International aspects of the disintegration of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia

Międzynarodowe aspekty rozpadu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii

Abstrakt: W artykule przeanalizowano międzynarodowe uwarunkowania rozpadu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Jest to zarys szerokiego problemu badawczego, analiza historyczna z perspektywy kilkudziesięciu lat procesu ewolucji pozycji międzynarodowej Jugosławii. Po wyrzuceniu z bloku wschodniego w 1948 r. państwo to balansowało pomiędzy Wschodem i Zachodem, stając się jednym z założycieli i liderów Ruchu Państw Niezaangażowanych. Autor koncentruje się na aspekcie roli Jugosławii w polityce Zachodu, szczególnie USA i EWG, w okresie zimnej wojny i w momencie jej zakończenia. To właśnie Zachód mógł, ewentualnie, wpłynąć na powtrzymanie rozpadu kraju na początku lat 90. XX wieku, w przeciwieństwie do ZSRR, mającego w tamtym czasie swoje problemy wewnętrzne. Jakie czynniki wpływały na wspieranie SFRJ przez państwa zachodnie podczas zimnej wojny? Jak zmieniła się pozycja Jugosławii w polityce Zachodu w momencie zakończenia zimnowojennej rywalizacji? Autor zwraca uwagę na połączenie czasowe dezintegracji SFRJ z m.in. rozpadem bloku wschodniego i Związku Radzieckiego, procesem demokratyzacji Europy Wschodniej, zjednoczenia Niemiec, integracji europejskiej czy kryzysu na Bliskim Wschodzie. Ostatecznie zabrakło realnych i spójnych działań państw zachodnich, by doprowadzić do pokojowego rozwiązania kryzysu na Bałkanach. Konsekwencją tego będą rozpad SFRJ i trwające kilka lat wojny na obszarze byłej Jugosławii.

Bibliografia:

Baker III J. A., DeFrank T. M., The Politics of Diplomacy. Revolution, War and Peace 1989-1992, New York 1995.

Both N., From Indifference to Entrapment. The Netherlands and the Yugoslav Crisis 1990-1995, Amsterdam 2000.

Calic M.-J., A History of Yugoslavia, West Lafayette 2019.

Chmielewski P., Konflikty bałkańskie pierwszej połowy lat 90. XX wieku w polityce Kremla, [in:] Bośnia i Hercegowina 15 lat po Dayton. Przeszłość – teraźniejszość – perspektywy. Studia i szkice, P. Chmielewski, S. L. Szczesio (eds.), Łódź 2011.

Civil Strife in Yugoslavia: The U.S. Response. Hearing before the Subcommittee on European Affairs of the Committee on Foreign Relations. United States Senate. One hundred second Congress. First Session. February 21, 1991, Washington 1991.

Clark H., Civil Resistance in Kosovo, London 2000.

Debating the End of Yugoslavia, F. Bieber, A. Galijaš, R. Archer (eds.), Farnham 2014.

Dijlas M., Rise and Fall, London 1985.

Drnovšek J., Riding the Tiger. The Dissolution of Yugoslavia, “World Policy Journal”, 2000, vol. XVII, no. 1.

Eskridge-Kosmach A. N., Yugoslavia and US Foreign Policy in the 1960-1970s of the 20th Century, “Journal of Slavic Military Studies”, 2009, vol. 22, no. 3.

Fischer B. A., US Foreign Policy under Reagan and Bush, [in:] The Cambridge History of the Cold War, vol. III, Endings, M. P. Leffler, O. A. Westad (eds.), Cambridge 2010.

Gibas-Krzak D., Serbsko-albański konflikt o Kosowo w XX wieku. Uwarunkowania – przebieg – konsekwencje, Toruń 2009.

Glaurdić J., The Hour of Europe. Western Powers and the Breakup of Yugoslavia, New Haven-London 2011.

Glenny M., The Balkans. Nationalism, War and the Great Powers 1804-1999, New York 2000.

Gołembski F., Bałkany. Determinanty stabilności, Warszawa 1982.

Gow J., Triumph of the Lack of Will. International Diplomacy and the Yugoslav War, London 1997.

Headley J., Russia and the Balkans. Foreign Policy from Yeltsin to Putin, London 2008.

Hockenos P., Homeland Calling: Exile Patriotism & the Balkan Wars, Ithaca-London 2003.

Hurst S., The Foreign Policy of the Bush Administration. In Search of a New World Order, London-New York 1999.

Hutchings R. L., American Diplomacy and the End of the Cold War. An Insider’s Account of U.S. Diplomacy in Europe, 1989-1992, Washington 1997.

Jović D., Yugoslavia: A State that Withered Away, West Lafayette 2009.

Kissinger H., White House Years, Boston-Toronto 1979.

Korzeniewska-Wiszniewska M., Serbia pod rządami Slobodana Miloševicia. Serbska polityka wobec rozpadu Jugosławii w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, Kraków 2008.

Koszel B., Mitteleuropa rediviva? Europa Środkowo- i Południowo-Wschodnia w polityce zjednoczonych Niemiec, Poznań 1999.

Krawczyk A., Czyja jest Bośnia? Krótka historia kraju trzech narodów, Kraków 2021.

Lampe J. R., Prickett R. O., Adamović L. S., Yugoslav-American Economic Relations since World War II, Durham 1990.

Larrabee F. S., US Policy in the Balkans: From Containment to Strategic Reengagement, [in:] Crises in the Balkans. Views from the Participants, C. P. Danopoulos, K. G. Messas (eds.), Boulder 1997.

Lukic R., Lynch A., Europe from the Balkans to the Urals. The Disintegration of Yugoslavia and the Soviet Union, Oxford-New York 1996.

Mania A., Détente i polityka Stanów Zjednoczonych wobec Europy Wschodniej, styczeń, 1969-styczeń 1981, Kraków 2003.

Melady T. P., The Ambassador’s Story. The United States and the Vatican in World Affairs, Huntington 1994.

Mikołajczyk M., François Mitterrand wobec rozpadu Jugosławii w latach 1991-1995, “Balcanica Posnaniensia. Acta et studia”, 2013, vol. XX.

Niebuhr R., Nonalignment as Yugoslavia’s Answer to Bloc Politics, “Journal of Cold War Studies”, 2011, vol. 13, no. 1.

Niebuhr R., The Search for a Cold War Legitimacy. Foreign Policy and Tito’s Yugoslavia, Leiden 2018.

Nycz G., Amerykańska polityka wspierania demokracji w Europie Wschodniej w latach 1989-1991, “Przegląd Zachodni”, 2010, no. 1.

Nycz G., Różnicowanie polityki USA wobec krajów Europy Wschodniej po roku 1989, [in:] Amerykomania. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Andrzejowi Mani, vol. 2, W. Bernacki, A. Walaszek (eds.), Kraków 2012.

Ognik H., Polityka zagraniczna Jugosławii – aspekty europejskie, Warszawa 1986.

Orzelska A., Wpływ konfliktu w byłej Jugosławii na stosunki między Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską 1990-1995, Warszawa 2004.

Paparela I., Yugoslavia: A Question Mark for NATO and the Warsaw Pact, [in:] The Warsaw Pact and the Balkans. Moscow’s Southern Flank, J. Eyal (ed.), New York 1989.

Pawłowski K., Ante bellum: Uwarunkowania historyczne procesów dezintegracyjnych na terytorium Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i jej państw sukcesyjnych po zimnej wojnie, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia”, 2017, vol. 23, no. 1.

Pawłowski K., Państwowość Kosowa. Geneza, uwarunkowania, współczesność, Lublin 2018.

Pirjevec J., Tito and His Comrades, Madison 2018.

‘Prospects for Post-Tito Yugoslavia. M/H NIE 15-79’. 1 February 1980, [in:] Yugoslavia. From “National Communism” to National Collapse. US Intelligence Community Estimative Products on Yugoslavia, 1948-1990, Pittsburgh 2006.

Puddington A., Broadcasting Freedom. The Cold War Triumph of Radio Free Europe and Radio Liberty, Lexington 2000.

Rabel R. G., Between East and West. Trieste, the United States, and the Cold War, 1941-1954, Durham 1988.

Radeljić B., Stosunki między Wspólnotą Europejską a Jugosławią: dokumenty, które miały znaczenie (1980-1992), [in:] Nowe perspektywy badawcze w transnarodowej historii komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej, K. Brzechczyn (ed.), Poznań-Warszawa 2019.

Radeljić B., The European Community and Yugoslavia’s NonAlignment Policy: from acceptance and collaboration to disillusionment and confrontation, “Eastern Journal of European Studies”, 2020, vol. 11, no. 2.

Rajak S., From Regional Role to Global Undertakings: Yugoslavia in the Early Cold War, [in:] The Balkans in the Cold War, S. Rajak et al. (eds.), London 2017.

Rajak S., The Cold War in the Balkans, 1945-1956, [in:] The Cambridge History of the Cold War, vol. I: Origins, M. P. Leffler, O. A. Westad (eds.), Cambridge 2010.

Ramet S. P., Thinking about Yugoslavia. Scholarly Debates about the Yugoslav Breakup and Wars in Bosnia and Kosovo, Cambridge 2005.

Rezun M., Europe and War in the Balkans. Toward a New Yugoslav Identity, Westport 1995.

Rusinov D., Challenged premises of U.S. policy in Southeastern Europe, [in:] Problems of Balkan Security. Southeastern Europe in the 1990s, P.S. Shoup (eds.), Washington 1990.

Shoup P., The Disintegration of Yugoslavia and Western Foreign Policy in the 1980s, [in:] State Collapse in South-Eastern Europe. New Perspectives on Yugoslavia’s Disintegration, L. J. Cohen, J. Dragović-Soso (eds.), West Lafayette 2007.

Silber L., Little A., Yugoslavia. Death of a Nation, New York 1997.

Simms B., Europe. The Struggle for Supremacy, from 1453 to the Present, New York 2013.

Sluga G., The Problem of Trieste and the Italo-Yugoslav Border. Difference, Identity and Sovereignty in Twentieth-Century Europe, New York 2001.

Sokołowska P., Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa RFN wobec państw obszaru byłej Jugosławii w latach 1990-2005, Toruń 2010.

Tanty M., Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, Warszawa 2003.

Touval S., Mediation in the Yugoslav Wars, The Critical Years, 1990-95, New York 2002.

‘Toward a New World Order’. President Bush. Address before a joint session of Congress, Washington, DC, September 11, 1990, “US Department of State Dispatch”, 1990, vol. 1, no. 3.

Ullman R. H., The Wars in Yugoslavia and the International System after the Cold War, [in:] The World and Yugoslavia’s Wars, R. H. Ullman (ed.), New York 1996.

United States Policy toward Yugoslavia, National Security Decision Directives 133, March 14, 1984, https://catalog.archives.gov/id/6879731.

United States Relations with Europe and the Soviet Union – 1981. Hearings before the Subcommittee on Europe and the Middle East of the Committee on Foreign Affairs. House of Representatives. Ninety-seventh Congress. First session. June 2 and 10, 1981, Washington 1982.

Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii. Jugosłowiańskie lustro międzynarodowej polityki, Warszawa 2005.

Walkiewicz W., Jugosławia. Państwa sukcesyjne, Warszawa 2009.

West R., Tito and the Rise and Fall of Yugoslavia, New York 1995.

Wojnicki J., Proces instytucjonalizacji przemian ustrojowych w państwach postjugosłowiańskich, Pułtusk 2007.

Yugoslavia Breaks Up. Robert Rackmales. Deputy Chief of Mission, American Embassy, Belgrade, Yugoslavia, 1989-1993, [in:] American Diplomats. The Foreign Service at Work, W. D. Morgan, Ch. S. Kennedy (eds.), New York 2004.

Yugoslavia Transformed, 18 October 1990, NIE 15-90, [in:] Yugoslavia. From “National Communism” to National Collapse. US Intelligence Community Estimative Products on Yugoslavia, 1948-1990, Pittsburgh 2006.

Zaccaria B., The European Community and Yugoslavia in the Late Cold War Years, 1976-1989, [in:] Disintegration and Integration in East-Central Europe. 1919 – post-1989, W. Loth, N. Păun (eds.), Baden-Baden 2014.

Zacharias M. J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943-1991. Powstanie, przekształcenia, rozkład, Warszawa 2004.

Zimmermann W., Origins of a Catastrophe. Yugoslavia and its Destroyers – America’s Last Ambassador Tells What Happened and Why, New York 1996.

Zimmermann W., Yugoslavia 1989-1996, [in:] U.S. and Russian Policymaking with Respect to the Use of Force, J. R. Azrael, E. A. Payin (eds.), Santa Monica 1996.

Żurek P., Słowenia w walce o niepodległość (1980-1992). Wyjść z cienia Jugosławii, Kraków 2019.

Żurek P., Sprowokowany sojusz. Współpraca Jugosławii z NATO (1948-1955), [in:] Bałkany Zachodnie w systemie bezpieczeństwa euroatlantyckiego, A. Głowacki, S. L. Szczesio (eds.), Łódź 2015.

PDF: Pobierz