Solidarność dla stabilności: premier Słowenii z wizytą w Bośni i Hercegowinie

Wizyta premiera Słowenii Roberta Goloba w Bośni i Hercegowinie ma potrójne znaczenie. Przede wszystkim ma podkreślić rolę, jaką Słowenia odgrywa w regionie, szczególnie w odniesieniu do bardzo aktywnej polityki Chorwacji wobec Bośni i Hercegowiny. Premier Słowenii chciał wykorzystać sukces, jaki Słowenia odniosła w czasie swojej prezydencji w UE, kiedy BiH niespodziewanie uzyskała status państwa kandydata. Po drugie, Robert Golob zadeklarował głębsze zaangażowanie Słowenii w obszarze walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną. Ma to przyspieszyć proces integracji BiH z Unią Europejską. Po trzecie, wizyta Goloba pokazuje, że Bośnia i Hercegowina pozostaje ważnym partnerem gospodarczym Słowenii, a władze w Lublanie są zainteresowane uruchomieniem szeroko definiowanych procesów rozwoju i modernizacji, przybliżających BiH do członkostwa w UE.

Przekaz pozytywny. Wizyta premiera Słowenii Roberta Goloba, która odbyła się pod szyldem „solidarności dla stabilności”, ma zwiastować nowy rozdział w stosunkach międzynarodowych w regionie i pokazać, że ściślejsza współpraca i solidarność międzynarodowa jest warunkiem koniecznym do zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności. W ten eufemistyczny sposób Golob chciał przekonać przywódców BiH, że miejsce Bośni i Hercegowiny jest w Unii Europejskiej, a nie w bloku państw prorosyjskich. Premier Słowenii podkreślił również, że stopniowa integracja Bośni i Hercegowiny z UE umożliwi rozwój gospodarczy i dobrobyt. Istotne jest, że Robert Golob nie udał się ani do Banja Luki, ani do Mostaru, a jego wizyta skoncentrowana była wokół reform w BiH oraz słoweńskich interesów gospodarczych. Nie poruszano więc kwestii wewnętrznych relacji etnopolitycznych, które budzą najwięcej kontrowersji. Pod tym względem wizytę Goloba można uznać za wyważoną i konstruktywną, szczególnie w porównaniu z wystąpieniami poprzedniego słoweńskiego premiera Janeza Janšy. W czasie jego rządów upubliczniony został non-paper, w którym sugerowano rozbiór Bośni i Hercegowiny, co z oczywistych względów zostało bardzo źle odebrane w Sarajewie.

Najważniejszy sojusznik. W grudniu 2022 r., po prawie siedmiu latach oczekiwań, Bośnia i Hercegowina uzyskała status kandydata do członkostwa w UE (zob. „Komentarze IEŚ”,  nr 768 i „Komentarze IEŚ”, nr 769). Zmiana statusu Bośni i Hercegowiny była także zasługą konkretnych działań rządu słoweńskiego, a nowe okoliczności w Europie miały na to istotny wpływ. W styczniu 2023 r. z wizytą w Sarajewie była także minister spraw zagranicznych Słowenii – Tanja Fajon. Znamienne było podtrzymanie francuskiej propozycji dotyczącej stopniowej i wielopłaszczyznowej integracji Bośni i Hercegowiny z Unią Europejską, co pośrednio potwierdziła i bośniacka premier Borjana Krišto.

Wizytę Goloba należy także rozumieć przez pryzmat kontrowersyjnego, szczególnie wśród Boszniaków, zaangażowania się władz Republiki Chorwacji w wewnętrzną sytuację polityczną BiH. Rząd Andreja Plenkovicia wspiera bowiem bezpośrednio jeden z trzech narodów konstytutywnych – bośniackich Chorwatów, a prezydent Chorwacji Zoran Milanović zaprasza także do rozmów kontrowersyjnego polityka, przywódcę bośniackich Serbów – Milorada Dodika. W takim ujęciu wizyta Goloba może być uznana za pojawienie się merytorycznego i wyważonego aktora międzynarodowego, którego zachowanie nie antagonizuje żadnej ze stron. Niewątpliwe ważnym elementem spajającym obydwa państwa jest wspólne postjugosłowiańskie dziedzictwo. Przy czym Słowenia ma silny soft power w regionie z powodu poziomu rozwoju gospodarczego, politycznej stabilności i członkostwa w Unii Europejskiej. Golob wskazał także, że Słowenia nie chce być jedynie przyjacielem, ale ważnym sojusznikiem BiH. Biorąc pod uwagę stopień zaangażowania politycznego i gospodarczego, a także osiągnięcia słoweńskiej dyplomacji, Słowenia będzie miała większe szanse na taki status niż Chorwacja czy Węgry. Co więcej, można zakładać, że umiejętna i „neutralna” gra słoweńskiej dyplomacji w BiH umocni wysokie notowania Słowenii w całym regionie Bałkanów Zachodnich.

Zaplecze gospodarcze Słowenii. Po rozpoczęciu rosyjskiej agresji na Ukrainę słoweńskie władze z jeszcze większym z niepokojem spoglądały na Bośnię i Hercegowinę jako potencjalne nowe ognisko kryzysu. Eskalacja napięcia doprowadziłaby do zagrożenia szeroko pojętych słoweńskich interesów gospodarczych w BiH. Pomijając kwestie masowych migracji z BiH skierowanych właśnie do Słowenii, państwo to utraciłoby rynek zbytu dla swoich towarów oraz dostęp do taniej siły roboczej, która pozwala części słoweńskich przedsiębiorstw pozostać konkurencyjnymi na rynku europejskim. W 2022 r. wartość eksportu do BiH wyniosła 976 mln EUR, a importu 792 mln EUR. Eksport do Bośni stanowił 1,8% całego eksportu Słowenii w 2022 r. W eksporcie do państw spoza UE Bośnia i Hercegowina zajęła czwarte miejsce – po Szwajcarii, Rosji i Serbii. Import stanowił 1,3% całego importu Słowenii. Biorąc pod uwagę niską siłę nabywczą mieszkańców BiH oraz ich niewielką liczbę (ok. 3 mln mieszkańców), BiH jest istotnym partnerem Słowenii. Ewentualny rozwój gospodarczy i wzrost dobrobytu odbije się pozytywnie także na handlu zagranicznym Słowenii.

Dla Słowenii nie mniej ważny niż dodatni bilans handlu zagranicznego jest tradycyjny dostęp do siły roboczej z Bośni i Hercegowiny. Sektor budowlany w Słowenii opiera się na pracownikach z regionu Bałkanów Zachodnich. Według słów słoweńskiego premiera, w Bośni i Hercegowinie ponad 100 słoweńskich firm zatrudnia ponad 15 tys. pracowników. Słoweńscy przedsiębiorcy zajmują także czwarte miejsce (po Austrii, Chorwacji i Serbii, a przed Niemcami, Zjednoczonym Królestwem i Królestwem Niderlandów) jako zagraniczni inwestorzy w BiH. Skumulowana wartość słoweńskich inwestycji w BiH wynosi 644 mln EUR. Co więcej, Słoweńcy zainteresowani są dalszymi inwestycjami w sektorze energii odnawialnej. W tym kontekście ewentualna destabilizacja sytuacji politycznej w BiH lub eskalacja konfliktu etnopolitycznego będzie miała dla Słowenii negatywne konsekwencje gospodarcze, społeczne i polityczne.

Wnioski. Decyzja rządu Słowenii dotycząca wsparcia władz BiH w zakresie walki z korupcją i zorganizowaną przestępczością stanowi konsekwencję wsparcia Słowenii dla europejskich aspiracji Bośni i Hercegowiny oraz zaangażowania gospodarczego słoweńskiego kapitału w tym państwie. Ma to przede wszystkim wymiar wizerunkowy, ponieważ rzeczywista walka z korupcją nadal jest w BiH pracą iście syzyfową. Niemniej obszar ten jest sprecyzowany przez Komisję Europejską jako jeden z czternastu obszarów priorytetowych, w których BiH musi przeprowadzić reformy[1]. Ponadto korupcja oraz powiązana z tym przestępczość zorganizowana jest powszechnie uważana za jedną z najważniejszych przyczyn gospodarczego zapóźnienia państwa. Walka z korupcją i przestępczością zorganizowaną przyczyni się bezpośrednio do poprawy środowiska biznesowego w BiH, a poprzez to do rozwoju gospodarczego kraju. Prasa słoweńska sugeruje także, że prowadzone w BiH dochodzenie może doprowadzić do funduszy wykorzystywanych przez Janeza Janšę. W tym sensie sama deklaracja przeznaczenia ze słoweńskiego budżetu kwoty 1 mln EUR na wsparcie reform w tym obszarze ma wymiar nie tylko propagandowy i z pewnością zostanie doceniona przez władze BiH, a władzom słoweńskim dostarczy argumentu do dalszego śledzenia implementacji wspomnianych reform.

[1] Bośnia i Hercegowina złożyła wniosek o członkostwo w UE w lutym 2016 r. W maju 2019 r. Komisja przyjęła opinię (Avis) w sprawie wniosku tego państwa o członkostwo w UE, określając 14 kluczowych priorytetów, które ten kraj musi spełnić w celu rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych z UE. Pkt. 7 tej opinii dotyczy zapobiegania i zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej, w tym prania pieniędzy i terroryzmu, w szczególności poprzez:

a) przyjmowanie i wdrażanie przepisów dotyczących konfliktu interesów i ochrony sygnalistów;

b) zapewnienie skutecznego funkcjonowania i koordynacji organów antykorupcyjnych;

c) dostosowanie prawodawstwa i wzmocnienie zdolności w zakresie zamówień publicznych;

d) zapewnienie efektywnej współpracy organów ścigania i prokuratury;

e) wykazanie postępów w prowadzonych dochodzeniach przeciwko przestępczości zorganizowanej i korupcji;

f) odpolitycznienie i restrukturyzacja przedsiębiorstw publicznych oraz zapewnienie przejrzystości procesów prywatyzacyjnych.

[Zdjęcie: Premier Słowenii z wizytą w Bośni i Hercegowinie / 13 marca 2023 / Kancelaria Premiera]