Słowacja na froncie walki z pandemią: sukces masowego testowania i wielość strategii rządowych

Sukces masowego testowania. W październiku i listopadzie w kilku turach zorganizowano ogólnokrajowe testowanie mieszkańców Słowacji na obecność wirusa SARS-CoV-2. W pierwszym etapie przebadano 3 625 332 osoby. Pozytywne wyniki potwierdzono u 38 359 testowanych (1,06% badanych), którzy zostali następnie skierowani na kwarantannę. Najwięcej zakażeń odnotowano w północnej części kraju, w tym w powiatach przy granicy z Polską. W drugiej turze testów badaniom na obecność koronawirusa poddało się 2 044 855 mieszkańców Słowacji – pozytywne wyniki wykryto u 13 509 osób (0,66% przebadanych). W dniach 21-22 listopada władze słowackie kontynuowały testowanie w tych samorządach, gdzie udział wyników pozytywnych w drugiej turze przekroczył 1%. W 458 słowackich gminach i miastach przebadano wówczas 110 609 osób, z czego u 2501 (2,26% badanych) zdiagnozowano obecność koronawirusa. Ostatnia tura miała charakter dobrowolny. Masowe testowanie, wykrywanie ognisk zakażeń, a następnie wysyłanie osób zakażonych na kwarantannę spowodowały w ostatnich tygodniach wypłaszczenie krzywej zachorowań na COVID-19. W końcówce listopada liczba nowych zakażeń wynosiła średnio ok. 1600 przypadków dziennie (w najgorszym okresie na Słowacji było ich ok. 2500). Nie odnotowano również dużej liczby zgonów osób zakażonych koronawirusem. Stronę słowacką wsparli w testowaniu lekarze wojskowi z Austrii oraz wolontariusze z Węgier.

Strategie walki z pandemią. Stopniowa poprawa sytuacji epidemiologicznej na Słowacji odsunęła w czasie konieczność wprowadzenia całkowitego lockdownu, co sugerowały jeszcze kilka tygodni temu władze słowackie.Już 16 listopada wprowadzona została propozycja premiera Igora Matoviča (OĽaNO), dotycząca stopniowego „odmrażania” słowackiej gospodarki. Otwarto m.in. teatry, kina i kościoły do maksymalnej pojemności 50%. Pozwolono działać siłowniom i basenom z limitem maksymalnie 6 osób i zachowaniem zasady 1 osoby na 15 m². Wznowione zostały rozgrywki 1. ligi hokeja i piłki nożnej – bez udziału widzów. Premier zapowiedział w mediach, że rząd nie przewiduje wprowadzania bardziej restrykcyjnych ograniczeń w przemieszczaniu się po terytorium Słowacji w okresie świątecznym. Jednocześnie poinformował opinię publiczną o możliwości kontynuacji programu powszechnego testowania w grudniu.

Równolegle władze słowackie zaczęły wprowadzać ograniczenia w ruchu granicznym. Od 16 listopada obywatele Polski, Czech, Węgier i Austrii wjeżdżający na Słowację zobowiązani są do przedstawienia zaświadczenia o negatywnym wyniku testu na obecność wirusa SARS-CoV-2 lub muszą się poddać obowiązkowej kwarantannie. Z tego obowiązku zwolnieni zostali m.in. kierowcy transportu towarowego, kierowcy autobusów, piloci i załogi samolotów oraz maszyniści i obsługa transportu kolejowego. Obywatele państw Unii Europejskiej, w tym obywatele Polski, a także członkowie ich rodzin, mogą przejechać tranzytem przez terytorium Słowacji do innego państwa UE w ciągu 8 godzin bez zatrzymywania się, z wyjątkiem niezbędnego tankowania paliwa na stacjach benzynowych.

23 listopada swój autorski plan walki z pandemią przedstawił wicepremier i minister gospodarki Richard Sulík (SaS). Polityk określił dotychczasową politykę rządu jako chaotyczną. Nowy plan, składający się z 8 części, został przygotowany w porozumieniu z ekspertami. Pierwsza część dotyczy zaleceń dla wszystkich mieszkańców Słowacji. Politycy SaS zalecają noszenie maseczek w pomieszczeniach. Osoby w wieku 65+ mają otrzymywać drogą pocztową 15 maseczek miesięcznie. Kolejnymi obowiązkowymi zaleceniami są: dystans społeczny, dezynfekcja rąk, prawidłowa wentylacja pomieszczeń i ograniczenie mobilności m.in. seniorów. W następnym punkcie SaS proponuje podział Słowacji na 36 okręgów w oparciu o siedzibę Regionalnego Urzędu Zdrowia Publicznego. Okręgi powinny być klasyfikowane według „punktacji” obliczonej na podstawie: liczby zarażonych na 100 000 mieszkańców, liczby zarażonych osób w wieku 65+ na 100 000 mieszkańców, wzrostu zapadalności w cyklu tygodniowym, udziału testów pozytywnych. Okręgi zostaną przyporządkowane do czterech stref (zielonej, pomarańczowej, czerwonej i czarnej) na podstawie osiągniętych wyników. W poszczególnych strefach będą stosowane różne środki zaradcze. Zakłada się przygotowanie bardziej szczegółowego planu testowania. W celu ograniczenia liczby zakażeń prowadzona ma być bardziej restrykcyjna polityka graniczna. Proponowane jest m.in. testowanie osób wjeżdżających na Słowację z innych państw na wybranych przejściach granicznych. W walce z pandemią SaS proponuje aktywniejsze korzystanie z danych elektronicznych. Poprawiona ma być komunikacja rządu ze społeczeństwem. Mają zostać również wprowadzone nowe rozwiązania prawne dotyczące odszkodowań dla przedsiębiorców. Ponadto zaproponowane zostało ujednolicenie prac instytucji państwowych zajmujących się pandemią. Premier Matovič skrytykował plan Sulíka, nazywając go „drogą do piekła” i „działaniem populistycznym”. Sprzeciwił się pomysłowi regionalnego zróżnicowania walki z pandemią, określając je jako nieodpowiedzialne.

Również minister zdrowia Marek Krajčí (OĽaNO) opracował plan walki z pandemią, ale nie został on przedstawiony opinii publicznej. Według doniesień medialnych w planie ministerstwa jest mowa o wprowadzeniu tzw. systemu monitoringu i sygnalizacji, który ma na celu wczesne ostrzeganie przed niekontrolowanym rozprzestrzenianiem się koronawirusa. Dzięki temu system opieki zdrowotnej mógłby z wyprzedzeniem podjąć niezbędne środki zapobiegawcze. W planie uwzględnia się 3 podstawowe obszary problemowe: sytuację epidemiologiczną, wskaźniki instytucjonalne oraz wskaźniki ryzyka i regionalne. Mówi się również o kryteriach ogólnopaństwowych. Zakłada się, że w szpitalach powinno być mniej niż 2000 pacjentów z COVID-19. Druga zasada mówi, że średnia liczba nowych przypadków zakażeń w okresie tygodnia powinna wynosić maksymalnie 750 dziennie. Plan zawiera 6 faz i jest podzielony według kolorów. Faza szara jest to sytuacja całkowitego braku pandemii. Faza zielona zakłada, że zdarzają się sporadyczne przypadki infekcji. Faza żółta oznacza łagodną, a pomarańczowa – średnią zachorowalność epidemiologiczną. Natomiast kolor czerwony zakłada wysoką, a czarny – krytyczną zachorowalność epidemiologiczną.

Wnioski. W walce z pandemią Słowacja staje się prymusem wśród państw UE.Program powszechnego testowania okazał się wielkim sukcesem osobistym premiera Matoviča. Mimo wielu wątpliwości samorządowców, lekarzy, polityków opozycji oraz prezydent Słowacji Zuzany Čaputovej projekt udało się zrealizować logistycznie. Był on również sukcesem frekwencyjnym. Ze względu na wykrywanie ognisk zakażeń i izolację osób chorych udało się poprawić sytuację epidemiologiczną Słowacji i doprowadzić do zmniejszenia liczby zakażeń.Władze słowackie zapowiadają kolejne plany walki z pandemią. W tym zakresie zauważalna jest jednak pewna kakofonia w obozie rządowym. Oprócz premiera i ministra zdrowia reprezentujących OĽaNO swój autorski plan zgłosił wicepremier i lider SaS – R. Sulík.

Polityka władz Słowacji staje się wzorem dla działań innych państw regionu. Kanclerz Austrii Sebastian Kurz (ÖVP) zapowiedział w austriackiej telewizji publicznej ORF, że po zakończeniu 6 grudnia lockdownu zacznie się powszechne testowanie Austriaków. Druga tura testowania ma się tam odbyć przed świętami Bożego Narodzenia. Premier Czech Andrej Babiš (ANO) ogłosił, że w grudniu zostanie przeprowadzone ogólnokrajowe testowanie na obecność wirusa SARS-CoV-2. Ma być ono darmowe i dobrowolne. Z kolei władze polskie zapowiedziały masowe testy przesiewowe w województwach śląskim i małopolskim, gdzie zachorowań jest bardzo dużo, oraz w województwie podkarpackim, gdzie jest ich stosunkowo mało. Polski rząd tłumaczy, że Podkarpacie wybrał dla porównania z pozostałymi dwoma regionami. Również władze lokalne Liverpoolu i Tyrolu Południowego (Górna Adyga) uznały powszechne testowanie na Słowacji za dobry sposób walki z pandemią i zaczęły prowadzić badania swoich mieszkańców.