Poland’s road to NATO – objective and subjective obstacles

Droga Polski do NATO – przeszkody obiektywne i subiektywne

Abstrakt: Artykuł ukazuje drogę Polski do NATO, która wbrew wcześniejszym oczekiwaniom i obietnicom Zachodu była długa i trudna do pokonania. Przedstawiam i analizuję tutaj różne bariery, które utrudniały akcesję Polski do NATO. Ogólnie bariery te dzielę na obiektywne i subiektywne, ale stosując inne kryteria, wskazuję również na konkretne uwarunkowania, m.in. geopolityczne, międzynarodowe, polityczne, społeczne i wojskowe. Ponadto ukazuję stanowiska poszczególnych państw wobec rozszerzania Sojuszu Północnoatlantyckiego po zakończeniu zimnej wojny, zwłaszcza Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Francji, Związku Radzieckiego i Rosji, które mniej lub bardziej aktywnie wspierały starania Polski o członkostwo w NATO lub były im przeciwne. W latach 1989-1999 powoli ewoluowało też stanowisko samego Sojuszu, od początkowo nieprzychylnego do wspierającego akcesję Polski do NATO. W niniejszym artykule stawiam kilka pytań badawczych dotyczących wspomnianych barier na drodze Polski do NATO oraz kilka tez i hipotez. Między innymi stwierdzam, że przeciwny akcesji Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego był przede wszystkim Związek Radziecki, a następnie Federacja Rosyjska, ale początkowo również Zachód, dla którego priorytetem po 1989 roku było zjednoczenie Niemiec oraz stabilizacja relacji wojskowych z Moskwą poprzez zawarcie porozumienia o redukcji konwencjonalnych sił zbrojnych (CFE) i likwidacji radzieckich baz wojskowych w postkomunistycznych krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Bibliografia:

Authors team, Nowa koncepcja strategiczna Sojuszu Północnoatlantyckiego 2010. Nasza propozycja, Cracow−Warsaw 2010.

Badanie polityki zagranicznej państwa, E. Haliżak (ed.), Warsaw 2018.

Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian: zagrożenia-koncepcje-instytucje, R. Kuźniar (ed.), Warsaw 2003.

Bobińska E. et al. (eds.), Polska w NATO, Warsaw 2002.

Brzeziński B., Balancing the East. Upgrading the West. U.S. Grand Strategy in an Age of Upheavel, “Forreign Affairs” 2012, vol. 91, no. 1.

Buras P., Między europeizacją a Gazpromem: Niemcy, Rosja i bezpieczeństwo energetyczne, “Raporty i analizy” 2008, no. 7.

Czajkowski A., Federacja Rosyjska: przywracanie utraconej wielkości, [in:] Polityka zagraniczna. Aktorzy, potencjały, strategie, T. Łoś-Nowak (ed.), Warsaw 2011.

Czaputowicz J., Mapa współczesnego realizmu: realizm klasyczny, neorealizm, realizm neoklasyczny, [in:] Teoria realizmu w nauce o stosunkach międzynarodowych, E. Haliżak, J. Czaputowicz (eds.), Warsaw 2014.

Czaputowicz J., Teoretyczne wyjaśnienia Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, “Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2013, vol. 48, no. 2.

Czaputowicz J., Teorie stosunków międzynarodowych. Krytyka i systematyzacja, Warsaw 2008.

Cziomer E., Początki partnerstwa strategicznego Niemcy-Rosja w XXI wieku, [in:] Integracja, polityka zagraniczna, praworządność, wyzwania dla Polski współczesnej, E. Mreńca (ed.), Warsaw 2019.

Cziomer R., NATO w systemie bezpieczeństwa europejskiego, Cracow 1999.

Curanović A., Przeznaczeni do wielkości! Poczucie misji w polityce zagranicznej.Przypadek Rosji, Warsaw 2020.

Curanović A., Kardaś S., Alf R., Polityka zagraniczna Rosji w okresie prezydentury Władimira Putina. Próba bilansu, Warsaw 2008.

Czajkowski A., Federacja Rosyjska: przywracanie utraconej wielkości, [in:] Polityka zagraniczna. Aktorzy, potencjały, strategie, T. Łoś-Nowak (ed.), Warsaw 2011.

Dąbrowska M., Kos A., Rozwój współpracy wojskowej w stosunku do NATO na przykładzie udziału Wojska Polskiego i Bundeswehry w działaniach militarnych prowadzonych w Afganistanie, “Obronność. Zeszyty Naukowe” 2014, no. 1.

Dębski S., Fałszerstwa Putina, “Gazeta Wyborcza”, 8 January 2020.

Dokumentation, “NATO Review” 1997, no. 4.

Domagała A., Integracja Polski z Unią Europejską, Warsaw 2008.

Dudek A., Historia Polityczna Polski 1989-2005, Cracow 2007.

Falęcki J., Zapewnienie bezpieczeństwa w świetle koncepcji strategicznych NATO, “Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem” 2014, no. 1.

Fiszer J.M., Uwarunkowania i cele polityki zagranicznej Polski – aspekty teoretyczne i utylitarne, [in:] Polityka zagraniczna Polski w latach 1989-2020, A. Chojan (ed.), Warsaw 2021.

Fiszer J.M., Przesłanki wewnętrzne i międzynarodowe upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku oraz jego konsekwencje geopolityczne dla polityki zagranicznej Polski, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2021, vol. 2, no. 2.

Fiszer J.M., Rosja wobec akcesji Polski do NATO i Unii Europejskiej, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2018, no. 1(60).

Fiszer J.M., Pragmatyczna polityka Niemiec wobec Rosji i jej skutki dla bezpieczeństwa Europy w XXI wieku, “Studia Politica Germanica” 2016, no. 2(5). Fiszer J.M., Stosunki polityczne między Polską i Rosją oraz ich determinanty w latach 1989-2014, [in:] Polska. Sąsiedztwo bliższe i dalsze. Różne punkty widzenia, R. Żelichowski (ed.), Warsaw 2019, pp. 177-205.

Fiszer J.M., Stanowisko Rosji wobec akcesji Polski do NATO i Unii Europejskiej, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2018, no. 1(60).

Fiszer J.M., Rosja wobec akcesji Polski do NATO i Unii Europejskiej, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2018, no. 1(60).

Fiszer J.M., The Thirtieth Anniversary of the Sejm and Senate Elections in 1989.

Systemic Transformation in Poland and its Consequences for Europe and the World, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, no. 3(66).

Fiszer J.M., Kto wygrał II wojnę światową, a kto przegrał pokój? Refleksje na kanwie 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej, “Rocznik Polsko-Niemiecki” 2016, vol. 24, no. 1.

Fiszer J.M., Transformacja ustrojowa w Polsce po 1989 roku oraz jej sukcesy i porażki, [in:] Polska i Europa w perspektywie politologicznej, J. Wojnicki, J. Miecznikowska, Ł. Zamęcki (eds.), vol. II, Warsaw 2020.

Fiszer J.M., Czasak M., Trójkąt Weimarski. Geneza i działalność na rzecz integracji Europy w latach 1991-2016, Warsaw 2019.

Fiszer J.M., Unia Europejska a Polska. Dziś i jutro, Toruń 2002.

Fiszer J.M., Rozszerzenie NATO o Polskę, Czechy i Węgry oraz ich znaczenie dla partnerstwa transatlantyckiego, “Przegląd Politologiczny” 2002, no. 4.

Fiszer J.M., Czy Chiny przejmą kontrolę nad światem w połowie XXI wieku?, “Biuletyn Analiz i Opinii” 2021, no. 3(44).

Feldmeyer K., Partnerschaft fűr den Frieden. Die Mehrheit in der NATO zőgert mit der Erweiterung nach Osten, “Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 27 October 1993.

Frédéric B., Oú en est l’Alliance atlantique? L’improbable partenariat, “Les notes de I’IFRI” 1998, no. 6.

Friedman T.L., Jak radzić sobie z mocarstwem, którym rządzi zbrodniarz wojenny?, “Gazeta Wyborcza”, 16 April 2022.

Gaddis J.L., International Relations Theory and the End of the Cold War, “International Security” 1992-1993, vol. 17, no. 3.

Gardocki S., Geopolityczne uwarunkowania bezpieczeństwa Polski w drugiej dekadzie XXI wieku, [in:] Integracja, polityka zagraniczna, praworządność, wyzwania dla Polski współczesnej, E. Mreńca (ed.), Warsaw 2019.

Golec J., Polska droga do Unii. Tło polityczne, “Dziś” 1998, no. 11.

Góralczyk B., Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje, Warsaw 2018.

Holzer J., Europa zimnej wojny, Warsaw 2012.

Jackson R., Sorensen G., Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych. Teorie i kierunki badawcze, Cracow 2006.

Kaczmarek J., NATO w systemie bezpieczeństwa świata, Wrocław 1998.

Kaczmarek J., NATO, Europa, Polska 2000, Wroclaw 2000.

Kissinger H., No Illusion about the USSR, “The Washington Post”, 22 January 1991.

Kiwerska J., Partnerstwo w przywództwie? Stany Zjednoczone i Niemcy (1989-2016). Perspektywa polska, Poznań 2017.

Koszel B., Droga państw tzw. Grupy Wyszehradzkiej do Unii Europejskiej (ze szczególnym uwzględnieniem Polski), [in:] M. Kosman (ed.), Przeszłość przyszłości, Poznań 2001.

Mazurkiewicz B., Zmiany w postrzeganiu przestrzeni a geopolityka we współczesnej Rosji, “Przegląd Geopolityczny” 2017, no. 22.

Kołodko G., Polskie drogi i bezdroża transformacji, Cracow 2007.

Kończal K., An Inspiring and Intimidating Relationship: Franco-German Cooperation from the Polish Perspective, [in:] Franco-German Relations Seen from Abroad. Post-war Reconciliation in International Perspectives, N. Colin, C. Demesmay (eds.), Switzerland 2021.

Kowalczyk K.A., Geopolityczne dążenia współczesnej Rosji, “Przegląd Geopolityczny” 2019, no. 27.

Koziej S., Polityka bezpieczeństwa Polski na przełomie XXI i XXI wieku: od odrodzenia w latach dziewięćdziesiątych do zerwania ciągłości po 2015 roku, [in:] Polityka zagraniczna Polski w latach 1989-2020, A. Chojan (ed.), Warsaw 2021.

Koziej S., Polska doktryna obronna i jej modyfikacja w obliczu integracji z NATO, Warsaw–Toruń 1996.

Kozub-Karkut M., Realizm neoklasyczny – główne założenia i możliwości, [in:] Mapa współczesnego realizmu, E. Haliżak, J. Czaputowicz (eds.), Warsaw 2014.

Krajobraz po transformacji, Środowisko międzynarodowe Polski lat dziewięćdziesiątych, R. Kuźniar (ed.), Warsaw 1992.

Kupiecki R., Stopniowa rewolucja. Krzysztof Skubiszewski i początki polskiej drogi do NATO, [in:] Dziedzictwo Krzysztofa Skubiszewskiego w polityce zagranicznej RP, A. Bieńczyk-Missala, R. Kuźniar (eds.), Warsaw 2020.

Kupiecki R., „Mit założycielski” polityki zagranicznej Rosji, “Sprawy Międzynarodowe” 2019, vol. 72, no. 4.

Kupiecki R., NATO w polskiej perspektywie 1989-2019, Warsaw 2019.

Kupiecki R., NATO u progu XXI w., Warsaw 2000.

Kupiecki R., Od Londynu do Waszyngtonu. NATO w latach dziewięćdziesiątych, Warsaw 2007.

Kupiecki R., O kierunkach nowej strategii NATO, “Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2021, no. 3.

Kuźniar R., Polska polityka bezpieczeństwa 1989-2000, Warsaw 2001.

Kuźniar R., Polityka bezpieczeństwa w polskiej polityce zagranicznej, [in:] Polska polityka bezpieczeństwa: 1989-2000, R. Kuźniar (ed.), Warsaw 2001.

Kuźniar R., NATO w nowym środowisku strategicznym, “Sprawy Międzynarodowe” 2006, no. 3.

Łoś R., Soft power Rosji, “Przegląd Strategiczny” 2017, no. 10.

Łoś-Nowak T., Europejskie dylematy na XXI wiek: między chaosem a ładem międzynarodowym, “Przegląd Politologiczny” 2020, no. 2.

Łuczak A., Dekada polskich przemian. Studium władzy i opozycji, Warsaw 2010.

Łuczak A., Porozumienie przy „Okrągłym Stole”, [in:] Rzeczpospolita Polska 1989-2009. Problemy wybrane, K. Leszczyńska (ed.), Toruń 2010.

Madera A.J., Stosunki polityczne między USA a Federacją Rosyjską w latach 1991-2001, “Środkowoeuropejskie Studia Polityczne“ 2003, vol. 1.

Malendowski W., Waszczykowski W., Międzynarodowe uwarunkowania bezpieczeństwa Polski, [in:] Międzynarodowe stosunki polityczne, W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz (ed.), Poznań 1996.

Mania A., Department of State i Foreign Service w polityce zagranicznej USA lat gorącej i zimnej wojny 1939-1989, Cracow 2019.

Mazurkiewicz B., Zmiany w postrzeganiu przestrzeni a geopolityka we współczesnej Rosji, “Przegląd Geopolityczny” 2017, no. 22.

Menkiszak M., The Russian challenge. Its nature and the right response to it, “Federal Academy of Security Policy Working Paper” 2017, no. 27.

Morawski M., Zmiana instytucjonalna. Społeczeństwo, gospodarka, polityka, Warsaw 1998.

Nałęcz D. i T., 1989-1990. Czas przełomu, Warsaw 2019.

Nye J., Konflikty międzynarodowe. Wprowadzenie do teorii historii, Warsaw 2009.

Otłowski T., Polska w procesie integracji z NATO i Unią Zachodnioeuropejską 1991-1998, Toruń 1998.

Parzymies S., Polityka zagraniczna Francji po zimnej wojnie, Warsaw 2017.

Podraza A., Początki transatlantyckiego partnerstwa bezpieczeństwa: wybuch zimnej wojny i powstanie Sojuszu Atlantyckiego, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, no. 2(65).

Pod tronem cara kipi młoda Rosja, Z Adamem Michnikiem rozmawia Stanisław Skarżyński, “Gazeta Wyborcza”, 30 December 2017 – 1 January 2018.

Polska droga do Unii Europejskiej w świetle spuścizny Jana Kułakowskiego.

Dokumenty i materiały, M. Jabłonowski, W. Janowski, G. Sołtysiak (eds.), Warsaw 2018.

Polska polityka europejska. Wyzwania krajowe i międzynarodowe, Z. Czachór, A. Jaskulski (eds.), Poznań 2019.

Polska w NATO: bibliografia selektywna 1999-2004, M. Burzyńska (ed.), Warsaw 2004.

Postrzeganie Unii Europejskiej i jej instytucji, survey report, Centrum Badania Opinii Społecznej 2020, no. 32.

Przeszło 70 lat Sojuszu Północnoatlantyckiego. Geneza, stan obecny i perspektywy, J.M. Fiszer (ed.), Warsaw 2021.

Radziwinowicz W., Kokot M., Putin: Polska wspierała Hitlera, “Gazeta Wyborcza”, 27 December 2019.

Radziwinowicz W., Rosja mniej zbrojna, „Gazeta Wyborcza”, 29 December 2017.

Rose G., Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy, “World Politics” 1998, vol. 51.

Robertson G., NATO i Rosja: przemiany, “Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2002, no. 1.

Rotfeld A.D., Nowy początek: dylematy polskiej polityki zagranicznej w latach 1989-1993, [in:] Dziedzictwo Krzysztofa Skubiszewskiego w polityce zagranicznej RP, A. Bieńczyk-Missala, R. Kuźniar (eds.), Warsaw 2020.

Sadowski Z., Cele społeczne w określaniu strategii rozwoju w procesie transformacji systemowej, Warsaw 1994.

Sakson A., Współczesna niemiecka geopolityka – ciągłość i zmiana, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2016, no. 4(55).

Skubiszewski K., Polska i Sojusz Północnoatlantycki w latach 1989-1991, “Sprawy Międzynarodowe” 1999, no. 1.

Słomka T., Od Okrągłego Stołu do Konstytucji małej 1992, [in:] Polski rok 1989. Sukcesy, zaniechania, porażki, M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski (eds.), vol. 1, Warsaw 2009.

Skórzyński J., Rewolucja Okrągłego Stołu, Cracow 2009.

Stanowisko do NATO i obecności wojsk sojuszniczych w Polsce, survey report, Centrum Badania Opinii Społecznej, 2022, no. 40.

Transition to democracy in Poland, R.F. Staar (ed.), New York 1993.

Stolarczyk M., Główne kwestie sporne i dylematy w stosunkach polsko-niemieckich w drugiej dekadzie XXI wieku, [in:] Integracja, polityka zagraniczna, praworządność, wyzwania dla Polski współczesnej, E. Mreńca (ed.), Warsaw 2019.

Sułek J., O pojednaniu polsko-niemieckim po II wojnie światowej po 30 latach trudnych doświadczeń (1989-2019), [in:] Integracja, polityka zagraniczna, praworządność, wyzwania dla Polski współczesnej, E. Mreńca (ed.), Warsaw 2019.

Tálas P., The Role of NATO and the EU in Poland’s Security and Defence Policy, [in:] The NATO and EU Relations of Central and Eastern European Nations, G. Varga (ed.), Budapest 2020, pp. 57-70.

Taliaferro J., State Building for Future Wars; Neoclassical Realism and the Resorce-Extractive State, “Security Studies” 2006, vol. 15, July–September.

Transformacja, elity, społeczeństwo, M. Jarosz (ed.), Warsaw 2005.

Trembicka K., Okrągły stół w Polsce. Studium o porozumieniu politycznym, Lublin 2003.

Świetlicki B., Współpraca Polski z NATO, “Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej” 1998.

Wągrowska M., Partnerstwo dla pokoju, Warsaw 1994.

Wieczorek P., Kłudka P., Droga Polski do NATO – próba bilansu, Warsaw 1997.

Wieliński B.T., Atak Kremla na Polskę. Osamotnieni na własne życzenie, “Gazeta Wyborcza”, 30 December 2019.

Zając M., Założenia strategiczne funkcjonowania NATO, “Horyzonty Bezpieczeństwa” 2015, no. 1.

Zakaria F., Can America be Fixed? The New Crisis of Democracy, “Foreign Affairs” 2013, vol. 92, no. 1.

Zięba R., Nowa instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warsaw 1998.

Zając M., Założenia strategiczne funkcjonowania NATO, “Horyzonty Bezpieczeństwa” 2015, no. 1.

Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, R. Zięba (ed.), Warsaw 2008.

Ziółkowski A., NATO w XX wieku. Transatlantyckie zależności, Warsaw 2002.

PDF: Pobierz