Kierunki akulturacji w warunkach modernizacji społeczeństwa Królestwa Polskiego pod presją rusyfikacyjną

Abstrakt: Modernizacja jest pojęciem bardzo trudnym do obiektywnego zdefiniowania. Od XIX w. jest rozumiana przede wszystkim jako rozwój przemysłu i techniki, z czym wiąże się urbanizację i polepszenie warunków materialnych życia. Hasło to nabrało znaczenia politycznego. Niewątpliwie weszło na stałe do kultury potocznej jako cecha pozytywna zachodzących – a częściej planowanych – zmian. Artykuł jest próbą uchwycenia modernizacji w polityce rosyjskiej w Królestwie Polskim. Autor, po pierwsze, konstatuje, że polityka rosyjska miała charakter imperialny, po drugie, że społeczeństwo Królestwa postrzegało imperium jako zacofane i niejako wbrew naciskowi rusyfikacyjnemu wytworzyło własne drogi modernizacji, co nie wątpliwie pokazało żywotność i efektywność kultury polskiej, a ostatecznie zniweczyło rosyjskie plany wynarodowienia.

Bibliografia:

1. Aksakov I. S., Kak borot’sya nam s polonizmom (Moskva, 28 sent. 1863 g.), [w:] Polnoe sobranie sochineny I. S. Aksakova, t. 3, Pol’sky vopros i Zapadno-Russkoe delo. Evreysky vopros. 1860-1886, Moskwa 1886.
2. Aksakov I. S., Katolitsizm – samoe moguchee sredstvo opolyacheniya, [w:] Polnoe sobranie sochineny I. S. Aksakova, t. 3, Pol’sky vopros i Zapadno-Russkoe delo. Evreysky vopros. 1860-1886, Moskwa 1886.
3. Artamonova I., Shipov, Sergey Pavlovich 1-y, [w:] Russky biografichesky slovar’, red. A. A. Połowcow, Sankt Petersburg 1911, t. 23.
4. Bazhenova A. Yu., Istoriki imperatorskogo Varshavskogo universiteta: usloviya formirovaniya pogranichnoy identichnosti, [w:] Soslovie russkikh professorov. Sozdateli statusov i smyslov, red. E. A. Vyshlenkova, I. M. Savelyeva, Moskwa 2013.
5. Diec J., Polonofobia jako strukturalny składnik rosyjskich doktryn imperialnych, „Prace   Komisji Środkowoeuropejskiej PAU” 2009, t.   XVII.
6. Georgievsky A., Kratky istorichesky ocherk pravitel’stvennykh mer i prednachertany protiv studencheskikh besporyadkov, Sankt Petersburg 1890.
7. Głębocki H., Kresy imperium. Szkice i materiały do dziejów polityki Rosji wobec jej peryferii (XVIII-XXI wiek), Kraków 2006.
8. Głębocki H., Polska i „okrainy” Rosji w myśli politycznej Jurija Samarina, [w:] tenże, Kresy Imperium, Kraków 2006.
9. Górak A., Modernizacja poprzez kolonizację i wynarodowienie. Uwagi o pracy Malte Rolfa pt. Rządy imperialne w Kraju Nadwiślańskim. Królestwo Polskie i cesarstwo rosyjskie, przekł. W. Włoskowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016, ss. 505, „Res Historica”, t. 46, 2018, s. 421-432, DOI: 10.17951/rh.2018.46.421-432.
10. Górak A., Sądy handlowe w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim: powstanie, rozwój, walka o przetrwanie, [w:] Księstwo Warszawskie: skok w nowoczesność, red. A. Górak, Warszawa 2023, w druku.
11. Jabłoński Ł., Modernizacja ekonomiczna w ekonomii rozwoju. Istota modernizacji ekonomicznej, „Zeszyty Naukowe”, nr 859, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2011.
12. Kizwalter T., Polska nowoczesność. Genealogia, Warszawa 2020.
13. Krzysztofek K., Szczepański M. S., Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych, Katowice 2002.
14. Latawiec K., Górak A., Legieć J., Bogdanow S., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839-1918, t. 1, Ministerstwo Oświecenia Publicznego, Lublin 2015.
15. Latawiec K., Górak A., Legieć J., Bogdanow S., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839-1918, t. 2, Ministerstwo Finansów, Lublin 2016.
16. Latawiec K., Górak A., Legieć J., Bogdanow S., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839-1918, t. 3, Zarząd skarbem, finansami, przemysłem i handlem, Lublin 2018.
17. Latawiec K., Górak A., Legieć J., Bogdanow S., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839-1918. Słownik biograficzny, t. 4, Resorty komunikacji, poczt i telegrafów, dworu oraz spraw wewnętrznych, Lublin 2020.
18. Matsuzato K., Vydvigaya periferiyu na Vostok: territorial’naya reforma i sotsial’naya transformatsiya v «Bol’shom Orenburzhe» v seredine XIX v., [w:] Regional’noe upravlenie i problema èffektivnosti vlasti v Rossii (XVIII – nachalo XXI v.), Orenburg 2012.
19. Matsuzato K., General-gubernatorstva v rossiyskoy imperii: ot ètnicheskogo k prostranstvennomu podkhodu, [w:] Novaya imperskaya istoriya postsovetskogo prostranstva, red. I. Gerasimov i in., Kazań 2004.
20. Milyukov P. N., Universitety v Rossii, [w:] Èntsiklopedichesky slovar’ F. A. Brokgauza – I. A. Efrona, Sankt Petersburg 1902, t. 68.
21. Oddzielić Katolicyzm od Polonizmu. Tajne memorandum Aleksandra Muchanowa, 1871 rok, oprac. A. Górak, Lublin 2022.
22. Patro A., Modernizacja, „Encyklopedia zarządzania”, https://mfiles.pl/pl/index.php/Modernizacja#cite_note-3.
23. Pisma ks. Jana Koźmiana. Kanonika archikatedry jego świątobliwości ojca św., protonotariusza apostolskiego, t. 2, Poznań 1881, Rozprawa z o. Gagarinem (1856), s. 289 (przedruk z: Kronika religijna Przeglądu Poznańskiego, posz. 1, R. 1856).
24. Polnoe sobranie zaknov Rossiyskoy imperii, sobr. vtoroe, v. XXI (1846), part 2, № 20669, O obrazovanii v Tsarstve Pol’skom XIII okruga Putey Soobshcheniya.
25. Pravilova E., Finansy Imperii. Den’gi i vlast’ v politike Rossii na natsional’nykh okrainakh. 1801-1917, Moskwa 2006.
26. Pypin M., Kwestya Polska w literaturze rossyjskiej, przekład z rossyjskiego, Dodatek do: „Prawda. Tygodnik Polityczny, Społeczny i Literacki”, red. A. Świętochowski, Warszawa 1881.
27. Ratch V., L’Autriche et le polonisme. Materiaux pour servir a l’historie de l’insurrection de 1863, tłum. Ojarowski i M. L. Hernoche-Zbrojewski, Paryż 1869.
28. Rozhdestvensky S. V., Istorichesky obroz deyatel’nosti Ministerstva narodnogo prosveshcheniya 1802-1902, Sankt Petersburg 1902.
29. Samarin Yu. F., Sovremenny obyem pol’skogo voprosa, [w:] Sochineniya Yu. F. Samarina, Moskwa 1877, t. 1.
30. Samarin Yu. F., Pravoslavie i narodnost’, Moskwa 2008.
31. Sbornik postanovleny po Ministerstvu Narodnogo Prosveshcheniya, t. 8, Tsarstvovanie imperatora Aleksandra III, 1881-1883 gody, № 56, 26 V, Ob isnpektsii v universitetakh, upravlyaemykh po obshchemu ustavu; № 83, 17 VIII, Ob uchrezhdenii nadzora za uchashchiesya molodezh’yu.
32. Schiller-Walicka J., Recenzja publikacji: Malte Wolf, Rządy imperialne w Kraju Nadwiślańskim. Królestwo Polskie i cesarstwo rosyjskie 1864-1915, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016, DOI: 10.11584/opus4-994.
33. Shilov D. N., Ministerstvo pocht i telegrafov, [w:] Èntsiklopediya, Sankt Petersburg – Moskwa 2006.
34. Statistichesky sbornik za 1913-1917 gg., Trudy Tsentral’nogo Statisticheskogo Upravleniya, t. 7, vypusk 2, Železnye dorogi, Moskwa 1922.
35. Sztompka P., Dziesięć tez o modernizacji, „Zarządzanie Publiczne” 2013, nr 24-25 (2-3), s. 177-183.
36. Sztompka P., Socjologia zmian społecznych, Kraków 2005.
37. Veuillot L., Melanges religieux, histriques, politiques et litteraries. Le prince de Metternich a Bruxelles (Juin 1859), t. 6, Paryż 1860.
38. Zboroń H., Teorie ekonomiczne w perspektywie poznawczej konstruktywizmu społecznego, Poznań 2009.

PDF: Pobierz