Rola i znaczenie Społeczeństwa Przeciwko Przemocy w aksamitnej rewolucji na Słowacji (17-29 listopada 1989 r.)

Krzysztof Żarna

ORCID: Krzysztof Żarna: 0000-0002-6965-8682

Afiliacja: University of Rzeszów, Poland

Strony: 195-211

Wydanie: Lublin 2022

DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.3.9

Sposób cytowania: K. Żarna, Rola i znaczenie Społeczeństwa Przeciwko Przemocy w aksamitnej rewolucji na Słowacji (17-29 listopada 1989 roku), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 3, s. 195-211, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.3.9.

Słowa kluczowe: , , , ,

Keywords: , , , ,

Abstrakt: Celem artykułu jest przedstawienie przebiegu aksamitnej rewolucji na Słowacji w okresie od 17 do 29 listopada 1989 r. oraz wykazanie podobieństw i różnic pomiędzy dwoma ruchami: Forum Obywatelskim oraz Społeczeństwem Przeciwko Przemocy. Opracowanie opiera się na kilku założeniach. Po pierwsze, w przeciwieństwie do Forum Obywatelskiego w Czechach, Społeczeństwo Przeciwko Przemocy było szerokim ruchem o bardzo zdecentralizowanej strukturze, kierowanym przez osoby, które nie miały żadnych doświadczeń organizacyjnych. Po drugie, głównym celem Społeczeństwa Przeciwko Przemocy było kontrolowanie władzy, a więc miało charakter inicjatywy bardziej obywatelskiej niż politycznej. Po trzecie, szereg różnic między Forum Obywatelskim a Społeczeństwem Przeciwko Przemocy zadecydował o fakcie, że nie udało się stworzyć jednej czechosłowackiej elity politycznej. W opracowaniu swoje zastosowanie miała metoda komparatystyczna w celu wskazania podobieństw i różnic pomiędzy Forum Obywatelskim a Społeczeństwem Przeciwko Przemocy. W celu analizy rzeczywistości politycznej na Słowacji w listopadzie 1989 r. zastosowano metodę analizy decyzyjnej. W artykule wykorzystano materiały archiwalne, dokumenty i opracowania naukowe.

Bibliografia:

Akčné opatrenia na riešenie súčasnej situácie, prijaté na mimoriadnom zasadnutí Ústredného výboru KSS. 26.-27. november 1989, [w:] Novembrová revolúcia a česko-slovenský rozchod: od česko-slovenskej federácie k samostatnej demokratickej slovenskej štátnosti: výber dokumentov a prejavov november 1989 – december 1992, V. Hlavová, J. Žatkuliak (oprac.), Bratislava 2002.

Bajda P., Elity polityczne na Słowacji. Kręta droga do nowoczesnego państwa, Warszawa 2010.

Cisařovská B., Prečan V., Charta 77. Dokumenty 1977-1989, Praha 2007.

Gál F., Z prvej ruky, Bratislava 1991.

Hučko J., Novembrové udalosti v archívnych dokumentoch volených orgánov KC KPS, [w:] 20 výročie Nežnej revolúcie, P. Jašek (red.), Bratislava 2010.

Jach A., Akt końcowy KBWE i jego wpływ na instytucjonalizację ruchu praw człowieka w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej 1975-1991 (wybrane aspekty), „Nowa Polityka Wschodnia” 2017, nr 2, DOI: http://dx.doi.org/10.15804/npw2017210.

Jašek P., Aksamitna rewolucja i upadek reżimu komunistycznego na Słowacji, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 1.

Kubin Ľ., Rola politických elit pri zmene reżimu na Slovensku, Bratislava 2002.

Liďak J., Koganová V., Leška D., Politické strany a hnutia na Slovensku po roku 1989, Bratislava 1999.

Marušiak J., Rok 1989 na Slovensku, „Česko-slovenská historická ročenka” 2002.

Novotný M., November 1989 na Filozofickej fakulte Univerzity Komenského v Bratislave (príprava a priebeh protestného pochodu 16. novembra 1989), [w:] 20 výročie Nežnej revolúcie, P. Jašek (red.), Bratislava 2010.

Olszewski E., Ruch polityczny, [w:] Encyklopedia politologii, t. 1, W. Sokół, M. Żmigrodzki, Kraków 1999.

Ondruš V., Atentát na Nežnú revolúciu, Bratislava 2009.

Rozalska A., Ruchy społeczne a potrzeba zmiany w społeczeństwie obywatelskim. Podstawowe zagadnienia teoretyczne, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne” 2015, nr 3.

Rychlík J., Rozpad Československa. Česko-slovenske vztahy 1989-1992, Bratislava 2002.

Suk J., Chronologie zaniku komunistického reżimu v Československu 1985-1990, Praha 1999.

Suk J., Labiryntem revoluce, Praha 2003.

Sztompka P., Socjologia zmian społecznych, Kraków 2005.

Ukielski P., Aksamitny rozwód. Rola elit politycznych w procesie podziału Czechosłowacji, Warszawa 2007.

Verejnosť proti nasiliu 1989-1991. Svedectva a dokumenty, I. Antalová (red.), Bratislava 1998.

Vyhlásenie hnutia Verejnosť proti násiliu z 20 XI 1989, Slovenský národný archív, zespół: Verejnosť proti násiliu, k. 1.

Zajac P., Sen o krajine, Bratislava 1996.

Ziętara W., Teoria sieci międzynarodowych ruchów politycznych w erze Internetu, „Facta Simonidis” 2019, nr 1.

Żarna K., Od Mečiara do Dzurindy. Główne kierunki polityki zagranicznej Republiki Słowackiej w latach 1993-2002, Rzeszów 2016.

Žatkuliak J. i in., November 1989 a Slovensko. Chronológia a dokumenty (1985-1990), Bratislava 1999.

Žiak M., Pád komunizmu na Slovensku, a näjma čo sa dialo potom, Bratislava 1994.

 

Słowa kluczowe: , , , ,