Podcasty

Czeskie władze oskarżyły Rosję o spowodowanie eksplozji składów amunicji na jej terytorium. Do zdarzenia doszło w 2014 roku, jednak dopiero teraz przedstawiono informację, zgodnie z którą to agenci GRU mieli być jego sprawcami. Amunicja miała trafić na objętą konfliktem Ukrainę. Ujawnienie tych doniesień spowodowało ostry spór dyplomatyczny i wydalenie większości pracowników ambasad obu państw. O konsekwencjach sporu mówi kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

Niedawno minęły 22 lata od rozpoczęcia nalotów NATO na Jugosławię. Były one spowodowane brutalnym konfliktem zbrojnym w Kosowie, które wówczas było częścią Jugosławii. Naloty miały skłonić jugosłowiańskie władze do podjęcia negocjacji w sprawie przyszłości tego regionu. Bomby spadły na cele wojskowe w samym Kosowie, ale także na obiekty administracyjne czy na infrastrukturę komunikacyjną w Serbii. Według najbardziej prawdopodobnych danych śmierć poniosło około 500 osób cywilnych. Wydarzenia sprzed ponad 20 lat są bardzo krytycznie oceniane przez Serbów, którzy uważają się za ofiary konfliktu. Zupełnie inny pogląd na ten temat mają Albańczycy. O bezpośrednich przyczynach nalotów mówi kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski.

35 lat temu w Czarnobylu doszło do największej katastrofy w historii energetyki jądrowej. W wyniku błędów konstrukcyjnych i zaniedbań wybuchł jeden z reaktorów, co spowodowało uwolnienie do atmosfery materiału promieniotwórczego. Skażone zostały znaczne obszary pogranicza Ukrainy, Białorusi i Rosji, a radioaktywna chmura rozprzestrzeniła się na całą Europę. W Polsce zdecydowano się na podawanie dzieciom i młodzieży płynu Lugola, co miało zapobiec ewentualnemu wzrostowi zachorowalności na raka tarczycy.
Świadkowie tamtych wydarzeń mówią o strachu, niepewności, nieufności do komunikatów podawanych przez ówczesne władze ZSRR oraz bohaterstwie strażaków walczących z pożarem elektrowni.
O znaczeniu katastrofy, między innymi w wymiarze politycznym, mówią: kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Jakub Olchowski oraz starszy analityk w Zespole Europy Wschodniej IEŚ dr Marta Drabczuk.

Rezygnacja z energetyki opartej na węglu jest sporym problemem dla państw naszego regionu. Konieczność zmniejszenia emisji dwutlenku węgla spowodowała zwrot w stronę odnawialnych źródeł energii i energii jądrowej. W 2019 roku w Polsce z węgla wytworzono prawie 74 procent energii. Do 2030 roku udział ten ma się zmniejszyć do około 56 procent. W podobnej sytuacji są Czechy i Bułgaria. Państwa te muszą się liczyć z poważnymi wydatkami w tym obszarze oraz z niemałymi kosztami społecznymi, związanymi ze zmianą struktury zatrudnienia – zauważa dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Potwierdzenie prozachodnich aspiracji, system obrony powszechnej i głęboka reforma sił zbrojnych – to główne założenia Strategii Bezpieczeństwa Wojennego Ukrainy. Dokument został niedawno podpisany przez prezydenta Wołodymyra Zełenskiego i tym samym wszedł w życie. W ocenie specjalistów potwierdza on ukraińskie aspiracje związane z członkostwem w NATO i w Unii Europejskiej. Z jednej strony w strategii wskazuje się Federację Rosyjską jako państwo stwarzające największe zagrożenie, a z drugiej – po raz pierwszy definiuje się bezpieczeństwo nie tylko w kategorii problemu militarnego. Dokument pozytywnie ocenia kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Jakub Olchowski.

Rosyjska demonstracja siły przy granicy z Ukrainą wzbudza bardzo duże zaniepokojenie – nie tylko w Kijowie. Rosyjskie władze ściągnęły na tereny przygraniczne tysiące żołnierzy, a także ciężki sprzęt. Zdaniem większości obserwatorów, w ten sposób Rosja chce spowodować zmianę ukraińskiej polityki prowadzonej wobec środowisk prorosyjskich, Donbasu i Krymu. O obecnej sytuacji rozmawiali już telefonicznie prezydenci Stanów Zjednoczonych i Rosji. Co dalej – wyjaśnia starszy analityk Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk.

Słoweńcy coraz mniejszym zaufaniem obdarzają premiera Janeza Janšę i rządzącą koalicję. Dodatkowo kolejni politycy opuszczają jej szeregi. Ma to związek ze sposobem prowadzenia polityki przez premiera, w tym przede wszystkim z poważnym konfliktem ze słoweńskimi mediami publicznymi. Wzorując się na byłym prezydencie USA Donaldzie Trumpie, Janez Janša zdecydował się na rozwinięcie komunikacji ze Słoweńcami za pomocą Twittera. Otrzymał nawet pseudonim „Marszałek Twitto”, co z kolei nawiązuje do byłego przywódcy Jugosławii, marszałka Josipa Broz Tito. Co czeka Słowenię w najbliższych miesiącach? Na to pytanie odpowiada dr Jan Muś z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Słowacy wysyłają rosyjską szczepionkę Sputnik V na badania na Węgry. Mają wątpliwości co do jej składu i jednocześnie twierdzą, że nie otrzymali od strony rosyjskiej odpowiedniej dokumentacji. To z kolei oburzyło stronę rosyjską, która zażądała zwrotu 200 tysięcy przesłanych na Słowację szczepionek. Umowę o ich dostarczenie podpisał wcześniej były już premier – Igor Matovič. Decyzja ta spowodowała poważny kryzys polityczny – podkreśla dr Łukasz Lewkowicz z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Czy duet Vjosa Osmani i Albin Kurti uzdrowi sytuację w Kosowie? Na to pytanie starają się odpowiedzieć eksperci, oceniając niedawne wybory w tym państwie. Najpierw sukces odniosła partia Vetëvendosje, na której czele stoi Albin Kurti, a później na prezydenta wybrano Vjosę Osmani. Lista problemów, przed którymi od lat stoi Kosowo, jest długa. Uzdrowienie gospodarki, normalizacja relacji z Serbią czy w końcu integracja z Unią Europejską to tylko niektóre z najważniejszych. Czekamy na pierwsze decyzje i zapowiadaną konsekwencję w realizacji obietnic – podkreślają dr hab. Agata Domachowska i dr hab. Konrad Pawłowski z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Pandemia dynamizuje rozwój cyfryzacji w Europie Środkowej i Wschodniej. Niedawno jako przykład podawaliśmy Ukrainę, jednak w ujęciu ogólnoeuropejskim działania w tym kierunku najaktywniej prowadzą Niemcy i Czechy. Dlaczego? Ponieważ są to państwa z szeroko rozwiniętym przemysłem. Jak wygląda rewolucja 4.0 w naszej części Europy i co tak naprawdę oznacza – wyjaśnia Marlena Gołębiowska z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.