi rzeczywistość geopolityczną i zewnętrzne naciski jest wzmocnienie sojuszniczych relacji ze strategicznymi partnerami, przede wszystkim Federacją Rosyjską i Chińską Republiką Ludową, oraz rozbudowa współpracy z zaprzyjaźnionymi państwami w ramach stowarzyszeń integracyjnych.

W celu realizacji założeń koncepcji należy się spodziewać zwiększenia roli państwa we wszystkich sferach życia, stałego monitorowania stanu zaufania obywateli do państwowych instytucji, wzmożenia systemu edukacji ideowej, ochrony społeczeństwa przed zewnętrzną ekspansją ideologiczną oraz podniesienia motywacji i prestiżu służby wojskowej w celu wzmocnienia potencjału kadrowego formacji wojskowych i organizacji paramilitarnych. Projekt koncepcji bezpieczeństwa narodowego Białorusi posiada zdecydowanie antyzachodnią i antynatowską wymowę, co jest równoznaczne z przyjęciem przez Mińsk antypolskiego kursu w polityce zagranicznej. W długoterminowej perspektywie będzie to miało negatywny wpływ na kwestię bezpieczeństwa narodowego Polski, Litwy i Łotwy jako wschodniej flanki NATO i Unii Europejskiej.

[Zdjęcie: president.gov.by]