Autor:

Niedawne wybory w Rosji nie spowodowały większych zmian na tamtejszej scenie politycznej. Raczej można mówić o umocnieniu obozu władzy – przynajmniej oficjalnie. Głosowanie odbywało się przez trzy dni i miało podobny przebieg do ubiegłorocznego głosowania w referendum konstytucyjnym. Jednym słowem, sprzyjało fałszerstwom wyborczym i dalece odbiegało od standardów demokratycznych. Oficjalnie frekwencja wyniosła ponad 50 procent. Na uwagę zasługuje dosyć wysokie poparcie dla partii komunistycznej, co może wiązać się z wcześniejszym apelem opozycjonisty Aleksieja Nawalnego, który namawiał Rosjan, aby nie głosowali na putinowską „Jedną Rosję” i nie wspierali obozu władzy – przypomina dr Andrzej Szabaciuk, starszy analityk Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Zgodnie z przewidywaniami Lewica wygrała wybory w Norwegii. Co prawda liczenie głosów jeszcze trwa, ale nie powinno już dojść do większych zmian. Frekwencja wyborcza wyniosła ponad 76 procent i jest jedną z niższych w historii norweskich wyborów. Po głosowaniu pojawia się wiele pytań dotyczących, m.in. ostatecznego kształtu
nowej koalicji i polityki energetycznej – zauważa dr Damian Szacawa, starszy analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Wszystko wskazuje na to, że konserwatyści przegrają zaplanowane na 13 września wybory w Norwegii. Z przedwyborczych sondaży wynika, że władze przejmie koalicja ugrupowań centrolewicowych. Pomimo skutecznej walki z pandemią rząd Erny Solberg stracił popularność, w dużej mierze z powodu reform sektora publicznego – wyjaśnia starszy analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Damian Szacawa.

Zaostrzają się stosunki chińsko-litewskie. Pekin odwołał swojego ambasadora w Wilnie i tego samego oczekuje od władz litewskich. Przyczyną tej sytuacji jest otwarcie przedstawicielstwa Tajwanu na Litwie. Tajwan ma swoje przedstawicielstwa w innych państwach unijnych, jednak oficjalnie zawierają one w nazwach słowo „Tajpej”. Inaczej postąpiła Litwa i to właśnie spowodowało ostrą reakcję Chin. Jakie będą konsekwencje obecnej sytuacji – wyjaśniają dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik i Marlena Gołębiowska z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

W najnowszym odcinku Rozmów IEŚ opowiadamy o historii i jednocześnie o przyszłości Ukrainy, która niedawno obchodziła 30 rocznicę niepodległości. Postanowiliśmy przypomnieć, w jakich warunkach doszło do jej ogłoszenia, i opisać zmiany zachodzące w ukraińskim społeczeństwie od 1991 roku. Razem z prof. Walentym Balukiem, dyrektorem Centrum Europy Wschodniej UMCS, dyskutujemy m.in. o roli elit i oligarchii oraz o szansach rozwoju państwa.

Ukraina świętuje 30-lecie niepodległości. W ciągu tych lat, pomimo konfliktu z Rosją i utraty części terytorium, państwo to konsekwentnie się umacnia. Podtrzymywane są także prozachodnie aspiracje dotyczące członkostwa w Unii Europejskiej i NATO. O sukcesach i porażkach Ukrainy oraz o perspektywach na przyszłość mówią zastępca dyrektora IEŚ prof. Tomasz Stępniewski i starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej dr Andrzej Szabaciuk.

W naszym cyklu podróżniczym zachęcamy do poznawania Litwy, Łotwy i Estonii. Mimo że są to państwa nieduże, to jednak bardzo zróżnicowane i oferujące szereg atrakcji. Miłośnicy historii odnajdą w nich ujmujące zabytki, związane np. z historią Rzeczypospolitej. Można odwiedzić urocze wiejskie zakątki, ciche nadmorskie miejscowości, ale także pełne turystów kurorty. O atrakcjach naszych sąsiadów opowiada dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Litwa wzmacnia granicę z Białorusią, po tym jak drastycznie wzrosła liczba nielegalnych migrantów na granicy z tym państwem. Napływ osób z Iraku, Afganistanu czy państw afrykańskich został sztucznie wywołany przez władze w Mińsku i ma na celu destabilizację państwa litewskiego. Więcej przypadków nielegalnego przekraczania granicy odnotowano też na Łotwie i w Polsce. O działaniach w kierunku rozwiązania obecnej sytuacji opowiada dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

W naszym wakacyjnym cyklu podróżniczym odwiedzamy Rosję, a dokładnie Moskwę i Petersburg. Te najważniejsze miasta naszego sąsiada pełne są niezwykłych miejsc, które warto odwiedzić nie tylko w czasie wakacji. Wiele z nich jest związanych z polską historią. Po Moskwie i Petersburgu oprowadza nas dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Wybierając się w czasie wakacji do Czech, wielu turystów staje przed dylematem, co zobaczyć w pierwszej kolejności. Liczba zabytków czy miejsc związanych z kulturą jest imponująca. Centrum państwa i jednym z najatrakcyjniejszych miast jest oczywiście Praga, ale to nie wszystko. Czechy bardzo dobrze zna Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. Zapraszamy do wysłuchania naszego przewodnika.

Razem z naszymi ekspertami zapraszamy do zwiedzania państw naszego regionu. Nie musimy wyjeżdżać daleko, wystarczy, że zatrzymamy się gdzieś przy granicy w Polsce. Na jeden dzień możemy pojechać np. na Słowację. W północnej części tego kraju natrafimy na wiele śladów związanych z Polską. Tereny te bardzo dobrze zna dr Łukasz Lewkowicz z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. Co warto zobaczyć?

W czasie wakacji proponujemy trochę lżejszą tematykę prezentowanych podcastów. W zależności od warunków, jakie będą panowały w miesiącach letnich, część słuchaczy zaplanuje bliższe bądź dalsze wyjazdy. W naszych rozmowach opowiemy o niektórych wartych odwiedzenia miejscach za naszymi granicami. Rozpoczynamy od Ukrainy. Dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ, ma w tym kraju swoje ulubione miejsca, związane między innymi z historią Polski…

Rumunia może się stać w niedalekiej przyszłości największym producentem gazu ziemnego w Unii Europejskiej. Szacuje się, że zasoby tego surowca znajdujące się w rumuńskiej części Morza Czarnego mogą wynosić nawet 200 miliardów metrów sześciennych. Zaspokoiłyby one zapotrzebowanie tego państwa na gaz na wiele lat. Tym samym Rumunia znacznie zwiększyłaby swoje bezpieczeństwo energetyczne, a także stałaby się znaczącym eksporterem gazu w Europie. Zanim to jednak nastąpi, muszą zostać poczynione bardzo duże inwestycje. I tutaj pojawiają się problemy. Obowiązujące obecnie przepisy stawiają pod znakiem zapytania opłacalność przedsięwzięcia. Firmy, które chcą inwestować w rumuński przemysł wydobywczy, mają ku temu coraz mniej powodów. Co się zatem musi zmienić? Na to pytanie odpowiada dr Michał Paszkowski, starszy analityk z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

25 czerwca 1991 roku Słowenia i Chorwacja ogłosiły niepodległość, co oznaczało rozpad wielonarodowej Jugosławii. Na czele tego państwa przez dziesięciolecia stał Josip Broz Tito, który był gwarantem jego spójności i postacią, która ograniczała spory narodowościowe. Jednak po śmierci marszałka Tity i późniejszym załamaniu bloku wschodniego doszło do rozpadu samej Jugosławii. Przez region przetoczyły się krwawe wojny, których skutki są widoczne do dzisiaj, a sam proces kształtowania granic nowych państw ostatecznie się nie zakończył. O przyczynach rozpadu Jugosławii i pamięci o tym państwie w regionie opowiadają analitycy Zespołu Bałkańskiego IEŚ: dr hab. Agata Domachowska, dr hab. Konrad Pawłowski i dr Jan Muś.

Słowacy wygrywają zarówno na boiskach Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej, jak i w wyścigu po unijne pieniądze. Jako pierwsi w Grupie Wyszehradzkiej przedstawili Komisji Europejskiej Krajowy Plan Odbudowy. Jest to program reform i inwestycji, który będzie finansowany z Funduszu Odbudowy po pandemii COVID-19. Komentatorzy zastanawiają się, czy wygrana na mistrzostwach z Polską nie jest też częścią tego planu. O emocjach sportowych i politycznych opowiada starszy analityk Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Łukasz Lewkowicz.

Białoruskie władze stosują bezprecedensowe represje wobec opozycjonistów i przedstawicieli polskiej społeczności. Do aresztu można trafić na przykład za posiadanie biało-czerwonych skarpetek lub innych części garderoby w tych kolorach. Bezprawne zatrzymanie samolotu z opozycyjnym dziennikarzem Ramanem Pratasiewiczem jest kolejnym dowodem na to, że reżim Alaksandra Łukaszenki nie liczy się z żadnymi konsekwencjami. Późniejsze wystąpienie opozycjonisty przed kamerami białoruskiej telewizji państwowej, opowiadającego o finansowaniu przez Zachód, też jest świadectwem brutalnej działalności władz. To właśnie dziennikarze są najgroźniejsi dla Alaksandra Łukaszenki – podkreśla dr Jakub Olchowski z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Sytuacja polityczna pomiędzy Białorusią a państwami regionu bałtyckiego wpływa na gospodarkę. Przekierowanie tranzytu towarów z Białorusi i do tego państwa przez porty w Rosji znacznie osłabia pozycję portu w łotewskiej Rydze. Z kolei pomimo zaistniałej sytuacji zdecydowanie lepiej radzi sobie litewska Kłajpeda. Skąd wynika ta różnica – wyjaśnia dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Niedawno zostały opublikowane dokumenty, tak zwane „non paper”, opisujące m.in. możliwości ewentualnych zmian granic pomiędzy państwami na Bałkanach. Wzbudziło to spore zaniepokojenie w regionie. Ukształtowanie nowych państw po rozpadzie Jugosławii spowodowało tysiące ofiar, a proces zmian granic nie został jeszcze formalnie zakończony, czego najlepszym przykładem są relacje pomiędzy Serbią a Kosowem. Skąd pomysł na taką dyskusję i do czego może ona doprowadzić? Na te pytania odpowiadają analitycy z Zespołu Bałkańskiego IEŚ: dr hab. Konrad Pawłowski, dr Jan Muś i dr hab. Agata Domachowska.

Białoruś i Łotwa zawiesiły stosunki dyplomatyczne. Stało się to po tym, jak burmistrz Rygi, w obecności szefa dyplomacji Łotwy, zastąpił oficjalną flagę Białorusi historyczną, biało-czerwono-białą flagą. Jest ona symbolem walki z reżimem Alaksandra Łukaszenki. Do wydarzenia doszło podczas mistrzostw świata w hokeju. To kolejny incydent, który zaostrza relacje Białorusi z państwami naszego regionu. Wcześniej łotewskie władze ostro skrytykowały władze w Mińsku za bezprawne zatrzymanie samolotu, na którego pokładzie był białoruski opozycjonista Raman Pratasiewicz – ocenia kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

Prawnicy krytycznie oceniają sprawę skłonienia pilota samolotu Ryanair do wylądowania w Mińsku. Pod pozorem zagrożenia terrorystycznego władze białoruskie spowodowały, że maszyna, na której pokładzie był opozycjonista Raman Pratasiewicz, zamiast w Wilnie wylądowała właśnie w białoruskiej stolicy. Sam Pratasiewicz został natychmiast zatrzymany. Przypadek ten rodzi szereg pytań związanych z naruszeniem konkretnych przepisów, między innymi prawa międzynarodowego, i powoduje stawianie kolejnych pytań dotyczących takich zdarzeń w przyszłości. Tą wyjątkową sprawą z prawnego punktu widzenia zajął się dr hab. Konrad Pawłowski, kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Międzynarodowa społeczność protestuje przeciwko bezprawnemu zachowaniu białoruskich władz. Pod pretekstem zagrożenia terrorystycznego skłoniono pilota samolotu pasażerskiego, przelatującego nad Białorusią, do lądowania w Mińsku zamiast w Wilnie. Celem operacji było zatrzymanie obecnego na pokładzie białoruskiego opozycjonisty Ramana Pratasiewicza. Państwa naszego regionu ostro skrytykowały władze w Mińsku, jednak w zupełnie innym tonie wypowiedzieli się przedstawiciele Federacji Rosyjskiej. Sytuację ocenia starszy analityk Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk.

Edi Rama – kierujący Partią Socjalistyczną – jako pierwszy polityk w historii albańskiego parlamentaryzmu obejmie tekę premiera po raz trzeci z rzędu. Przed nowym rządem stoi wiele wyzwań, m.in. kwestie gospodarcze, społeczne – związane z masową emigracją, walka z korupcją, przestępczością zorganizowaną oraz reforma wymiaru sprawiedliwości. A to jeszcze nie wszystko – podkreśla starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ dr hab. Agata Domachowska.

Serbska opozycja daleka jest od porozumienia w sprawie wspólnej strategii wobec obozu rządzącego. Wzajemna niechęć działaczy, reprezentujących nierzadko podobny światopogląd, wzmacnia prezydenta Aleksandra Vučicia i jego Serbską Partię Postępową. Marginalizacja opozycji osłabia jednak wizerunek Serbii, pretendującej do członkostwa w Unii Europejskiej. Zainicjowano nawet dialog mający na celu wzmocnienie obecności ugrupowań opozycyjnych w przestrzeni politycznej. Na razie jednak nie przynosi on pożądanych rezultatów – zauważa dr hab. Konrad Pawłowski, kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ.