„Wybór” cywilizacyjny jako kluczowe zagadnienie dla przyszłości narodu polskiego w pismach Juliana Klaczki

Civilizational ‘choice’ as a key issue for the future of the Polish nation in the writings of Julian Klaczko

Abstrakt: Artykuł analizuje zagadnienie wyboru opcji cywilizacyjnej w pismach Juliana Klaczki – w XIX stuleciu wybitnego w skali europejskiej konserwatywnego publicysty, pisarza politycznego, krytyka literackiego, krytyka sztuki, polityka związanego z Hotelem Lambert, którego osoba miała bardzo duży wpływ na kształtowanie się poglądów społeczno-politycznych stańczyków krakowskich. Praca ma charakter oryginalny, gdyż powyższy temat nie został do tej pory gruntownie omówiony. W artykule korzystałem głównie z publicystyki Juliana Klaczki (artykułów prasowych oraz studiów dyplomatycznych i broszur), prac publicystycznych innych autorów, źródeł rękopiśmiennych (zbiory Biblioteki Czartoryskich). W swoich pracach autor Przygotowań do Sadowy wskazywał na konieczność ścisłego trzymania się przez Polaków wartości cywilizacji zachodniej (łacińsko-germańskiej), której fundamentem była religia katolicka. Za wzór cywilizacyjny uznawał on Francję za Napoleona III, w której dopatrywał się wszelkich cnót, na których Polakom zbywało. Miał też nadzieję – podobnie jak pisarze romantyczni, a także Adam Jerzy Czartoryski – że wartości cywilizacji Zachodu zapanują w stosunkach międzynarodowych, które zostaną oparte na etyce, co zapewni im stabilność, a Polacy, w godny, moralny i nierewolucyjny sposób dopominający się swych praw, w takiej Europie znajdą dla siebie miejsce. Antytezą cywilizacji zachodniej była cywilizacja Wschodu – Rosji. Była ona oparta na brutalnej sile, bezwzględnych rządach, nieliczących się z wolnością jednostki. Alternatywy dla Polaków więc nie było.

Bibliografia:

1. Baran Z., Die Deutschen Hegemonen Klaczki. Od antyniemieckości do filosłowiańskiej utopii, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
2. Baran Z., Itaka Juliana Klaczki, Kraków 1998.
3. Bobrowski A., Julian Klaczko wobec współczesnych badań nad renesansem, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
4. Fenby J., The history of modern France. From revolution to the war with terror, London 2016.
5. Fiećko J., Rosja Krasińskiego. Rzecz o nieprzejednaniu, Poznań 2005.
6. Gancewski M. P., Hotel Lambert a świecka władza papieża (przed powstaniem styczniowym), „Rocznik Przemyski. Historia”, t. 56, z. 1(23), 2020.
7. Gancewski M. P., Polskie życie narodowe w kraju w latach 1857-1861 w ocenie „Wiadomości Polskich”, cz. 1, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, z. 142, nr 1, 2015.
8. Gancewski M. P., Polskie życie narodowe w kraju w latach 1857-1861 w ocenie „Wiadomości Polskich”, cz. 2, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, z. 142, nr 3, 2015.
9. Gancewski M. P., Religiosity of the future members of the Stańczycy group in their youth in comparison with their later religious views, „Folia Historica Cracoviensia”, t. 27, nr 2, 2021.
10. Gancewski M. P., U źródeł obozu stańczykowskiego. Młodzi konserwatyści krakowscy (przyszli stańczycy) w politycznej „szkole” Hotelu Lambert, Kraków 2022.
11. Huntington S., Clash of Civilisations?, „Foreign Affairs”, 72 (3), 1993.
12. Jedlicki J., Błędne koło 1832-1864, [w:] Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, red. J. Jedlicki, Warszawa 2013.
13. Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują? Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa 2002.
14. Kalinowski D., Julian Klaczko – niedoszły poeta żydowski?, [w:] Żydzi wschodniej Polski, seria II: W blasku i cieniu historii, red. J. Ławski, B. Olech, Białystok 2014.
15. Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 2009.
16. Kizwalter T., Polska nowoczesność. Genealogia, Warszawa 2020.
17. Kochnowski R., Przy Tobie Najjaśniejszy Panie stoimy i stać chcemy… Monarchia habsburska w polskiej myśli politycznej 1860-1914, Kraków 2009.
18. Król M., Konserwatyści a niepodległość. Studia nad polską myślą konserwatywną XIX wieku, Warszawa 1985.
19. Król M., Pośrednia droga. Myśl polityczna Adama Czartoryskiego i Hotelu Lambert (1832-1861), „Znak” 1974, nr 5.
20. Kulczycka D., Sądy Zygmunta Krasińskiego o Michale Czajkowskim (Sadyku-Paszy), „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, R. VI (XLVIII): 2013.
21. Löw R., Julian Klaczko w literaturze i opinii hebrajskiej, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
22. Łazuga W., Stanisław Tarnowski – publicysta, [w:] Stanisław Tarnowski 1837-1937. Materiały z Posiedzenia Naukowego PAU w dniu 14 listopada 1997 r., red. R. Majkowska, Kraków 1999.
23. Maślanka J., Klaczko – patriota, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
24. Nowak A., Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu, Kraków 2022.
25. Nowak A., Rosja i rewolucja (Zygmunt Krasiński), [w:] A. Nowak, Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej (1733-1921), Warszawa 1995.
26. Nowak A., Wątek religijnej konfrontacji w przedpowstaniowej publicystyce emigracyjnej, [w:] Rok 1863 w kilku odsłonach, red. E. Niebelski, Lublin 2017.
27. Piirimäe E., Herder on the Self-Determination of Peoples, „The Review of Politics”, 2023.
28. Ramotowska F., Tajemne państwo polskie w powstaniu styczniowym. Struktura organizacyjna, [cz.1], Warszawa 1999.
29. Rysiewicz M., Monarchia, lud, religia. Monarchizm konserwatywnych środowisk politycznych Wielkiej Emigracji w latach 1831-1848, Kraków 2015.
30. Rzegocki A., Aktualność myśli politycznej Juliana Klaczki, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
31. Szlachta B., Polscy konserwatyści wobec ustroju politycznego do roku 1939, Kraków 2000.
32. Trojanowiczowa Z., Julian Klaczko – współtwórca polityki kulturalnej Hotelu Lambert, „Pamiętnik Literacki”, R. 69: 1978, z. 3.
33. Trojanowiczowa Z., Ostatni spór romantyczny. Cyprian Norwid – Julian Klaczko, Warszawa 1981.
34. Wereszycki H., Julian Klaczko–hofrat austriacki, [w:] Wiek XIX. Prace ofiarowane Stefanowi Kieniewiczowi w 60. rocznicę urodzin, red. B. Grochulska, B. Leśnodorski, A. Zahorski, Warszawa 1967.
35. Wereszycki H., Klaczko Julian, [w:] PSB, t. XII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
36. Węgrzyn I., Julian Klaczko wobec romantyków, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
37. Węgrzyn I., W kręgu redakcji „Wiadomości Polskich”. Ludzie i tematy. Rekonesans badawczy, [w:] Emigranci, wygnańcy, wychodźcy…, red. I. Węgrzyn, G. Zająć, Kraków 2007.
38. Żurawski vel Grajewski R., Natura stosunków międzynarodowych w poglądach księcia Adama Jerzego Czartoryskiego na przykładzie »Essai sur la diplomatie«, „Przegląd Nauk Historycznych”, R. XV: 2016, nr 1.

PDF: Pobierz