W najnowszym podcaście rozmawiamy o rozwoju sektora zbrojeniowego, szczególnie w państwach Grupy Wyszehradzkiej. Po rozpoczęciu pełnoskalowej rosyjskiej inwazji na Ukrainę państwa naszego regionu podjęły szereg inicjatyw mających na celu wzmocnienie własnego potencjału zbrojeniowego. Wiele działań zainicjowały m.in. Czechy, które eksportują około 90% swojej produkcji, a także Węgry, które w porozumieniu z partnerami z Niemiec rozpoczęły produkcję bojowych wozów piechoty. O szczegółach opowiada Jakub Bornio z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Fot. Ministerstwo Obrony Węgier]
Tuż przed niedawnymi wyborami samorządowymi w Bułgarii tamtejsza Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego przekazała raport, sugerujący ryzyko manipulacji w głosowaniu z użyciem elektronicznych urządzeń wyborczych. Na podstawie tego raportu Centralna Komisja Wyborcza podjęła decyzję o głosowaniu wyłącznie za pomocą kart wyborczych, bez możliwości używania urządzeń. Głosowanie za ich pośrednictwem jest powodem ostrej walki politycznej. Nowy system wyklucza bowiem uznawanie głosów za nieważne, a podczas wcześniejszych wyborów samorządowych za takie uznawano około 15% wszystkich głosów. O sporze dotyczącym systemu do głosowania i wynikach wyborów samorządowych opowiada Spasimir Domaradzki z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.
Przedstawicielstwo Tajwanu – pod nazwą Tajpej – ma zostać otwarte w Estonii. Według estońskiego MSZ wynika to z potrzeby zacieśnienia stosunków w dziedzinie gospodarki, edukacji i kultury oraz wzmocnienia relacji pomiędzy organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Estonia była jednym z ostatnich państw UE, gdzie takiego przedstawicielstwa nie było. Ostro na nową inicjatywę zareagowały Chiny, które wezwały władze w Tallinie do przestrzegania zasady „jednych Chin” oraz ostrzegły przed konsekwencjami dyplomatycznymi. Wydarzenia te komentuje Aleksandra Kuczyńska-Zonik, kierująca Zespołem Bałtyckim IEŚ. [Zdj. ERR]
Potrzeba było trzech miesięcy na uzgodnienie składu nowej koalicji i rządu w Czarnogórze. Wybory parlamentarne w czerwcu wygrał Ruch Europa Teraz, który musiał jednak zbudować szeroką koalicję. Znalazły się w niej ugrupowania głoszące skrajnie różne poglądy, reprezentujące m.in. mniejszość serbską czy albańską. Jak udało się zbudować nową koalicję i jakie będą jej priorytety – wyjaśnia Agata Domachowska z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Zdj. domena publiczna]
17 grudnia 2023 roku w Serbii odbędą się kolejne przedterminowe wybory parlamentarne oraz częściowo lokalne. Decyzję taką podjął niedawno prezydent kraju Aleksandar Vučić. Od miesięcy w Serbii trwają antyrządowe protesty związane z krwawymi strzelaninami, w wyniku których śmierć poniosło wiele osób cywilnych, w tym dzieci. Opozycja winą za te wydarzenia obarcza stronę rządową. O innych przyczynach przedterminowych wyborów, poparciu dla poszczególnych partii politycznych i kampanii wyborczej mówi Konrad Pawłowski kierujący Zespołem Bałkańskim IEŚ. [zdj. mediaportal.rs]
Byli członkowie zdelegalizowanej prorosyjskiej partii Șor nie będą mogli wziąć udziału w wyborach samorządowych w Mołdawii. Niedawno tamtejszy trybunał konstytucyjny orzekł, że takie osoby będą mogły wziąć udział w wyborach, startując indywidualnie lub z list innych ugrupowań. Jednak większość parlamentarna uchwaliła nowe przepisy, wykluczające te osoby z najbliższych wyborów, zaplanowanych na 5 listopada. O sytuacji politycznej w Mołdawii i kampanii wyborczej opowiada Piotr Oleksy z Zespołu Wschodniego IEŚ. [zdj. domena publiczna]
Mieszkańcy Ukrainy z terenów zajętych przez Rosję są masowo wcielani do wojsk okupacyjnych. Proceder ten jest obserwowany od 2014 roku, jednak od momentu pełnoskalowej inwazji na Ukrainę został znacznie rozszerzony. Według informacji organizacji pozarządowych z lipca 2022 roku, z okupowanych obwodów ługańskiego i donieckiego wcielono około 140 tysięcy osób. Weryfikacja tych danych jest niezwykle trudna – ocenia Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. źródło: Twitter NEXTA]
Trwa ustalanie przyczyn awarii gazociągu łączącego Estonię z Finlandią. Przedstawiciele obu państw informują, że uszkodzenie nastąpiło – jak to określono – w wyniku „działania z zewnątrz”. Źródła norweskie donoszą, że w pobliżu miejsca awarii zarejestrowano wybuch. Uszkodzeniu uległ nie tylko gazociąg, ale także kabel telekomunikacyjny. Naprawa tej infrastruktury może potrwać nawet kilka miesięcy. O działaniach podejmowanych przez Estonię i Finlandię i ewentualnych sprawcach awarii mówi Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [Zdj. OpenStreetMap]
Atak Hamasu na terytorium Izraela rozpętał kolejną wojnę na Bliskim Wschodzie. W odwecie za atak na miejscowości leżące w bliskiej odległości od Strefy Gazy, Izrael prowadzi uderzenia na pełną skalę. Zaognienie sytuacji na Bliskim Wschodzie jest korzystne z punktu widzenia Rosji i niekorzystne dla Ukrainy. Stany Zjednoczone zapowiedziały już szerokie wsparcie dla Izraela. Co zatem z dalszą pomocą dla Ukrainy – tłumaczy Jakub Olchowski z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Antony Blinken / Twitter]
Podczas ostatniego szczytu Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie Mołdawia zdecydowała się na przystąpienie do tego projektu jako państwo stowarzyszone. To kolejny krok Mołdawii w kierunku integracji z Zachodem. Przed tym państwem stoi jednak szereg wyzwań, między innymi natury gospodarczej. Bardzo ważną rolę w tym obszarze odgrywa Rumunia, która wpływa na inne państwa, aby Mołdawii pomagały. Oba państwa łączy bardzo wiele, ale też trochę dzieli. Przeszłość i przyszłość relacji mołdawsko-rumuńskich ocenia Piotr Oleksy z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Prezydent Mołdawii Maia Sandu i prezydent Rumunii Klaus Iohannis na szczycie ITM / presedinte.md]
Czeskie władze zaprezentowały plany rozwoju państwa na najbliższe 30 lat. Premier Petr Fiala podczas swojego wystąpienia skoncentrował się, między innymi, na problematyce energetyki i bezpieczeństwa. Niezwykle ważnym zagadnieniem jest eksploatacja złóż litu, które są jednymi z największych w Europie. Zagospodarowanie tego surowca ma przynieść Republice wiele korzyści, w tym wpłynąć na wzrost zatrudnienia w tym sektorze gospodarki. O planach rozwoju Czech opowiada Justyna Marzec z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [zdj. Petr Fiala / FB]
Wybory parlamentarne na Słowacji wygrywa były premier Robert Fico i jego partia Smer-SD. W kampanii wyborczej zapowiadał on zmianę w podejściu do wojny na Ukrainie, wykluczając wsparcie militarne dla swojego wschodniego sąsiada. Możliwe także, że w przyszłej koalicji rządzącej znajdzie się, sympatyzująca z Rosją, Słowacka Partia Narodowa. Jaki kierunek obierze nowy słowacki rząd i jakie są warianty koalicyjne – prosto z Bratysławy wyjaśnia Łukasz Lewkowicz z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Tomas Tkacik / Zuma Press / Forum]
Ostatni krwawy incydent w Kosowie grozi poważnymi konsekwencjami. Kilka dni temu grupa uzbrojonych Serbów zaatakowała kosowskich policjantów. Jeden z nich zginął, a drugi został ciężko ranny. Następnie wywiązała się walka, w wyniku której śmierć poniosło kilku Serbów. Jaki był cel napastników, kto zorganizował akcję i jaka jest przyszłość albańsko-serbskich relacji w Kosowie? Na te i inne pytania odpowiada Konrad Pawłowski z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Zdj. Kosowska policja prezentuje broń i sprzęt wojskowy skonfiskowany po strzelaninie w miejscowości Banjska w północnym Kosowie / Reuters / Forum]
Po zapaści spowodowanej pandemią COVID-19 przemysł motoryzacyjny w Czechach wraca do poprzedniego poziomu. Jednak stoją przed nim duże wyzwania spowodowane stopniowym przechodzeniem na silniki elektryczne. Pracownicy firm motoryzacyjnych, a jest ich w Czechach około 120 tysięcy, obawiają się o swoją przyszłość związaną z restrukturyzacją poszczególnych zakładów. O przyszłości tej gałęzi czeskiej gospodarki mówią Agata Tatarenko i Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Zdj., materiały Skoda]
Brak stałych instytucji działających w ramach Inicjatywy Trójmorza osłabia jej skuteczność. Między innymi takie wnioski nasuwają się po ostatnim szczycie w Bukareszcie. Obecna formuła – „od szczytu do szczytu” – wynika z różnego podejścia poszczególnych państw do Trójmorza. Jednak analitycy IEŚ uważają, że powołanie odpowiednich instytucji prędzej czy później powinno nastąpić. Może to być np. forma prezydencji lub stały czy mobilny sekretariat. O szczegółach mówią uczestniczący w szczycie w Bukareszcie i reprezentujący IEŚ Marlena Gołębiowska i Łukasz Lewkowicz.