Polish-Ukrainian Treaty of Good Neighbourhood. Analysis of the decision-making process

Polsko-ukraiński traktat o dobrym sąsiedztwie. Analiza procesu decyzyjnego

Abstrakt: W 2022 r. przypada 30. rocznica zawarcia przez Polskę i Ukrainę Traktatu o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy. W prezentowanym artykule, stosując elementy analizy decyzyjnej, podjęto próbę wyjaśnienia decyzji o zawarciu Traktatu. Po pierwsze, przedstawiono ośrodki decyzyjne w Polsce i na Ukrainie oraz stan ich świadomości w odniesieniu do stosunków polsko-ukraińskich na poziomie trzech kręgów: opinii publicznej, partii politycznych oraz grup najważniejszych decydentów. Decyzja o zawarciu traktatu była możliwa dzięki elitom politycznym i intelektualnym, wywodzącym się z byłych środowisk opozycji komunistycznej, zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie. Elity te przekonały do swoich koncepcji polityki zagranicznej ośrodki rządzące. W Polsce było to o tyle łatwiejsze, iż w skład ośrodków decyzyjnych wchodziły osoby bezpośrednio wywodzące się z tych elit. Na Ukrainie natomiast nastąpił proces internalizacji koncepcji polityki zagranicznej środowisk dysydenckich przez prezydenta. Po drugie, wykorzystując teorię gier, zakładającą racjonalność decydentów, dokonano rekonstrukcji procesu decyzyjnego, rozumianego w kategorii oddziaływań dwu ośrodków decyzyjnych. Obydwa państwa dążyły do zawarcia takiej umowy, która satysfakcjonowałaby obydwie strony. Można wnioskować więc, że podczas rokowań wykazywały gotowość do kompromisów. Można także przypuszczać, iż gotowość ta była lekko asymetryczna na korzyść Polski. Ukraina skłonna była znacznie więcej „poświęcić”, aby traktat został wynegocjowany.

Bibliografia:

Bachmann K., Polska kaczka – europejski staw, Warszawa 1999.

Burant S. R., Foreign Policy and National Identity: A Comparison of Ukraine and Belarus, “Europe–Asia Studies”, 1995, vol. 47, no. 7.

Burant S. R., International Relations in a Regional Context: Poland and Its Eastern Neighbours – Lithuania, Belarus, Ukraine, “Europe-Asia Studies”, 1993, vol. 45, no. 3.

Cieślik M., Stosunki polsko-ukraińskie, “Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej”, 1992.

Doncow D., Rosija czy Jewropa ta inszy eseji, Kiev 1992.

Dunn J. F., The Determinants and Future of Ukrainian Foreign and Security Policy, Sandhurst 1995.

Dziuba I., Ukraina i swit, [in:] Quo vadis Ukraino?, I. Ustasz (ed.), Odessa 1992.

Jasińska-Kania A., Transformacja ustrojowa a zmiany postaw Polaków wobec różnych narodów i państw, [in:] Nacjonalizm. Konflikty narodowościowe w Europie Środkowej i Wschodniej, S. Helnarski (ed.), Toruń 1994.

Jurek M., Osuszanie bagna, “Sprawa Polska”, July-August 1992.

Kamiński A. Z., Kozakiewicz J., Stosunki polsko-ukraińskie. Raport, Warszawa 1997.

Kohut Z., History as a Battleground: Russian Ukrainian Relationship in Historical Consciousness in Contemporary Ukraine, [in:] The Legacy of History in Russia and the New States of Eurasia, S. F. Starr (ed.), New York 1994.

Kowal I., Ukraina i Wostocznaja Jewropa w poiskach regionalnoj bezopastnosti, [in:] Ukraina i Rossija: osnownyje naprawlienija wniesznopoliticzeskoj dejatelnosti, S. E. Appatov, B. A. Szmelov (eds.), Odessa 1994.

Kowal P., Testament Prometeusza. Źródła polityki wschodniej III Rzeczypospolitej, Warszawa-Wojnowice 2019.

Krawczuk L., Je taka dierżawa Ukraina, Kiev 1992.

Kremiń W., Ukraina w geopoliticznomu prostori: obiektywni tendencji i subiektywne oczikuwanija, “Polityka i Czas”, 1993, no. 10.

Kremiń W., Rossija – Ukraina – Biłorus: czy możlywy schidnosłowkanskij trykutnyk, “Nowa Polityka”, July 1995.

Kukułka J., Traktaty sąsiedzkie Polski Odrodzonej, Wrocław 1998.

Kuzio T., Ukrainian Security Policy, Washington 1995.

Kuźniar R., Polityka zagraniczna czasu wyzwań 1989-1993, [in:] Pozycja Polski w Europie, D. Popławski (ed.), Warszawa 1994.

Leszczenko L., Kwestie praw człowieka w traktatach dwustronnych o dobrosąsiedztwie między Rzecząpospolitą Polską a Białorusią, Rosją i Ukrainą. Uwarunkowania polityczne, [in:] Wybrane problemy ochrony praw człowieka w Polsce, L. Leszczenko, J. Szablicka-Żuk (eds.), Wrocław 2016.

Leszczenko Ł., Paszczuk W., Na wistri wielikoj polityki. Prezident i zowniszni znosiny Ukrainy, “Polityka i Czas”, 1993, no. 8.

Menkiszak M., Piotrowski, M. A., Polska polityka wschodnia, [in:] Polityka zagraniczna RP 1989-2002, R. Kuźniar, K. Szczepanik (eds.), Warszawa 2002.

Mieroszewski J., Polska “Ostpolitik”, “Kultura”, 1973, vol. 309, no. 6.

Mieroszewski J., Rosyjski kompleks Polski I obszar ULB, “Kultura”, 1974, vol. 324, no. 9.

Mironowicz E., Polityka zagraniczna Ukrainy, Białystok 2012.

Moczulski L., U progu niepodległości. Rewolucja bez rewolucji, Lublin 1990.

Moczulski L., Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Warszawa 1999.

Najder Z., Jaka Polska. Co i komu doradzałem, Warszawa 1993.

Nowakowski J. M., Polska polityka wschodnia w 1991 roku, “Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej”, 1991.

Osadczuk B., Stosunki polsko-ukraińskie, “Kultura”, 1994, vol. 559, no. 4.

Ozołas R., Miż Schodom i Zachodom; Litwa i Ukraina, “Zołoty Worota”, 1994, no. 2.

Pietraś Z. J., Decydowanie polityczne, Warszawa-Kraków 2000.

Piłka M., Założenia polityki Rzeczypospolitej Polskiej wobec Polaków zamieszkałych na Wschodzie, Warszawa 1991.

Polityka wschodnia Polski. Uwarunkowania, koncepcje, A. Gil, T. Kapuśniak (eds.), Lublin-Warszawa 2009.

Polska – Ukraina – Białoruś: nowa formuła sąsiedztwa, “Polska w Europie”, 1993, no. 12.

Program społeczno-gospodarczy Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej, March 1991, [in:] Programy partii i ugrupowań parlamentarnych 1989-1991, I. Słodkowska (ed.), vol. 2, Warszawa 1995.

Program Polskiego Stronnictwa Ludowego, June 1991, [in:] Programy partii i ugrupowań parlamentarnych 1989-1991, I. Słodkowska (ed.), vol. 2, Warszawa 1995.

Program gospodarczy KPN, April 1991, [in:] Programy partii i ugrupowań parlamentarnych 1989-1991, I. Słodkowska (ed.), vol. 2, Warszawa 1995.

Riabczuk M., Dylemat ukraińskiego Fausta, “Nasze Słowo”, November 8, 1992.

“Serwis informacyjny CBOS”, 1992, no. 7.

“Serwis informacyjny CBOS”, 1992, no. 6.

Skubiszewski K, Polska polityka zagraniczna w 1991 roku, “Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej”, 1991.

Solchanyk R., Ukraine: a Year of Transition, “RFE/RL Research Report”, 1993, no. 1.

Sosnowska D., Stereotyp Ukrainy i Ukraińca w literaturze polskiej, [in:] Narody i stereotypy, T. Walas (ed.), Kraków 1995.

Staszewski W. S., Polityka traktatowa Polski w zakresie umów o przyjaźni i współpracy po „Jesieni ludów” 1989 r., “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, 2019, no. 1.

Staszewski W. S., Bezpieczeństwo międzynarodowe w traktatach o przyjaźni i współpracy zawartych przez Polskę z państwami sąsiednimi, “Studia Prawnicze KUL”, 2019, no. 2.

Surmacz B., Współczesne stosunki polsko-ukraińskie. Politologiczna analiza traktatu o dobrym sąsiedztwie, Lublin 2002.

Tezy programowe Konfederacji Polski Niepodległej. IV Kongres marzec 1992, Warszawa 1993.

Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy, Dz.U. 1993, no. 126, item 573.

Uchwała o polityce bieżącej 1991, [in:] Programy partii i ugrupowań parlamentarnych 1989-1991, vol. 2, I. Słodkowska (ed.), Warszawa 1995.

Uchwała programowa Zjazdu Zjednoczeniowego UD, [in:] Programy partii i ugrupowań parlamentarnych 1989-1991, I. Słodkowska (ed.), vol. 2, Warszawa 1995.

Uzasadnienie wniosku o zatwierdzenie Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy, unpublished document of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland, March 17, 1992.

PDF: Pobierz