Książka Jana Tomasza Grossa „Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka” została wydana w maju 2000 r. i okazała się szokiem narracyjnym dla społeczeństwa polskiego. W dotychczasowym dyskursie bowiem negatywne zachowania Polaków wobec Zagłady Żydów skupiały się wokół takich zachowań jak: obojętność, brak pomocy, szmalcownictwo, albo donosicielstwo. Tymczasem polsko-amerykański socjolog w swojej pracy opisał udział ludności Jedwabnego w mordowaniu – z inspiracji Niemców – swoich żydowskich sąsiadów w kilkanaście dni po napaści III Rzeszy na ZSRR. Jego ustalenia potwierdziło, a następnie poszerzyło śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Z kolei w Biurze Edukacji Publicznej tej instytucji powołano zespół historyków i prawników. Ich prace zakończyły się wydaniem dwutomowej publikacji „Wokół Jedwabnego” pod redakcją Pawła Machcewicza i Krzysztofa Persaka. Okazało się, że latem 1941 r. mieliśmy do czynienia nie z jednorazowym wydarzeniem, ale falą pogromową.
Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Krzysztofem Persakiem, pracownikiem Instytutu Studiów Politycznych PAN oraz Muzeum Historii Żydów Polskich Polin.
25 lat później. Jak „Sąsiedzi” Jana Tomasza Grossa zmienili polską pamięć? Dr Krzysztof Persak