Rekonstrukcja rządu w Chorwacji

Większość nowych ministrów pochodzi z drugiego szeregu rządzącej HDZ. Wpływowego wicepremiera i ministra rolnictwa Tomislava Tolušicia zastąpi dotychczasowa sekretarz stanu w tym Ministerstwie – Marija Vučković. Nowym ministrem ds. demografii, rodziny, młodzieży i polityki społecznej będzie poseł Vesna Bedeković, dziekan w Wyższej Szkole Zawodowej w Viroviticy. Minister spraw zagranicznych i spraw europejskich Marija Pejčinović Burić przejmie obowiązki sekretarza generalnego Rady Europy. Na stanowisku zastąpi ją były wiceminister spraw zagranicznych, dyplomata i ambasador Chorwacji w Berlinie – Gordan Grlić Radman. Ministerstwo Pracy i Systemu Emerytalnego będzie kierowane przez Josipa Aladrovicia, dotychczasowego szefa Chorwackiego Instytutu Ubezpieczeń Emerytalnych. Będzie on musiał poradzić sobie z politycznie złożoną i niewygodną kwestią referendum w sprawie wieku emerytalnego. Z rządu odejdzie także oskarżana o korupcję Gabrijela Žalac, minister rozwoju regionalnego i funduszy europejskich, a zastąpi ją Marko Pavić, były minister pracy i systemu emerytalnego. Nowym ministrem ds. własności państwowej zostanie Mario Banožić, który do tej pory kierował Urzędem Administracji Państwowej w żupanii vukovarsko-srijemskiej. Ivan Malenica, rektor Wyższej Szkoły Zawodowej w Szybeniku, będzie kierował resortem administracji publicznej.

Przedwyborcza sanacja życia politycznego. Sondaże pokazują spadek popularności rządzącej HDZ. Według badań opinii publicznej przeprowadzonych przez CRO demoskop na przełomie czerwca i lipca br. na Chorwacką Wspólnotę Demokratyczną zagłosowałoby 25,5 procent badanych. Przed końcem czerwca było to 26,5 procent, a miesiąc wcześniej – 27,3. Jednocześnie rośnie poparcie dla opozycyjnej Partii Socjaldemokratycznej (SDP) – z 17,4 procent w maju, 20,4 w czerwcu do 21,5 procent obecnie. Podobnie wygląda wyścig o fotel prezydencki. Reprezentująca HDZ (choć jeszcze oficjalnie niezgłoszona jako kandydat) urzędująca obecnie prezydent Kolinda Grabar-Kitarović cieszy się poparciem około 28,1 procent badanych (wiosną było to ok. 34 procent). Jednocześnie kandydat SDP Zoran Milanović ma ponad 23-procentowe poparcie (wiosną 19-procentowe). Kandydat skrajnej prawicy Miroslav Škoro cieszy się poparciem 20 procent respondentów (wiosną 9 procent). Sytuacja ta wymusiła na premierze Andreju Plenkoviciu zmiany w gabinecie, którego członkom powszechnie zarzuca się brak kompetencji i korupcję.

Troje z odwołanych ministrów, Tomislav Tolušić, Marko Pavić i Gabrijela Žalac, oskarżanych jest przez media o korupcję i nieudolność. Wicepremierowi Tomislavowi Tolušiciowi zarzucano liczne działania o charakterze korupcyjnym, głównie wynikające z liczby i sposobu nabywania przez niego nieruchomości. Innym problemem były przetargi publiczne organizowane przez znajdujący się pod jego nadzorem sektor rolnictwa. Gabrijela Žalac nie była w stanie rozdysponować możliwych do uzyskania funduszy z Unii Europejskiej. Z 10,7 miliarda euro dostępne jest jedynie ok. 20 procent, co stawia Chorwację na drugim od końca miejscu w UE (na pierwszym jest Grecja). Organizowane przez Ministerstwo przetargi budziły wątpliwości. Na przykład według doniesień medialnych blisko współpracuje ono z firmą Omega Software, której współwłaścicielem jest Miroslav Škoro – zajmujący obecnie trzecie miejsce w rankingach prawicowy kandydat w wyborach prezydenckich (stanowiący zagrożenie dla reprezentantki HDZ – Kolindy Grabar-Kitarović). Marko Pavić, były minister pracy, a obecnie minister rozwoju regionalnego, również został oskarżony przez media o nadużycia. Firma, z którą jest związany, wygrała przetarg w Urzędzie Pracy. Najważniejszym jednak problemem pozostaje reforma funduszu emerytalnego i społecznego sprzeciwu wobec podwyższenia wieku emerytalnego.

Strefa euro i prezydencja w UE. Podczas gdy zmiany kadrowe mają zasadniczo zmienić wizerunek HDZ w polityce krajowej, szczególnie w odniesieniu do jej socjalnego wymiaru (emerytury, pomoc społeczna, wykorzystanie funduszy europejskich), w polityce zagranicznej oznaczają jednak wzmocnienie dotychczasowego kursu. Wicepremierami będą minister finansów, odpowiedzialny za wejście Chorwacji do strefy euro – Zdravko Marić, oraz posiadający duże wpływy w HDZ, bliski współpracownik Plenkovicia – Davor Božinović. Oznacza to koncentrację na dwóch sztandarowych projektach HDZ – przybliżeniu się do strefy Schengen oraz do strefy euro. Nominacja na ministra spraw zagranicznych doświadczonego, znającego niemiecką scenę polityczną dyplomaty ma zagwarantować sprawne przygotowanie i przeprowadzenie prezydencji Chorwacji w UE (rozpoczynającej się 1 stycznia 2020 r.) oraz skoordynowanie jej z nadchodzącą po niej prezydencją niemiecką.

Wnioski. Sposób przeprowadzenia zmian w rządzie pokazuje, że premier Plenković dalej posiada pozycję na tyle silną, aby utrzymać władzę w partii. Wyniki wyborów do Europarlamentu osłabiły autorytet premiera we własnej partii oraz generalnie po prawej stronie sceny politycznej. Jednostronnie przeprowadzone rotacje na stanowiskach ministerialnych, bez szerszych konsultacji z regionalnymi i sektorowymi grupami interesów w HDZ, mają pokazać, że Plenković kontroluje sytuację w swojej partii. Nie wiadomo jednak, w jaki sposób wpłynie to na jedność rządzącej HDZ, szczególnie w obliczu nadchodzących wyborów prezydenckich oraz spadającego poparcia dla rządzących. Kolejnym konkurentem do walki o wpływy w partii może być zdymisjonowany Tomislav Tolušić.

Zmniejszająca się popularność HDZ może zostać zatrzymana dzięki sprawnym działaniom rządu. Prezydent Chorwacji Kolinda Grabar-Kitarović ma w dalszym ciągu spore szanse na zwycięstwo w grudniowych wyborach prezydenckich. Z kolei zrekonstruowany rząd ma ponad rok na przeprowadzenie działań, które zdobędą uznanie w oczach Chorwatów. Pytaniem pozostaje, czy nowi ministrowie staną na wysokości zadania oraz czy Chorwacka Wspólnota Demokratyczna utrzyma relatywną jedność w obliczu niepokojących wyników sondaży.