Republika Czeska wobec kryzysu uchodźczego (cz. 2)

Wzmożona migracja ludności ukraińskiej wywołana agresją Federacji Rosyjskiej na Ukrainę postawiła Republikę Czeską w obliczu największego kryzysu migracyjnego od zakończenia II wojny światowej. W odpowiedzi na powstałą sytuację koalicyjny rząd Petra Fiali (ODS) już na początku wojny przygotował pakiet ustaw „Lex Ukrajina”, mających regulować zasady pobytu i zatrudniania uchodźców w państwie. W obecnej, stabilniejszej fazie kryzysu uchodźczego rząd Republiki Czeskiej w trybie przyśpieszonym przygotował nowe rozwiązania oraz szereg poprawek do przyjętego w marcu br. pakietu ustaw, mających usprawnić funkcjonowanie polityki migracyjnej. W odpowiedzi na skalę migracji do Republiki Czeskiej i powstałe w jej wyniku przeciążenia mieszkaniowe w regionach, przygotowywane są zmiany w prawie budowlanym. Brak dostępności lokali mieszkaniowych najbardziej widoczny jest w Pradze, której władze poinformowały o zaprzestaniu dalszego przyjmowania uchodźców.

Tymczasowe budynki mieszkalne. 1 czerwca br. rząd Republiki Czeskiej uchwalił przedłożony przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego projekt ustawy o specjalnych procedurach w zakresie planowania przestrzennego i przepisów budowlanych w państwie w związku z konfliktem zbrojnym na Ukrainie wywołanym inwazją wojsk rosyjskich. Przygotowana przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ustawa, będąca dopełnieniem obecnych przepisów budowlanych, stanowi odpowiedź na trwający kryzys uchodźczy w Republice Czeskiej. Celem ustawy jest uproszczenie i przyspieszenie procesu budowy mieszkań oraz niezbędnej infrastruktury edukacyjnej, społecznej i zdrowotnej, a zawarte w niej przepisy mają umożliwić szybką budowę budynków mieszkalnych i edukacyjnych. Według ministra rozwoju regionalnego Ivana Bartoša (Czeska Partia Piratów), niezbędne jest wdrożenie specjalnych rozwiązań w zakresie budownictwa.

Wzmożone potrzeby mieszkaniowe. Zatwierdzone przez rząd przepisy przewidują szczególne procedury w zakresie planowania przestrzennego i prawa budowlanego ze względu na konieczność zapewnienia mieszkań lub lokali oraz ewentualnie innych obiektów budowlanych w związku z masową migracją uchodźców z Ukrainy do Czech. Przedstawiona przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ustawa wprowadza do prawa budowlanego pojęcie „budynku niezbędnego”, który zdefiniowano jako „budynek mający na celu złagodzenie skutków masowego napływu ludności w związku z konfliktem zbrojnym na Ukrainie spowodowanym inwazją wojsk rosyjskich”. Budynek niezbędny to, według ustawy, budynek o statusie tymczasowym, który to status nie może trwać dłużej niż trzy lata, z możliwością późniejszego wnioskowania o zmianę sposobu użytkowania budynku zgodnie z ustawą o prawie budowlanym oraz zmianę jego statusu na budynek trwały.

Krytyka planowanych zmian w prawie budowlanym. Krytyczne stanowisko wobec zmian legislacyjnych wyraziła Izba Gospodarcza Republiki Czeskiej (Hospodářská komora České republiky), wskazując, że ustawa nie przewiduje udziału inwestorów prywatnych i firm budowlanych, co stanowi formę dyskryminacji właścicieli, obywateli i osób prawnych, a z proceduralnego punktu widzenia – deweloperów. W odniesieniu do charakteru tzw. budynków niezbędnych, przepisy określają bowiem, że inwestorem ma być państwo, jednostki samorządowe (kraj, gmina) lub powoływane czy tworzone przez nie osoby prawne. Budynki o takim charakterze będą podlegały mniejszym restrykcjom, niż wymaga tego prawo budowlane, m.in. w zakresie budowy miejsc parkingowych czy przestrzegania norm związanych z ochroną środowiska.

Ograniczone możliwości kwaterunkowe. Ze względu na rosnącą liczbę uchodźców oraz brak wewnętrznego systemu relokacji uciekających przed wojną do mniej obciążonych regionów, burmistrz Pragi Zdeněk Hřib (Czeska Partia Piratów) 1 czerwca br. poinformował o planach zamknięcia w połowie miesiąca ośrodka pomocy dla uchodźców na Wysoczanach w Pradze. Według burmistrza Pragi rząd nie stworzył efektywnego systemu relokacji uchodźców. Jego zdaniem, w Pradze jest blisko czterokrotnie więcej ukraińskich uchodźców niż w innych regionach państwa. Regionalne Centrum Pomocy Uchodźcom (KACPU) w Pradze, które nadzoruje Pragę i kraj środkowoczeski, obsłużyło do tej pory ponad 90 000 osób. Ze względu na dużą liczbę romskich uchodźców z Ukrainy, mieszkających na głównym dworcu kolejowym w Pradze, w dwóch miejskich częściach Pragi (Troja i Malešice) zbudowano specjalne miasteczka namiotowe, gwarantujące tymczasowe zakwaterowanie. Rozwiązanie to spotkało się z krytyką władz dzielnic Praga 5 i Praga 10. Jak wskazał burmistrz Pragi, zamknięcie KACPU i przekierowanie uchodźców do innych regionów Czech, w których możliwości kwaterunkowe nadal istnieją, jest jedynym narzędziem zarządzania, jakie miasto może zaproponować. Decyzja burmistrza Pragi spotkała się również z krytyką samorządowców z innych części państwa. Przewodniczący Stowarzyszenia Regionów Republiki Czeskiej i hejtman kraju południowoczeskiego Martin Kuba (ODS) określił to działanie jako pozbawione solidarności z pozostałymi regionami, zaś władze regionu pardubickiego wskazały, że jeśli Praga zamknie KACPU, to one zrobią to samo w kraju pardubickim.

Podsumowanie. Według rządowych szacunków od początku konfliktu rosyjsko-ukraińskiego do Republiki Czeskiej przybyło ponad 350 tys. osób z Ukrainy. W związku z tym rynek nieruchomości odnotowuje znaczny wzrost popytu na wynajem. Największy kryzys mieszkaniowy jest w Pradze, którą jeszcze przed kryzysem uchodźczym charakteryzowały trudności w polityce mieszkaniowej. Podczas gdy skala migracji stopniowo słabnie w większości regionów, według burmistrza Pragi Zdenka Hřiba sytuacja w stolicy Republiki Czeskiej jest nadal zła. Miasto stołeczne pozostaje na granicy możliwości kwaterunkowych, przez co władze miasta rozważają całkowite zamknięcie KACPU i odmowę przyjmowania kolejnych osób. W związku z napływem uchodźców państwo szuka sposobu na zapewnienie im mieszkań, w tym poprzez zmiany w prawie budowlanym. Jeżeli przyjęty przez rząd plan okaże się wykonalny, może stać się on awaryjnym rozwiązaniem długofalowych problemów Pragi związanych z powszechnym brakiem mieszkań miejskich i powierzchni w obiektach szkolnych.