Totalitarianism versus humanitarian-personalist concept of socio-political life according to Cardinal Stefan Wyszyński

Totalitaryzm a humanitarno-personalistyczna koncepcja życia społeczno-politycznego według kardynała Stefana Wyszyńskiego

Abstrakt: Głównym celem niniejszego artykułu jest ukazanie złożonej specyfiki totalitaryzmu w kontekście humanitarno-personalistycznej koncepcji życia społeczno-politycznego Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Analiza poruszanych kwestii umożliwia wyjątkowy wgląd w naturę totalitaryzmu, zarówno w wersji niemieckiego hitleryzmu, jak też komunizmu o proweniencji sowieckiej. Co więcej, reinterpretacja powyższych systemów z perspektywy chrześcijańskiej prakseologii personalistycznej pozwala zauważyć i zaprezentować fundamentalne założenia absolutnie antyludzkiego i antychrześcijańskiego paradygmatu tych koncepcji. Ponadto przedstawienie fundamentalnych założeń powyższych totalitaryzmów ułatwia zinterpretowanie tych koncepcji w kategoriach nie tylko definiujących, ale także legitymizujących, a nawet uwierzytelniających jedne z najbardziej przerażających i totalnie zdegenerowanych systemowych form ustrojowych XX wieku. Ma to kluczowe znaczenie zwłaszcza dziś, kiedy pojawiające się tendencje często bagatelizują zbrodniczy charakter powyższych systemów, a nawet traktują „model totalitarny” – zwłaszcza w kontekście komunizmu – jako „specyficzne zjawisko historyczne” mające na celu rozwiązanie wielu skomplikowanych kwestii natury politycznej, kulturowej i gospodarczej.

Bibliografia:

Albert M., Hahnel R., Socialism Today and Tomorrow, Boston 1981.

Arendt H., The Origins of Totalitarianism, London 1967.

Aron R., Democracy and Totalitarianism: A Theory of Political Régimes, London 1968.

Bartnik C.S., Teologia pracy ludzkiej, Warsaw 1977.

Bierdiajew N., Marksizm, czyli fałszywa religia, [in:] Krytycy marksizmu, M. Bankowicz (ed.), Cracow 2014.

Bobbio N., Dal fascismo alla democrazia, Milan 2008.

Bocheński J., Niemeyer G., Handbuch des Weltkommunismus, Fribourg–Munich 1958.

Bookbinder P., Roots of Totalitarian Law: The Early Works of Carl Schmitt, “Social Science” 1981, vol. 56, no. 3.

Conquest R., Reflections on a Ravaged Century, New York–London 2001.

Dec I., Humanizmy i ich roszczenia w wyjaśnianiu człowieka, [in:] Błąd antropologiczny, A. Maryniarczyk, K. Stępień (eds.), Lublin 2003.

Ermak G., Communism: The Great Misunderstanding, New York 2016.

Ficek R., Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszynski, Toruń 2020.

Ficek R., Collectivism, Individualism, and Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalist Concept of Man, “Roczniki Nauk Społecznych” 2020, vol. 12, no. 1.

Ficek R., Irrational Rationality of Individualism, Tortuous Logic of Collectivism, and Cardinal Stefan Wyszyński’s Integral-Humanist Concept of Socio-Political Life, “Wrocławski Przegląd Teologiczny” 2021, vol. 29, no. 2.

Ficek R., Mariological Dimension of the Theological and Pastoral Concepts of Cardinal Stefan Wyszyński, Primate of Poland, “Studia Sandomierskie” 2020, vol. 27.

Ficek R., Moral Renewal as a Socio-Religious Imperative and the Destructive Actions of an Oppressive Totalitarian State: In The Context Of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept Of Social Life, “Roczniki Teologiczne” 2020, vol. 67, no. 5.

Ficek R., Patriotism as Love of the Homeland or another Form of Nationalism? Devotedness, Allegiance, and Loyalty to the Native Country in the Thought of Cardinal Stefan Wyszyński, “Collectanea Theologica” 2021, vol. 91, no. 2.

Friedrich C., Brzezinski Z., Totalitarian Dictatorship and Autocracy, New York 1965.

Fritze L., Anatomie des totalitären Denkens. Kommunistische und nationalsozialistische Weltanschauung im Vergleich, Munich 2012.

Gentile E., Fascismo: Storia e interpretazione, Rome–Bari 2008.

Gentile E., The Sacralization of Politics: Definitions, Interpretations, and Reflections on the Question of Secular Religion and Totalitarianism, “Totalitarian Movements and Political Religions” 2000, vol. 1, no. 1.

Gentile G., Źródła i doktryna faszyzmu, Warsaw 1933.

Głos biskupów polskich w obronie zagrożonego bytu Narodu. 4. IX 1970, [in:] Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, 1975.

Horkheimer M., Adorno T. W., Dialectic of Enlightenment, Stanford 2002.

Ivina A.A., Marksizm-leninizm, Filosofija: Jenciklopedicheskij slovar’, Moskva 2004 [Ивина А. А., Марксизм-ленинизм, Философия: Энциклопедический словарь, Москва, Гардарики, 2004].

Jones W.D., Toward a Theory of Totalitarianism: Franz Borkenau’s ‘Pareto’, “Journal of the History of Ideas” 1992, vol. 53, no. 3.

Kozub-Ciembroniewicz W., Doktryna i system władzy Włoch faszystowskich na tle porównawczym, Cracow 2016.

List Episkopatu Polski do duchowieństwa o moralnym zagrożeniu narodu.

Warszawa 25 I 1968, [in:] Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris 1975.

List Episkopatu Polski o laicyzacji. Warszawa 22 III 1968, [in:] Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris 1975.

Mariański J., Postęp społeczny a postęp moralny, “Życie Katolickie” 1987, vol. 6, no. 6.

Metz J.B., A Passion for God: The Mystical-Political Dimension of Christianity, Mahwah 2008.

Neumann F., Notes on the Theory of Dictatorship, [in:] The Democratic Authoritarian State, F. Neumann (ed.), Glencoe 1957.

Orędzie Episkopatu Polski w sprawie małżeńskiej. Jasna Góra, 7.12.1945, [in:] Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris, 1975.

Paxton R., The Anatomy of Fascism, London 2005.

Popper K.R., The Open Society and Its Enemies, Princeton 2013.

Redles D., Hitler’s Millennial Reich: Apocalyptic Belief and the Search for Salvation, New York 2005.

Tavilla I. et al., The rise of fascism and the reformation of Hegel’s dialectic into Italian neo-idealist philosophy, “XLinguae” 2019, vol. 12, no. 1.

Traverso E., Le Totalitarisme: Le XXe siècle en débat, Paris 2001.

Tucker R., Towards a Comparative Politics of Movement-Regimes, “American Political Science Review” 1961, vol. 55.

Wild J., Plato’s Modern Enemies and the Theory of Natural Law, Chicago 1964.

Wójcik M., Religijna odnowa Narodu w Jasnogórskich Ślubach Ks. Prymasa Stefana Kardynała Wyszyńskiego, “Studia nad Rodziną” 2006, vol. 10, no. 1-2.

Wyszyński S., Apel Prymasa Polski ze stolicy do wszystkich Dzieci wspólnej Ojczyzny. Warszawa, 25 XII 1970, [in:] S. Wyszyński, Prymat człowieka w ładzie społecznym, London 1976.

Wyszyński S., Apel Synodu w obronie praw człowieka. Po powrocie z Synodu Biskupów, Warszawa 26 I 1975, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Bez ofiar i wyrzeczeń nie ma zwycięstwa. Warszawa – kościół Matki Bożej Zwycięskiej 16 VIII 1970, [in:] S. Wyszyński, Z gniazda orląt, Rome 1972.

Wyszyński S., Czas to miłość. Podczas uroczystości Wniebowzięcia Matki Bożej (Jasna Góra, 15.08.1979), [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Dobrzy bracia. Podczas uroczystości 250 rocznicy przybycia bonifratrów do Warszawy 26 IX 1976, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Duch pracy ludzkiej. Konferencje o pracy, Poznań 1957. Wyszyński S., Inteligencja w przedniej straży komunizmu, Katowice 1939.

Wyszyński S., Katolicki program walki z komunizmem, Włocławek 1937.

Wyszyński S., Jakiej chcecie Polski? Do młodzieży akademickiej w Warszawie 22 III 1972, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Kościół nie walczy z władzą, tylko z jej nadużyciami. Podczas uroczystości Świętego Stanisława w Krakowie 11 V 1975, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Matka-Syn-rodzina. Warszawa – kościół św. Krzyża 11.01.1976, [in:] idem, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Miłość i sprawiedliwość społeczna. Rozważania społeczne, Poznań 1993.

Wyszyński S., Najważniejszą wartością na świecie jest człowiek. Warszawa – Miodowa 19.10.1980, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Naród-Kościół-Państwo. Kazanie świętokrzyskie 25 I 1976, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Nasze dezyderaty. Do profesorów katolickiej nauki społecznej, Jasna Góra 22 I 1963, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Nawróćcie się do Pana, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Nie dać sobie wydrzeć ziemi! Do Solidarności wiejskiej rolników indywidualnych. Warszawa-Miodowa 2.04.1981, [in:] S. Wyszyński, Kościół w służbie narodu, Rome 1981.

Wyszyński S., Niech miłość idzie przez Polskę. Na zakończenie jubileuszu świętego Franciszka w Warszawie 6.12.1976, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Nowoczesny program ślubowań akademickich. Jasna Góra 4 V 1974, [in:] Kazania i przemówienia autoryzowane 1956-1981, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. XLVI.

Wyszyński S., O katolickiej woli życia. List pasterski na Wielkanoc 1947, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., O moralną odnowę Narodu. Do wiernych w bazylice gnieźnieńskiej 2 II 1981, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., O zagrożeniu moralności narodu. List pasterski na wielki post 1968, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Obowiązek i prawo ludzkiej pracy, Warszawa 1.05.1971, [in:] S. Wyszyński, „Idzie nowych ludzi plemię…”, Poznań 2001.

Wyszyński S., Patron Polski i mąż stanu. Podczas uroczystości świętego Stanisława w Krakowie 14 V 1978, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Pius XI o walce z komunizmem, “Ateneum Kapłańskie” 1937, vol. 39.

Wyszyński S., Problemy życia społecznego w Polsce. Do duszpasterzy młodzieży męskiej 29 XII 1975, [in:] idem, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990, pp. 669-672.

Wyszyński S., Przywódca ludu rolniczego. Poświęcenie tablicy ku czci Wincentego Witosa. Warszawa 28.12.1975, [in:] S. Wyszyński,„Nie rzucim ziemi…”: z przemówień do rolników, Warsaw 1984.

Wyszyński S., Ratujmy życie w rodzinie. List pasterski na XXXIV Tydzień Miłosierdzia 26 VII 1978, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Socjalistyczna własność wspólna w ocenie „Rerum novarum”, “Ateneum Kapłańskie” 1931, vol. 28.

Wyszyński S., Społeczność przyrodzona i nadprzyrodzona. II Konferencja Akademicka. Warszawa – kościół św. Anny 16.02.1957, [in:] Kazania i przemówienia autoryzowane 1956-1981, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. II.

Wyszyński S., Sumienie w pełnieniu obowiązków społecznych. Nadarzyn, 21 IX 1980, [in:] S. Wyszyński, Praca a godność człowieka, Częstochowa 1983.

Wyszyński S., Sursum corda. Z kazania do górali tatrzańskich. Zakopane 1957, [in:] S. Wyszyński, Wszystko postawiłem na Maryję, Paris 1980.

Wyszyński S., To jest nasz program prymasowski. Do wiernych w bazylice prymasowskiej w Gnieźnie 2 II 1957, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., Uświęcenie doczesności. Do duchowieństwa Warszawy 3.08.1962, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Wyszyński S., W godzinie wielkiego rachunku sumienia. Ołtarzew 2 X 1980, [in:] S. Wyszyński, Kościół w służbie Narodu, Poznań 1981.

Wyszyński S., Z przemówienia do duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego zgromadzonego, aby złożyć życzenia imieninowe ks. kard. Stefanowi Wyszyńskiemu. Warszawa 2 VIII 1980, [in:] S. Wyszyński, Prymas Tysiąclecia, Paris 1982.

Wyszyński S., Zwycięstwo wiary naszej. Do duchowieństwa Warszawy 24 XII 1973, [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946-1981, Warsaw 1990.

Zacharias R., The Real Face of Atheism, Grand Rapids 2004.

PDF: Pobierz