Jak upowszechniać dorobek „Kultury”? | „Rozmowy o Kulturze”

W dniach 03–04.06.2025 w Pałacu Biedermanna w Łodzi odbyła się konferencja „Rozmowy o „Kulturze” – w 25 lat po śmierci Jerzego Giedroycia”. Wydarzenie zgromadziło badaczy i intelektualistów, którzy wspólnie debatowali nad dziedzictwem paryskiej „Kultury” oraz aktualnością myśli Jerzego Giedroycia.

Czwarty panel konferencji poświęconej Jerzemu Giedroyciowi, wieńczący dwudniowe wydarzenie, skupił się na pytaniu: jak współcześnie upowszechniać dorobek „Kultury”.

W rozmowie uczestniczyły: Anna Bernhardt, dr Anna Brzezińska i dr Agata Fijuth-Dudek. Dyskusję moderowała dr Agata Tatarenko.

Dyskusja rozpoczęła się od przewrotnego pytania o aktualność dziedzictwa Instytutu Literackiego, które choć znane badaczom, wciąż pozostaje słabo obecne w edukacji i świadomości społecznej. Panelistki podkreślały, że „Kultura” była ideową przestrzenią dla wielkich pisarzy, ale też dla niezależnych głosów, które nie wpisywały się w schematy.

W centrum rozmowy znalazła się kwestia języka, pamięci i uniwersalności ośrodka „Kultury”. Zwrócono uwagę, że pojęcia kluczowe dla Giedroycia — takie jak „racja stanu”, „państwowiec” czy „patriotyzm” — zostały z czasem zawłaszczone przez polski dyskurs polityczny, co utrudnia współczesne zrozumienie ich istoty. Uczestnicy rozmowy zauważyli, że te kategorie powinny służyć wspólnemu namysłowi nad świadomym obywatelstwem, kulturą polityczną i wspólnotowością, a nie partyjnym podziałom.

Wskazano także na konieczność pisania o uniwersalności konceptów wprowadzonych przez redaktorów „Kultury” w rozmaitych kontekstach ponadnarodowych, przełamujących tematy tabu. Pojawiła się refleksja o roli intelektualistów w Europie, ich marginalizacji w czasach populizmu i potrzebie odzyskania ich głosu w debacie publicznej.

Dorobek „Kultury” udowadnia, że warto tworzyć polifoniczną przestrzeń do dyskusji. Pokazuje, że doświadczenia międzynarodowe pozwalają stawiać pytania o tożsamość, historię i wspólnotę. Te idee okazują się aktualne nie tylko w Polsce. Dziedzictwo Giedroycia może być punktem wyjścia do rozmowy o budowaniu wartościowego społeczeństwa obywatelskiego. Wciąż pozostaje wzorcem tego, jak należy opowiadać historię Polski i Europy w sposób inkluzywny, krytyczny i ponadnarodowy.

Serdecznie zapraszamy do obejrzenia nagrania z panelu i podjęcia refleksji nad upowszechnianiem dorobku paryskiej „Kultury”.

Konferencja „Rozmowy o „Kulturze” – w 25 lat po śmierci Jerzego Giedroycia” została zorganizowana przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Centrum Jerzego Giedroycia UŁ oraz Instytut Europy Środkowej w ramach obchodów 80-lecia Uniwersytetu Łódzkiego.