Relikty komunizmu: polityka historyczna wobec materialnego dziedzictwa sowieckiego w Republice Czeskiej – nowa publikacja IEŚ

Ukazał się pierwszy numer serii „Prace IEŚ”: Relikty komunizmu: polityka historyczna wobec materialnego dziedzictwa sowieckiego w Republice Czeskiej autorstwa Agaty Tatarenko.

Redakcja serii: Beata Surmacz, Tomasz Stąpniewski

W Republice Czeskiej, podobnie jak w innych państwach i społeczeństwach Europy Środkowej, transformacja ustrojowa przebiegała pod hasłem „dialogu z komunistami”, które propagował m.in. Václav Havel. W połączeniu z neoliberalnym podejściem do przeszłości taki stan rzeczy wpłynął na brak faktycznych rozliczeń z okresem demokracji ludowej. Obecnie przebieg zmian ustrojowych nie wywołuje burzliwych sporów w czeskim dyskursie pamięciowym, w tym w aspekcie głównych bohaterów i sprawców aksamitnej rewolucji – Václava Havla i studenckich protestów.

Czeska polityka historyczna wobec materialnego dziedzictwa sowieckiego miała i ma charakter wielu rozproszonych działań, w których biorą udział różni aktorzy. W związku z tym dyskurs pamięciowy nie został zdominowany przez jeden z podmiotów. Warto podkreślić zaangażowanie zwłaszcza społeczności lokalnych i środowisk artystycznych, których inicjatywy często zmieniały znaczenie pomników i miejsc pamięci powstałych na terenie obecnych Czech w okresie demokracji ludowej i w efekcie neutralizowały ciężar przeszłości. Jednocześnie skutkiem takiego podejścia jest postępujące zapomnienie roli czeskiego społeczeństwa w budowaniu systemu demokracji ludowej.

Symboliczna (i nie tylko) desowietyzacja przebiegała w Czechach pod hasłem „powrotu do Europy”. Działania podejmowane wobec materialnego dziedzictwa sowieckiego, realizowane przez przedstawicieli czeskiego społeczeństwa oraz władz samorządowych i państwowych, miały również aspekt wizerunkowy. Jednym z takich zadań było ponowne wpisanie Czech w przestrzeń „Europy”, rozumianej jako „Europa Zachodnia”. Temu służyć miały także nowo fundowane (poświęcone Janowi Palachowi) lub ponownie otwarte (Narodowe Miejsce Pamięci na Vítkovie) miejsca pamięci, które stanowiły przeciwwagę dla materialnego dziedzictwa sowieckiego bądź nawiązywały do międzywojennej Republiki Czechosłowackiej.