Andrzej Walicki i jego triada: Rosja – Polska – marksizm

Andrzej Walicki and his triad: Russia – Poland – Marxism

Abstrakt: Niniejszy artykuł jest poświęcony pamięci zmarłego w sierpniu 2020 r. profesora Andrzeja Walickiego – wybitnego polskiego historyka idei i rosjoznawcy. Stanowi próbę podsumowania ogromnego dorobku naukowego reprezentanta warszawskiej szkoły historii idei. Jego działalność naukowa zdobyła szerokie uznanie na Zachodzie, będąc wybitnym polskim wkładem w światowe rosjoznawstwo. Przedmiotem badań uczonego były Rosja, Polska i marksizm. Szerokiej publiczności na Zachodzie, w Polsce i w Rosji Andrzej Walicki wyjaśniał zagadnienia związane z formowaniem się idei i filozofii rosyjskiej, rozwojem różnych ideologii w Rosji: imperializmu, marksizmu, liberalizmu, czy z kształtowaniem się płaszczyzny i głównej siatki problemowej relacji intelektualnych między Polską a Rosją. Badał również myśl polską w reakcji na kwestię rosyjską, starał się uczestniczyć w debatach dotyczących stosunków polsko-rosyjskich po upadku komunizmu i rozpadzie ZSRR. Wiele uwagi poświęcił recepcji marksizmu w Rosji – w jakim stopniu był on importem ideologicznym z Zachodu, a w jakim bazował na rodzimej tradycji ideowej i religijnej. Andrzej Walicki ukazał w kontekście silnych rosyjskich predyspozycji utopistycznych marksizm jako utopię, która przekształciła Rosję w swój tragiczny poligon doświadczalny i której cele okazały się nierealizowalne. Doprowadziło to do załamania się moralnej legitymizacji systemu komunistycznego i stało się zasadniczą przesłanką dezintegracji radzieckiego imperium.

Bibliografia:

Bierdiajew M., Rosyjska idea, przeł. J.C. – S.W., Warszawa 1999.

Domaradzki S., Polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich po roku 1989, „Państwo i Społeczeństwo”, t. 8, 2008, nr 2.

Filipowicz M., Emigranci i Jankesi. O amerykańskich historykach Rosji, Lublin 2007.

Fukuyama F., Koniec historii, przeł. T. Bieroń, M. Wichrowski, Poznań 1996.

Lazari de A., Czy Moskwa będzie Trzecim Rzymem?, [w:] tenże, Czy Moskwa będzie Trzecim Rzymem? Studia o nacjonalizmie rosyjskim, Katowice 1995.

Łotman J., Kultura i eksplozja, przeł. i słowem wstępnym opatrzył B. Żyłko, Warszawa 1999.

Nowak A., Metamorfozy Imperium Rosyjskiego 1721-1921, Kraków 2018.

Peltz W., Suwerenność państwa w praktyce i doktrynie politycznej Rusi Moskiewskiej (XIV-XVI w.), Zielona Góra 1994.

Putin V., The Real Lessons of the 75th Anniversary of World War II, „The National Interest”, 18.06.2020.

Russian nationalism, Past and Present, G.A. Hosking, R. Service (eds.), London 1998.

Sites R., Revolutionary Dreams: Utopian Visons and Experimental Life in the Russian Revolution, New York–Oxford 1989.

Smith M., Pax Russica: Russias Monroe Doctrine, London 1993.

Szporluk R., Imperium, komunizm i narody. Wybór esejów, A. Nowak (red.), Kraków 2003.

Świder K., Idee Aleksandra Dugina jako egzemplifikacja rosyjskiego utopizmu postmodernistycznego, [w:] Lituanistyka i wschodoznawstwo. Studia dedykowane profesorowi Krzysztofowi Pietkiewiczowi, G. Błaszczyk, G. Skrukwa, M. Studenna-Skrukwa (red.), Poznań 2020.

Walicki A., Filozofia prawa rosyjskiego liberalizmu, Warszawa 1995.

Walicki A., Idee i ludzie. Próba autobiografii, Warszawa 2010.

Walicki A., Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996.

Walicki A., O Rosji inaczej, Warszawa 2019.

Walicki A., Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej, Warszawa 1959.

Walicki A., PRL i skok do neoliberalizmu, t. 1-3, Warszawa 2021.

Walicki A., Rosyjska filozofia i myśl społeczna. Od Oświecenia do marksizmu, Kraków 2005.

Walicki A., Spotkania z Isaiahem Berlinem. Dzieje intelektualnej przyjaźni, Warszawa 2014.

Walicki A., Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie współczesne, Warszawa 1991.

PDF: Pobierz