Nationalities relations in a totalitarian state. The case of East Central Europe under Soviet occupation (1939-1941) – methodological issues and a research agenda

Stosunki narodowościowe w państwie totalitarnym. Przypadek Europy Środkowo-Wschodniej pod okupacją sowiecką (1939-1941) – zagadnienia metodologiczne i program badań

Abstrakt: Celem artykułu jest ukazanie specyficznego charakteru badań problematyki stosunków narodowościowych w państwie totalitarnym na przykładzie ziem Europy Środkowo-Wschodniej pod okupacją sowiecką w latach 1939-1941. Dążąc do jego zrealizowania dokonano przeglądu literatury przedmiotu na ten temat (anglojęzycznej i polskojęzycznej), jak również najważniejszych problemów metodologicznych, jakie napotykają badacze. Zarysowano także program badań wraz z propozycją ich konceptualizacji w postaci zasygnalizowania głównych aspektów wspomnianej problematyki, w tym m. in. specyfiki okupacji sowieckiej lat 1939-1941, stosunków społecznych i etnicznych na tym obszarze oraz sowieckiej polityki narodowościowej. Zaproponowano też kilka metod i postulatów badawczych, jak również perspektyw oraz podejść teoretycznych mogących ułatwić badanie tej skomplikowanej i kontrowersyjnej tematyki, np. interdyscyplinarnego charakteru badań, metody oddolnego formowania postaw politycznych ludności (tzw. „bottom-up”), zastosowania teorii państwa totalitarnego czy różnych teorii etniczności. W rezultacie, został zarysowany interdyscyplinarny program badań porównawczych stosunków narodowościowych w Europie Środkowo-Wschodniej pod rządami sowieckimi (1939-1941), uwzględniający transnarodowy charakter procesów historycznych oraz potrzebę przeprowadzenia analiz mikrohistorycznych i studiów przypadku, które pozwoliłyby na uchwycenie zróżnicowania stosunków etnicznych oraz weryfikację skuteczności polityki centralnego szczebla decyzyjnego państwa sowieckiego. Artykuł przekonuje, że specyfika analizowanej problematyki może być właściwie uchwycona jedynie poprzez umieszczenie jej w historyczno-teoretycznym kontekście, przy zastosowaniu podejścia porównawczego i transnarodowego, w perspektywie mikrohistorycznej, a także życia codziennego, co ułatwi dostrzeżenie najważniejszych czynników społecznych, które sprzyjały zmianom w stosunkach międzyetnicznych.

PDF: Pobierz