Słowenia: planowane inwestycje w rozbudowę energetyki jądrowej

Władze Republiki Słowenii pozytywnie odniosły się do zaproponowanych 2 lutego 2022 r. przez Komisję Europejską zmian w taksonomii dotyczącej zrównoważonego finansowania^[1]. Akt ten reguluje kryteria finansowania energetyki jądrowej i gazu ziemnego w związku z realizacją celu neutralności klimatycznej. Zmiany zaproponowane przez KE uznają energię atomową za „zieloną”, co z kolei otwiera możliwości finansowania projektów związanych z tym rodzajem energetyki. Dla Słowenii kluczowa jest możliwość produkcji energii elektrycznej w istniejących elektrowniach jądrowych, których działalność zostanie wydłużona. Będzie to możliwe dzięki wydłużeniu cyklu życia pierwszego bloku elektrowni jądrowej Krško do roku 2043. Równie ważne są zapowiadane inwestycje w budowę i bezpieczną eksploatację nowych elektrowni. Do tej kategorii należy planowana budowa drugiego bloku elektrowni Krško.

Słowenia chce zwiększyć niezależność energetyczną. Ponad jedna trzecia wykorzystywanej energii elektrycznej w Słowenii pochodzi obecnie z elektrowni jądrowej w Krško. 28% energii elektrycznej pochodzi z węgla. Kolejne 29% dostarczają hydroelektrownie. Rola energii atomowej ma jednak wzrosnąć w związku z planowaną rozbudową elektrowni w Krško. Zbudowana przed rozpadem Jugosławii elektrownia atomowa jest obsługiwana przez operatora Nuklearna ElektrarnaKrško (NEK). Jej właścicielami są słoweńska GEN Energija i chorwacka Hrvatska elektroprivreda (HEP). NEK przewiduje kontynuację działalności pierwszego reaktora do 2043 r. Ponadto GEN Energija planuje rozbudować elektrownię Krško przez dodanie nowego reaktora.

W zeszłym roku GEN Group, holding, w skład którego wchodzi między innymi GEN Energija, otrzymał od władz państwowych „pozwolenie energetyczne”, które umożliwia mu kontynuowanie badań lokalizacyjnych. Spółka proponuje dekarbonizację całej słoweńskiej energii elektrycznej do 2035 r. Chce to osiągnąć, dobudowując nowy reaktor o zakładanej mocy 1100 MW, dokończenie elektrowni wodnej Mokrice i budowę „farm” paneli słonecznych o mocy 1000 MW.

Pomysł zwiększenia ilości energii elektrycznej wytwarzanej przez elektrownię jądrową w Słowenii był wielokrotnie podnoszony i analizowany przez władze republiki oraz niezależnych analityków i działaczy społecznych. Ponieważ wszystkie płynne i gazowe paliwa kopalne przeznaczone do konsumpcji w Słowenii muszą być importowane, władze tego kraju dążą do zwiększenia niezależności energetycznej. Istotne jest także osiągnięcie neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla do 2050 r. GEN Energija wskazuje więc na energię jądrową jako sposób zapewnienia przewidywalnych i stabilnych cen energii elektrycznej dla Słowenii.

Technologia jądrowa nie jest jedynym środkiem zapewniającym odejście słoweńskiej energetyki od węgla. Viktor Vračar, prezes państwowej spółki Holding Slovenske elektrarne d. o. o. (HSE), która zajmuje się produkcją energii elektrycznej w Słowenii, pozytywnie ocenia włączenie technologii gazowych i jądrowych do taksonomii. W opinii prezesa Vračara istotną rolę odgrywa odpowiednia elastyczność w zakresie budowy i wykorzystania źródeł niskoemisyjnych. Uważa on, że technologie, które umożliwią zieloną transformację, to łańcuch elektrowni wodnych na Sawie, elektrownie słoneczne i wiatrowe oraz projekty pilotażowe wykorzystujące technologie geotermalne i wodorowe. Według Vračara ​​technologia gazowa może również pomóc Słowenii w realizacji ambitnych europejskich i krajowych celów klimatycznych oraz częściowo zastąpić wytwarzanie energii elektrycznej z węgla.

Odejście od węgla. Na początku stycznia 2022 r. rząd Słowenii przyjął krajową strategię odchodzenia od węgla do roku 2033^[2]. Plan wydaje się mało ambitny w porównaniu z zapowiadanymi datami wycofywania węgla w krajach regionu, takich jak Słowacja (2030), Macedonia Północna (2027) i Grecja (2025). Niemniej zbliża Słowenię do daty 2030 r., przyjętej w porozumieniu paryskim ONZ w 2015 r.

W strategii przewiduje się zamknięcie kopalni węgla Velenje, a także kompleksową restrukturyzację społeczno-gospodarczą regionów Zasavje i Savinjska-Šaleška. Zgodnie z cytowanym dokumentem elektrownia węglowa Šoštanjoraz elektrociepłownia węglowa Ljubljana, która dostarcza 90% wytwarzanego ciepła do stolicy Słowenii, zostaną zamknięte do 2033 r. Autorzy strategii oprócz kwestii wydobycia i spalania węgla podkreślili także znaczenie procesu kompleksowej restrukturyzacji społecznej i gospodarczej dla regionów węglowych Zasavje i Savinjska-Šaleška. Regiony te będą miały dostęp do „Funduszu na rzecz sprawiedliwej transformacji” w wysokości 248 mln euro do 2027 r. Jeszcze przed przyjęciem strategii odchodzenia od węgla, we wrześniu 2021 r. minister infrastruktury Jernej Vrtovec poinformował, że rząd opracował plan, aby zapewnić 5 tys. miejsc pracy dla osób dotychczas zatrudnionych w elektrowniach węglowych i kopalni Velenje.

Perspektywy budowy nowego bloku. GEN Energija opublikowała w połowie 2019 r. wideo przedstawiające wizualizację nowego dużego reaktora w Krško. Dodatkowo poinformowano, że GEN Energija złożyła wniosek o budowę drugiego reaktora w Krško i poszukuje słoweńskich partnerów do projektu. Nie podjęto jeszcze decyzji w sprawie wyboru technologii reaktora ani ostatecznej decyzji o kontynuowaniu projektu budowy. Jednakże w przyjętych planach Ministerstwa Infrastruktury Republiki Słowenii znalazło się rozpoczęcie budowy nowego bloku jądrowego. Rząd Chorwacji, który przez publiczną spółkę HEP jest de facto współwłaścicielem elektrowni Krško, wyraził zainteresowanie rozbudową elektrowni jądrowej w Krško.

Warto też zauważyć, że w grudniu 2020 r. Słowenia i Stany Zjednoczone podpisały memorandum o współpracy (MoU), dotyczące współdziałania w obszarze energetyki jądrowej. Dlatego też ocenia się, że firma Westinghouse jest jednym z najpoważniejszych potencjalnych inwestorów w nowy blok elektrowni Krško. Oprócz niej zainteresowanie wyraziły również: Korea Electric Power Corporation, China General Nuclear Power Group (CGN) oraz China National Nuclear Corporation, a także rosyjski OKB Gidropress. Wiele wskazuje na to, że w zapowiadanym na rok 2027 przetargu weźmie udział także francuskie przedsiębiorstwo Électricité de France (EdF).

Wnioski. Słowenia, podobnie jak Czechy, Węgry, Polska i ewentualnie Ukraina, jest państwem planującym aktywną rozbudowę energetyki nuklearnej. Zwiększa to wartość regionu Trójmorza dla potencjalnych inwestorów oraz podnosi prawdopodobieństwo wystąpienia efektu synergii.

• Położenie, struktura własnościowa oraz funkcjonowanie elektrowni w Krško sprawiają, że w kwestię jej rozbudowy będzie chciała się włączyć także Chorwacja. Na obecnym etapie trudno ocenić, jaka będzie skala tego zaangażowania. Jednak to, że rząd chorwacki zaangażuje się w prace nad nową elektrownią, wydaje się bezsporne. Szczególnie w obliczu rosnących cen energii oraz transformacji energetycznej, władze w Zagrzebiu będą chciały skorzystać z dodatkowych zasobów „zielonej” mocy.
• Zapowiadana na rok 2027 decyzja dotycząca wyboru wykonawcy budowy nowego blokunie jest jeszcze rozstrzygnięta. Bardzo możliwe, że udział w przetargu zechcą wziąć spółki chińskie i rosyjskie, które zostały wcześniej wyłączone z takich możliwości w Czechach. W takim wypadku można się spodziewać silnej konkurencji ze strony tych właśnie spółek, ale też amerykańskiej Westinghouse oraz francuskiej EdF.

[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje.

[2] Narodowa strategia wyjścia z węgla i restrukturyzacji regionów węglowych zgodnie z zasadami sprawiedliwej transformacji, Nacionalna strategija za izstop iz premoga in prestrukturiranje premogovnih regij v skladu z načeli pravičnega prehoda.