Niedługo po rozwiązaniu Związku Radzieckiego w literaturze naukowej zaczęły pojawiać się analizy porównujące proces demokratyzacji państw, które powstały w wyniku rozpadu dwóch imperiów – Cesarstwa Niemieckiego oraz ZSRR. Autorzy porównywali Republikę Weimarską z Federacją Rosyjską, zastanawiając się nad możliwymi scenariuszami losu reform w poradzieckiej Rosji. Niniejszy artykuł proponuje krytyczną analizę najważniejszych prac naukowych z lat 1991-2022 podejmujących tę tematykę. Pozwoli to zweryfikować przytaczane od lat 90. argumenty zarówno te alarmistyczne, przestrzegające przed faszyzacją Rosji, jak i te dające podstawy do optymizmu. Zwłaszcza te drugie są ważne, bo pozwalają ocenić, które ze wskazywanych bezpieczników nie zadziałały i dlaczego. Celem jest refleksja bardziej ogólna nad przyczynami niepowodzenia demokratyzacji byłego imperium i powrotem Moskwy do polityki imperialnej wobec swoich sąsiadów z ukazaniem, jaką rolę w tym procesie odegrały ideologia oraz kwestie tożsamości.
A. Curanović, Przegapiony „weimarski etap” poradzieckiej Rosji. Retrospekcja i refleksja, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 3, s. 7-33, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.3.1
1. Adomeit H., Russia and Its Near Neighbourhood: Competition and Conflict with the EU, „Natolin Research Papers”, Bruge-Natolin 2011.
2. Anti-Western in Form, Neoliberal in Content, https://posle.media/language/en/anti-western-in-form-neoliberal-in-content/ [06.05.2023].
3. Bluhm K., Varga M. (red.), New Conservatives in Russia and East Central Europe, New York 2019.
4. Chebankova E., Contemporary Russian Conservatism, „Post-Soviet Affairs” 2016, t. 32, nr 1, s. 28-54.
5. Curanović A., Przeznaczeni do wielkości! Poczucie misji w polityce zagranicznej. Przypadek Rosji, Warszawa 2020.
6. Dawisha K., Putin’s Kleptocracy: Who Owns Russia?, New York 2015.
7. Dmitriy Medvedev Provel vo Vladikavkaze Zasedaniye Natsional’nogo Antiterroristicheskogo Komiteta, http://kremlin.ru/events/president/news/10408/ [22.02.2011].
8. Domańska M., The Fetish of Russia’s Stability: An Intelligent Weapon against the West, „New Eastern Europe”, 24.03.2023.
9. Garbuzov V., Zigzags of the Post-Imperial Syndrome, „Herald of the Russian Academy of Sciences” 2022, t. 92, nr 6, s. 492-503.
10. Garner I., Z Generation: Into the Heart of Russia’s Fascist Youth, London 2023.
11. Gati Ch., Weimar Russia, 1995-2015, „The American Interest”, 29.06.2015.
12. Hanson S., Kopstein J., The Weimar/Russia Comparison, „Post-Soviet Affairs” 1997, t. 13, nr 3, s. 252-283.
13. Hanson S., Postimperial Democracies: Ideology and Party Formation in Third Republic France, Weimar Germany, and Post-Soviet Russia, „East European Politics and Societies: And Cultures” 2006, t. 20, nr 2, s. 343-372.
14. Herpen M., Putinism: The Slow Rise of a Radical Right Regime in Russia, Hampshire-New York 2013.
15. Horvath R., Putin’s ‘preventive Counter-Revolution’: Post-Soviet Authoritarianism and the Spectre of Velvet Revolution, London 2013.
16. Jervis R., How Statesmen Think: The Psychology of International Politics, Princeton 2017.
17. Kailitz S., Umland A., How Post-Imperial Democracies Die: A Comparison of Weimar Germany and Post-Soviet Russia, „Communist and Post-Communist Studies” 2019, t. 52, nr 2, s. 105-115.
18. Kanet R., Russian Strategic Culture, Domestic Politics and Cold War 2.0., „European Politics and Society” 2019, t. 20, nr 2, s. 190-206.
19. Kolstø P., Ukrainians and Russians as ‘One People’: An Ideologeme and Its Genesis, „Ethnopolitics” 2023, https://doi.org/10.1080/17449057.2023.2247664/.
20. Korosteleva E. The European Union and Its Eastern Neighbours: Towards a More Ambitious Partnership?, London-New York 2012.
21. Laruelle M., Is Russia Fascist? Unraveling Propaganda East and West, New York 2021.
22. Lewis D.G., Russia’s New Authoritarianism: Putin and the Politics of Order, Edinburgh 2020.
23. Luks L., ‘Weimar Russia?’: Notes on a Controversial Concept, „Russian Politics & Law” 2008, t. 46, nr 4, s. 47-65.
24. Majmurek J., Rosyjski kompleks weimarski, „Krytyka Polityczna”, 23.03.2022.
25. Malinova O., ‘Spiritual Bonds’ as State Ideology, „Russia in Global Affairs” 2014, nr 4.
26. Misukhin G., Rossiia v veimarskom zerkalie, ili Soblazn’legkogo uznavaniia, „Pro et Contra” 1998, nr 3, s. 111-123.
27. Morozov V., Russia and the Liberal Order: From Contestation to Antagonism, „International Affairs” 2023, t. 99, nr 6, s. 2301-2318.
28. Motyl A., Is Putin’s Russia Fascist?, „The National Interest”, 3.12.2007.
29. Onea T.A., Between Dominance and Decline: Status Anxiety and Great Power Rivalry, „Review of International Studies” 2014, t. 40, nr 1, s. 125-152.
30. Post-Imperial Democracies: Ideology and Party Formation in Third Republic France, Weimar Germany, and Post-Soviet Russia, Cambridge 2010.
31. Putin’s Russia as a Fascist Political System, „Communist and Post-Communist Studies” 2016, t. 49, nr 1, s. 25-36.
32. Radzikhovskiy L., Veymarskiy Sindrom, „Rossiiskaia Gazeta”, 06.11.2018.
33. Robinson P., Russian Conservatism, Ithaca-New York 2019.
34. Ryavec K., Weimar Russia?, „Demokratizatsiya: The Journal of Post-Soviet Democratization” 1998, t. 6, nr 4, s. 702-708.
35. Sen’shin E., Vosem’ Priznakov Togo, Chto Rezhim v Rossii Iz Avtoritarnogo Stal Totalitarnym. Sotsiolog Lev Gudkov – Ob Obshchestvenno-Politicheskoy Situatsii v Strane, „Republica Slon”, 05.09.2022.
36. Shchipkov A., Bankrotstvo Grazhdansko·y Religii SShA, https://pravoslavie.ru/135040/ [02.11.2011].
37. Shenfield S.D., The Weimar/Russia Comparison: Reflections on Hanson and Kopstein, „Post-Soviet Affairs” 1998, t. 14, nr 4, s. 355-368.
38. Snyder T., We Should Say It. Russia Is Fascist, „The New York Times”, 19.05.2022.
39. Soldatov A., Borogan I., The New Nobility: The Restoration of Russia’s Security State and the Enduring Legacy of the KGB, New York 2011.
40. Starovoĭtova G., Weimar Russia?, „Journal of Democracy” 1993, t. 4, nr 3, s. 106-109.
41. Suslov M., Uzlaner D. (red.), Contemporary Russian Conservatism: Problems, Paradoxes, and Perspectives, Boston-Leiden 2020.
42. Suslov M.. Putinism – Post-Soviet Russian Regime Ideology, London-New York 2024.
43. Țăranu A., Weimar Syndrome, Neo-Nazi Pretext for War against Ukraine and Fate of ‘Miorița’ for Republic of Moldova, https://www.ipn.md/en/weimar-syndrome-neo-nazi-pretext-for-war-against-ukraine-and-7978_1088372/ [10.03.2022].
44. Vystupleniyye Direktora Sluzhby Vneshney Razvedki Rossiyskoy Federatsii S.E. Naryshkina Na 10-y Mezhdunarodnoy Vstreche Vysokikh Predstaviteley, Kuriruyushchikh Voprosy Bezopasnosti, Na Temu «Ob Obespechenii Natsional’noy Bezopasnosti i Ustoychivogo Sotsial’no-Ekonomicheskogo Razvitiya Gosudarstv v Usloviyakh Rosta «gibridnykh» Ugroz», Ufa, 18 Iyunya 2019 Goda, https://www.mid.ru/ru/foreign_policy/international_safety/regprla/1464920/ [18.06.2019].
45. Why Fascists Took over the Reichstag but Have Not Captured the Kremlin: A Comparison of Weimar Germany and Post-Soviet Russia, „Nationalities Papers” 2017, t. 45, nr 2, s. 206-221.
46. Wilson A., Popescu N., Russian and European Neighbourhood Policies Compared, „Southeast European and Black Sea Studies” 2009, t. 9, nr 3, s. 317-331.
47. Yanov A., Weimmar Russia and What We Can Do About It, New York 1995.
Cel: Celem artykułu jest analiza działań określonych przez autorów jako specjalna operacja wyborcza związana z wyborami prezydenta Federacji Rosyjskiej na okupowanych terenach Ukrainy. Nie jest to pierwszy przypadek w historii, gdzie Rosja, wykorzystując ekspansję terytorialną, usiłuje legitymizować swoją władzę na terenach, które ma pod swoją kontrolą. Powoływanie miejscowych, które są odpowiedzialne za wdrożenie procedur i mechanizmów związanych z demokracją bezpośrednią (referendum, wybory), jest instrumentem „fasadowej legalności” bezprawnych działań. Pytania badawcze: Podstawowym problemem badawczym, który zdaniem autorów wymaga udzielenia odpowiedzi, jest analiza uwarunkowań, mechanizmów, koncepcji oraz sposobów implementacji specjalnych operacji oraz krytyczna analiza charakteru tych działań w odniesieniu do legalizmu prawnego. Jest to kolejny mechanizm mający na celu uzasadnienie polityki neoimperialnej, jako niezbędnej do obrony przed zagrożeniami ze strony „zdegenerowanej cywilizacji zachodniej”. Zdaniem autorów, analiza tego zagadnienia pozwala na wyciągnięcie wniosków odnośnie do interpretacji aksjologicznego oblicza takich pojęć, jak „putinizm”, demokracja sterowana czy demokracja suwerenna. Metody: Przyjęta przez autorów optyka badawcza implikuje użycie metody historycznej, porównawczej, analizy instytucjonalno-prawnej oraz egzegezy zarówno oficjalnych dokumentów, jak i tekstów źródłowych. Wynik badania: Przeprowadzona analiza skłania do konstatacji, iż operacje wyborcze zaliczają się do „neoimperialnego instrumentarium”, radykalizując działania Rosji wobec ludności cywilnej, co wynika z faktu uznania obszarów okupowanych za część Federacji Rosyjskiej, „wymuszając” obronę „swojego terytorium”.
M. Orzechowski, T. Kuryło, Bezprawie w imię prawa. Rosyjskie specjalne operacje wyborcze na okupowanych terytoriach Ukrainy, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 3, s. 35-54, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.3.2
1. 22 października 1939 roku na okupowanych terenach wschodniej Polski władze radzieckie zorganizowały wybory do Zgromadzeń Ludowych zachodniej Białorusi i zachodniej Ukrainy, Policja.gov.pl, 22.10.2020, https://hit.policja.gov.pl/hit/aktualnosci/195252,22-pazdziernika-1939-roku-na-okupowanych-terenach-wschodniej-Polski-wladze-radzi/.
2. Bajor P., Operacja Krym – aneksja półwyspu i jej konsekwencje, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2014, z. 2, s. 37-57.
3. Czachor R., Suwerenna demokracja – geneza, treść i krytyka współczesnej rosyjskiej myśli polityczno-prawnej, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2020, nr 3, s. 49.
4. Danilecki T., Sowieckie wybory na Kresach. Pierwsza lekcja konformizmu, rp.pl, 18.09.2019, https://www.rp.pl/plus-minus/art1072211-sowieckie-wybory-na-kresach-pierwsza-lekcja-konformizmu/.
5. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego dotyczących przyjaznych stosunków i współdziałania państw zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych (Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 2625(XXV), 24 października 1970 roku), https://www.studocu.com/pl/document/uniwersytet-slaski-w-katowicach/prawo-miedzynarodowe-publiczne-cz-i/deklaracja-zasad-pm-z-1970/38270156/.
6. Dogovor o druzhbe, sotrudnichestve i partnerstve mezhdu Rossiyskoy Federatsiyey i Ukrainoy (Kiev, 31 maya 1997 g.), https://base.garant.ru/1148064/.
7. Domańska M., Żochowski P. (współpraca Chawryło K., Bartosiewicz M.), Spektakl Putina: „wybory” prezydenckie po sowiecku, Komentarze OSW, 18.03.2024, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2024-03-18/spektakl-putina-wybory-prezydenckie-po-sowiecku/.
8. Drabczuk M., Pseudoreferenda, aneksja oraz stan wojenny w czterech obwodach ukraińskich (część I), Komentarze IEŚ, 715 (227/2022), ies.lublin.pl, 27.10.2022, https://ies.lublin.pl/komentarze/pseudoreferenda-aneksja-oraz-stan-wojenny-w-czterech-obwodach-ukrainskich-czesc-1/.
9. Federal’nyy zakon O ratifikatsii Dogovora mezhdu Rossiyskoy Federatsiyey i Respublikoy Krym o prinyatii v Rossiyskuyu Federatsiyu Respubliki Krym i obrazovanii v sostave Rossiyskoy Federatsii novykh sub’yektov ot 21.03.2014 N 36-FЗ (poslednyaya redaktsiya), https://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_160617/.
10. Federal’nyy zakon ot 24 iyulya 2007 g. N 211-FZ O vnesenii izmeneniy v otdel’nyyezakonodatel’nyye akty Rossiyskoy Federatsii vsvyazi s sovershenstvovaniyem gosudarstvennogo upravleniya v oblasti protivodeystviya ekstremizmu (s izmeneniyami i dopolneniyami), 22.02.2014, https://base.garant.ru/12154849/.
11. Hensekretar OON zasudyv nezakonni vybory, yaki Rosiya provodyt’ na okupovaniy terytoriyi, 15.03.2024, https://www.radiosvoboda.org/a/news-oon-rosia-psevdovybory-okupatsia/32863627/.
12. Hrabovs’kyy S., I znovu PISUAR, 08.04.2005, https://day.kyiv.ua/blog/polityka/i-znovu-pisuar/.
13. Kabinet Ministriv Ukrayiny, Pro zatverdzhennya planu zakhodiv z realizatsiyi Stratehiyiinformatsiynoyi bezpeky na period do 2025 roku, vid 30 bereznya 2023 r., nr 272-r, Kyiv, 03.03.2023, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/272-2023-%D1%80#n14/.
14. Konwencja dotycząca praw i zwyczajów w wojnie lądowej (Konwencja haska IV) z 1907 roku, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19270210161/O/D19270161.pdf/.
15. Mezhdunarodnaya federatsiya za prava cheloveka, Zloupotrebleniya v khode bor’by s terrorizmom iekstremizmom. Grazhdanskoye sodeystviye rossiyskoye obshchestvo pod kontrolem, https://www.fidh.org/IMG/pdf/RapporRussieRus.pdf/.
16. Moorhouse R., Historia wciąż się powtarza. Kolejne sowieckie referendum pod przymusem, WszystkoCoNajważniejsze.pl, 01.10.2022, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/roger-moorhouse-referendum-pod-przymusem/.
17. Orzechowski M., Od realnego pragmatyzmu do neoimperialnego ekspansjonizmu. Ewolucja strategii politycznej Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, Szczecin 2015.
18. Prezydent o wątpliwościach ws. referendum na Krymie, Prezydent.pl, 06.03.2014, https://www.prezydent.pl/kancelaria/archiwum/archiwum-bronislawa-komorowskiego/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/prezydent-o-watpliwosciach-ws-referendum-a-krymie,16550/.
19. Rogiński A., Prawo do samookreślenia: obrońcy praw człowieka i władza we współczesnej Rosji, [w:] Imperium Putina, red. W. Konończuk, Warszawa 2007.
20. Rydel K., Przyłączenie Krymu przez Rosję w świetle prawa międzynarodowego, Historia@Teoria, nr 2018/1 (7), s. 225-237.
21. Soglasheniye mezhdu Rossiyskoy Federatsiyey i Ukrainoy o statuse i usloviyakh prebyvaniya Chernomorskogo flota Rossiyskoy Federatsii na territorii Ukrainy (Kiev, 28 maya 1997 g.), https://base.garant.ru/1148072/.
22. Soglasheniyemezhdu Rossiyskoy Federatsiyey i Ukrainoy o parametrakh razdela Chernomorskogo flota (Kiev, 28 maya 1997 g.), https://base.garant.ru/1148071/.
23. Tsentral’na Vyborcha Komisiya, Postanova Pro nelehitymnist’ orhanizatsiyi pidhotovky ta provedennya „vyboriv” prezydenta rosiys’koyi federatsiyi 2024 roku na tymchasovo okupovanykh terytoriyakh Ukrayiny vid 23 lyutoho 2024 roku, nr 10, 23.02.2024, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/v0010359-24#Text/.
24. Wnuk R., Za pierwszego Sowieta. Polska konspiracja na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej (wrzesień 1939 – czerwiec 1941), Warszawa 2007.
25. Z dziejów represji sowieckich wobec Polaków w latach 1937-1952. Białoruś, Litwa, ziemie północno-wschodniej Polski, red. J. J. Milewski, Białystok–Warszawa 2017.
Europeizacja jest procesem zachodzącym w strukturach administracji publicznej państw członkowskich UE, jak i będących w trakcie procesu integracji europejskiej i polega na implementacji rozwiązań, a w efekcie adaptacji administracji krajowych do europejskiego modelu administracji publicznej. W piśmiennictwie występuje niedostatek opracowań tego zagadnienia, zwłaszcza przez pryzmat aktualnych wyzwań, jakie stoją przed administracją publiczną Ukrainy w związku z przeprowadzaną reformą administracji publicznej. Zasadniczym problemem badawczym jest analiza potencjału administracji rządowej Ukrainy w procesie dostosowywania krajowej administracji publicznej do wymogów wynikających z procesu integracji europejskiej. Reforma ta jest jedną z priorytetowych reform w krajach ubiegających się o członkostwo w UE, a od efektywnego systemu zarządzania publicznego uzależniony jest progres procesu integracji. Celem przeprowadzonych badań była analiza zdolności Ukrainy w zakresie formułowania i koordynacji polityki państwa jako jednego z wymiarów modernizacji administracji publicznej, ale także wykazanie, jak UE wspiera ten proces. Agresja Rosji na Ukrainę w sposób znaczący zaburzyła proces europeizacji administracji i zweryfikowała priorytety polityki. Mimo to Ukraina osiągnęła zadowalający poziom przygotowania w obszarze reformy administracji publicznej. Sukcesem, świadczącym o ekspansywności i mobilności centralnych organów administracji Ukrainy, jest to, że system kształtowania polityki jest wydolny w zakresie funkcji krytycznych, gwarantujących spójne, kompetentne i sprawnie zorganizowane prowadzenie polityki, także w sytuacji pełnoskalowej wojny.
D. Litwin-Lewandowska, Analiza potencjału administracji publicznej Ukrainy w kontekście procesu europeizacji, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 3, s. 55-80, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.3.3
1. Biernat S., Europejskie prawo administracyjne i europeizacja krajowego prawa administracyjnego, [w:] Studia Prawno-Europejskie (Studies on European Law), red. M. Seweryński, Z. Hajna, t. 6, Łódź 2002.
2. Decyzja Rady z dnia 23 czerwca 2014 r. w sprawie podpisania, w imieniu Unii Europejskiej, oraz tymczasowego stosowania Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony, http://data.europa.eu/eli/dec/2014/668/2014-09-29/ [25.03.2024].
3. Decyzja Parlamentu Europejskiego w sprawie Kodeksu Dobrej Praktyki Administracyjnej, Dz. Urz. UE 2011.C.285.3 z 29.09.2011.
4. Dekret z dnia 26 kwietnia 2017 r. nr 306 w sprawie zmian w niektórych aktach Gabinetu Ministrów Ukrainy, Gabinet Ministrów Ukrainy, Kijów, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/306-2017-%D0%BF#Text/ [20.03.2024].
5. Europejskie zasady administracji publicznej, OECD: Wsparcie na rzecz doskonalenia rządzenia i zarządzania w krajach Europy Środkowej i Wschodniej SIGMA Papers, no. 27, 1999, s. 5, http://dx.doi.org/10.1787/5kml60zwdr7h-en/ [23.03.2024].
6. Gac M., Europejska przestrzeń administracyjna jako mechanizm zwiększający efektywność stosowania prawa europejskiego – analiza na przykładzie Europejskiej Sieci Konkurencji, „Rocznik Administracji Publicznej” 2015, nr 1.
7. Junko J., Ukraiński parlament wniósł do konstytucji zapis o dążeniu do UE i NATO.
8. https://europapnews.pap.pl/ukrainski-parlament-wniosl-do-konstytucji-zapis-o-dazeniu-do-ue-i-nato/ [02.04.20024].
9. Konovalenko T., Miejsce umów międzynarodowych w porządku prawnym Ukrainy, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022, nr 3 (67).
10. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE 2016.C.202 z 7.06.2012.
11. Korniienko O., Public Administration Reform is an Important Component of the Ukraine Plan, Necessary for the Launch of the Ukraine Facility Programme, Press Service of the Verkhovna Rada of Ukraine, Published on 07 February 2024, https://www.rada.gov.ua/en/news/News/top_news/246415/ [10.03.2024].
12. Kościński P., Umowa stowarzyszeniowa UE–Ukraina: stanowisko Komisji Europejskiej, „Biuletyn PISM”, nr 51 (1027).
13. Kovač P., Introduction to European Administrative Space as a Base for Spreading Standards and Building Capacities, [w:] European Administrative Space: Spreading Standards, Building Capacities, red. I. Koprić, P. Kovač, Bratysława 2017.
14. Lipowicz I., Europeizacja administracji publicznej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2008, R. LXX, z. 1.
15. Prawo obywatela do dobrej administracji , „Kontrola Państwowa” 2005, nr 1 (specjalny).
16. OECD SIGMA, Preparing Public Administrations for the European Administrative Space, SIGMA Paper 1998, no. 23.
17. Osadczy W., Stępniewski T., Integracja europejska Ukrainy a problem „europejskości” w życiu politycznym państwa, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2014, R. 12, z. 2.
18. Procesy europeizacji Ukrainy w wybranych obszarach, red. J. Tymanowski, J. Karwatska, J. Brill, Kijów–Warszawa 2016.
19. Public Administration Reform Strategy of Ukraine through 2021 by Ordinance of the Cabinet of Ministers of Ukraine of 24 June 2016, № 474-Р (As Amended by Ordinance of the Cabinet of Ministers of Ukraine of 18 December 2018, № 1102-P), https://www.kmu.gov.ua/storage/app/sites/1/reform%20office/01_strategy_eng.pdf/ [07.04.2024].
20. Radyszewska O., The Process of European Integration in Ukraine: Perspectives and Challenges for Public Administration, „Rocznik Administracji Publicznej” 2018, nr 4.
21. Regulamin Rady Koordynacyjnej ds. Reformy Administracji Publicznej, zatwierdzony uchwałą nr 335 Gabinetu Ministrów Ukrainy z dnia 18 maja 2016 r., https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/335-2016-%D0%BF#n33/ [20.03.2024].
22. Riedel R., Europeizacja jako nurt badawczy studiów europejskich, „Studia Europejskie” 2008, nr 2 (46).
23. Rollis I., Ozolina Z., Europeanization of Ukraine’s Executive Power (Lessons of the Central and Eastern Europe’s EU Member States), „Actual Problems of International Relations” 2019, vol. 1, no. 140.
24. Rozporządzenie z dnia 11 października 2017 r. nr 726 w sprawie wprowadzenia zmian w planie działań na rzecz realizacji Strategii Reformy Administracji Państwowej Ukrainy na lata 2016-2020, Gabinet Ministrów Ukrainy, Kijów, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/726-2017-%D1%80#Text/ [20.03.2024].
25. SIGMA Monitoring Reports. Public administration in Ukraine. Assessment against the Principles of Public Administration. December 2023, OECD 2024, https://www.sigmaweb.org/publications/monitoring-reports/.
26. Smyrnova K., Towards an effective implementation of the EU–Ukraine Association Agreement: Long Way of Collaboration, Challenges, Sprawozdanie z Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Wymiary etyczne i społeczne w administracji publicznej i prawie” (maj 2019, Suczawa, Rumunia), https://e-learning.iir.edu.ua/pluginfile.php/5231/mod_book/chapter/757/Kseniia%20Smyrnova_article2019.pdf/ [10.04.2024].
27. Sprawozdanie ze stanu realizacji Planu działań na rzecz realizacji Strategii Reformy Systemu Zarządzania finansów państwa na lata 2022-2025 na 9 miesięcy 2023 roku, Ministerstwo Finansów Ukrainy, https://mof.gov.ua/storage/files/ [23.03.2024].
28. Stępniewski T., Ukraina w polityce sąsiedztwa Unii Europejskiej: europeizacja czy peryferyzacja?, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2012, R. 1, z. 1.
29. Strategia reformy administracji publicznej Ukrainy na lata 2022-2025, Gabinet Ministrów Ukrainy, Zarządzenie z dn. 21 lipca 2021 r., nr 831-r, Kijów, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/831-2021-%D1%80#Text/ [20.03.2024].
30. Strategia reformy administracji państwowej Ukrainy na okres do 2021 roku, zatwierdzona dekretem Gabinetu Ministrów Ukrainy z dnia 24 czerwca 2016 roku, nr 474 (ze zmianami wprowadzonymi dekretem Gabinetu Ministrów Ukrainy z dnia 18 grudnia 2018 r., nr 1102-r, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/474-2016-%D1%80#Text/ [20.03.2024].
31. Strategia rozszerzenia i główne wyzwania na lata 2014-2015, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, COM/2014/0700 final, https://eur-lex.europa.eu/legal-ontent/en/ALL/?uri=celex%3A52014DC0700/ [20.03.2024].
32. Strategy for Public Administration Reform in Ukraine for 2022-2025.
33. https://api.par.in.ua/uploads/progress_report/file_en/35/PARS_2022-2025_eng.pdf/ [30.03.2024].
34. Supernat J., Europejska przestrzeń administracyjna (zagadnienia wybrane), [w:] Europeizacja polskiego prawa administracyjnego, red. Z. Janku i in., Wrocław 2005.
35. The Methodological Framework for the Principles of Public Administration, OECD, Paryż 2019.
36. The Principles of Public Administration, OECD, Paryż 2014.
37. The Principles of Public Administration, OECD, Paryż 2021.
38. The Principles of Public Administration, OECD, Paryż 2023.
39. Tomaszewski K., Europeizacja administracji publicznej, Encyklopedia Administracji Publicznej.
40. http://encyklopediaap.uw.edu.pl/index.php/Europeizacja_administracji_publicznej/[23.03.2024].
41. Ukraine 2023. Report Accompanying the document Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions 2023, Communication on EU Enlargement policy, SWD/2023/699 final.
42. W kwestiach planowania, monitorowania i oceny skuteczności wykonania Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony, decyzja 447 z 31 maja 2017 r., Ministerstwo Finansów Ukrainy, https://www.mof.gov.ua/en/vikonannja-ugodi-pro-asociaciju/ [22.03.2024].
43. Wróbel A., Europeizacja polskiego prawa o postępowaniu administracyjnym a autonomia proceduralna państw członkowskich Unii Europejskiej, [w:] Europeizacja polskiego prawa administracyjnego red. I. Rzucidło, Studenckie Koło Naukowe Prawników, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2011.
44. Wróbel A., Europeizacja prawa administracyjnego – pojęcie i konteksty, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 3, Europeizacja prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2014.
45. Zacharko L., Janik J., Europeizacja administracji publicznej (kilka refleksji), „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo CCCXXVII” 2019, no. 3888.
Głównym celem artkułu jest przedstawienie ewolucji polityki zagranicznej Grecji, w tym zwłaszcza wobec Rosji i Ukrainy, w kontekście wpływu, jaki wywarł na tę ewolucję wybuch w 2022 r. konfliktu rosyjsko-ukraińskiego. Dla przedstawienia zasadniczych powodów przemian w greckiej polityce zagranicznej konieczna była prezentacja głównych determinant kształtujących tę politykę, do których w pierwszym rzędzie należy permanentne poczucie zagrożenia dla bezpieczeństwa i integralności terytorialnej Grecji ze strony Turcji. Podkreślono przy tym analogię pomiędzy agresją rosyjską na Ukrainę podszytą argumentacją rewizjonistyczną a agresywną polityką Ankary wobec Aten, kwestionującą przynależność wysp egejskich do Grecji. Wskazano też, że w konsekwencji Grecja obecnie zdecydowanie opowiada się przeciwko Rosji oraz wspiera humanitarnie i militarnie Ukrainę, licząc na to, że w analogicznej sytuacji tureckiego zagrożenia sojusznicy z NATO i UE udzielą jej zdecydowanego wsparcia.
A. Adamczyk, Wpływ konfliktu rosyjsko-ukraińskiego na ewolucję polityki zagranicznej Grecji, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 3, s. 55-101, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.3.4
1. Adamczyk A., Treaty Revisionism in Turkey’s foreign policy – a threat to the security of Greece and the European Union, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo–Wschodniej” 2018, vol. 16, z 4, s.147-166.
2. Adamczyk A., Karadzoski M., Wyzwanie dla tożsamości międzynarodowej Macedonii – grecko-macedoński spór o nazwę państwa, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, vol. 19, z. 1, s. 333-350.
3. Axe D., Joe Biden Is Arming Greece So Greece Can Arm Ukraine – And Pro-Russian Republicans Can’t Stop Him, „Forbes”, 30.01.2024, https://www.forbes.com/sites/davidaxe/2024/01/30/joe-biden-is-arming-greece-so-greece-can-arm-ukraine-and-pro-russia-republicans-cant-stop-him/ [20.07.2024].
4. Clayton Th., Turkey: Major Issues and U.S. Relations, Congressional Research Service, 10 August 2023, s. 15, 22, https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R44000 [19.07.2024].
5. Chrysopoulos Ph., How the War in Ukraine Affects the Greek Economy, Greek Reporter, 05.03.2022.
6. Church of Greece: There is no excuse for this war, Orthodox Times, 20.05.2024, https://orthodoxtimes.com/church-of-greece-there-is-no-excuse-for-this-war/#google_vignette [18.07.2024].
7. Domingo J., Greece to Send Weapons Package to Ukraine After US Push, The Defense Post, 30.01.2024, https://www.thedefensepost.com/2024/01/30/greece-weapons-ukraine-us/ [19.07.2024].
8. Erdoğan sees US military presence in Greece as a threat to Turkey, „Nordic Monitor”, 27.05.2022, https://nordicmonitor.com/2022/05/erdogan-continues-disinformation-about-american-military-bases-in-greece-despite-state-agency-refutes-him/ [18.07.2024].
9. Greece to expell Russian diplomats over alleged Macedonia interference, „The Guardian”, 11.07.2018, https://www.theguardian.com/world/2018/jul/11/greece-to-expel-russian-diplomats-over-alleged-macedonia-interference [12.07.2024].
10. Greece–Russia: Expectations and obstacles, „Ekathimerini”, 07.12.2021, https://www.ekathimerini.com/news/1173217/greece-russia-expectations-and-obstacles/ [12.07.2024].
11. Greece tossed aside years of caution in Ukraine – and upset Greeks, Politico, 23.03.2022.
12. Grigoriadis Th., Iordanidis V., Greek-Russian Relations I: Foreign Policy and Diplomacy, ELIAMEP Working Papers, no. 54/2024, s. 1-20.
13. Karakatsani E., Greece external relations briefing: The Greek response to the war in Ukraine, „Chine–CEE Institute, – Weekly Briefing” 2022, vol. 48, no. 4, s. 1-7, https://china-cee.eu/wp-content/uploads/2022/08/2022er02_Greece.pdf [17.07.2024].
14. Karagiannis M., Ukraine war: Gains and loses for Greece, „Kathimerini”, 04.03.2024, https://www.ekathimerini.com/opinion/1205958/ukraine-war-gains-and-losses-for-greece/ [20.07.2024].
15. Kefalas A., The Greeks of the black Sea, an important but highly threatened diaspora, Robert Schuman Fondation Polci Paper, 22 March 2022.
16. Kolisnyk I., Układ o stowarzyszeniu Ukraina – UE jako wyraz wsparcia ze strony Unii dla ochrony praw człowieka w kontekście wojny na Ukrainie, „Studia Prawnicze KUL” 2015, nr 2, s. 141-152.
17. Koval N., Russia as an Alternative Security Provider: The Greek Perspective on the “Ukraine Crisis”, „Ideology and Politics” 2017, no. 1, s. 143-144.
18. Kaurinkoski K., Migration from Ukraine to Greece since Perestroika: Ukrainians and ‘Returning’ Ethnic Greeks. Reflections on the Migration Process and on Collective Identities, „Migrance” 2008, no. 31, s. 71-87.
19. Leonard M., Popescu N., A Power Audit of EU–Russia Relations, Policy Paper, European Council on Foreign Relations, 2007, https://ecfr.eu/wp-content/uploads/ECFR-02_A_POWER_AUDIT_OF_EU-RUSSIA_RELATIONS.pdf [16.07.2024].
20. Manoli P., Greece’s Response to Russia’s War on Ukraine, [w:] Polarization, Shifting Borders and Liquid Governance, red. A. Mihr, C. Pierobon, Springer, Cham, 2024, s. 349-365, https://doi.org/10.1007/978-3-031-44584-2_21 [20.07.2024].
21. Marghelis A., War in Ukraine: what are the stakes for Greece?, Institut FMES – Fondation méditerranéenne d’études stratégiques, 21.07.2022, https://fmes-france.org/en/war-in-ukraine-what-are-the-stakes-for-greece/ [18.07.2024].
22. Metreveli T., The Making of Orthodox Church of Ukraine: Damocles Sword or Light at the End of the Tunnel?, „Religion State and Society”, January 2019, s. 1-5.
23. Nakau G., Energy Without Russia. The Consequences of the Ukraine War and the EU Sanctions on the Energy Sector in Europe, Country Report Greece, Friedrich-Ebert-Stiftung, 2023.
24. Nakou G., How economic sanction on Russia could affect Greek economy, „The Agora”, 03.08.2022.
25. Nedos V., Haggling over Greek aid to Ukraine, „Kathimerini”, 29.04.2024, https://www.ekathimerini.com/politics/foreign-policy/1237632/haggling-over-greek-aid-to-ukraine/.
26. Polyakova A., Konalakis M., Klapsis A. et al., The Kremlin’s Trojan Horses. Russian Influence in Greece, Italy, and Spain, Atlantic Council Report, November 2017, s. 5-11, https://www.atlanticcouncil.org/in-depth-research-reports/report/the-kremlin-s-trojan-horses-2-0/ [17.07.2024].
27. Prime Minister Kyriakos Mitsotakis participated in the extraordinary Summit of NATO, https://primeminister.gr/en/2022/02/25/28747 [20.07.2024].
28. Ruhe J., Cicurel A., Port in Storm: Enhancing U.S. – Greece Cooperation at Alexandroupolis, JINSA – The Jewish Institute for National Security of America, 24.08.2022, https://jinsa.org/wp-content/uploads/2022/08/20220824_JINSA_Alexandroupolis_v1-2.pdf [18.07.2024].
29. Stamouli N., Greece tossed aside years of Caution in Ukraine – and upset Greeks, Politico, 23 March 2022.
30. Why some Greek residents are reluctant to condemn Russia, Deutsche Welle, 26.04.2022.
31. Zakharova warns of ‘solid double line’ despite historic relations with Greece, „Ekathimerini”, 22.04.2022, https://www.ekathimerini.com/news/1182908/zakharova-warns-of-solid-double-line-despite-historic-relations-with-greece/ [20.07.2024].
Wraz z rozwojem nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych coraz więcej sfer i rodzajów aktywności człowieka determinowanych jest dostępem do internetu, korzystaniem z niego, a także posiadaniem niezbędnych w tym celu kompetencji, najczęściej określanych mianem cyfrowych. W rezultacie mamy do czynienia z nowoczesnym społeczeństwem, określanym także jako informacyjne, w którym kluczową rolę odgrywa informacja, stając się głównym wyznacznikiem jego rozwoju. Społeczeństwo to, z racji podlegania nieustannym i coraz szybszym zmianom, wywołuje niesłabnące zainteresowanie przedstawicieli różnych dyscyplin i badań naukowych, w tym również statystycznych. Podstawę prezentowanych rozważań, przeprowadzonych w oparciu o metodę desk research, stanowiły najnowsze dane pochodzące ze statystyk publicznych Europejskiego Urzędu Statycznego (Eurostat) i Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Celem artykułu była charakterystyka poziomu dostępności i wykorzystania ICT w gospodarstwach domowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej oraz próba porównania, jak kraje te (w tym także Polska) w zakresie przedmiotowym prezentują się na tle wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. W wyniku przeprowadzonych analiz okazało się, że zarówno dostępność, jak i wykorzystanie ICT w gospodarstwach domowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej są znacznie zróżnicowane. Ponadto, ogólnie wysoki poziom dostępu do internetu i znaczny odsetek osób z niego korzystających nie przekładają się na oczekiwany wzrost poziomu kompetencji cyfrowych mieszkańców badanego obszaru, zarówno w ramach EWŚ, jak i UE.
E. Lecka, Dostępność i wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w gospodarstwach domowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 3, s. 103-128, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.3.5
1. Arendt Ł., Wykluczenie cyfrowe – wielowymiarowe zjawisko na polskim rynku pracy, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Ekonomia”, nr 113/2010, s. 15-26, https://dbc.wroc.pl/Content/120429/Arendt_Wykluczenie_cyfrowe_wielowymiarowe_zjawisko.pdf/ [17.11.2023].
2. Baluk W., Europa Środkowa i Wschodnia w okresie poszukiwania własnej tożsamości politycznej oraz zmian systemowych, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, z. 1, s. 51-78, DOI:10.36874/RIESW.2019.1.2/ [11.03.2024].
3. Bartol A., Herbst J., Pierścińska A., Wykluczenie społeczno-cyfrowe w Polsce. Stan zjawiska, trendy, rekomendacje, Warszawa 2021, s. 1-39, https://stocznia.org.pl/wp-content/uploads/2022/02/WykluczeniespolecznocyfrowewPolsce.pdf/ [20.09.2023].
4. Batorski D., Polacy wobec technologii cyfrowych – uwarunkowania dostępności i sposobów korzystania. Diagnoza Społeczna 2013, Warunki i Jakość Życia Polaków – Raport, Contemporary Economics, 2013, t. 7, s. 328-352, https://www.researchgate.net/publication/273497284_Polacy_wobec_technologii_cyfrowych_-_uwarunkowania_dostepnosci_i_sposobow_korzystania/ [16.12.2023].
5. Bednarowska Z., Desk research – wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i badań społecznych, „Marketing i Rynek”, 7/2015, s. 18-26, https://www.researchgate.net/publication/311440926_Desk_research_-_wykorzystanie_potencjalu_danych_zastanych_w_prowadzeniu_badan_marketingowych_i_badan_spolecznych_Desk_research_-_exploiting_the_potential_of_secondary_data_in_market_and_social_researc/ [10.11.2023].
6. Chołubski A., Europa Środkowo-Wschodnia jako przestrzeń pogranicza, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość” 2016, t. XIII, s. 219-230, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Gdanskie_Wizje_i_rzeczywistosc/Studia_Gdanskie_Wizje_i_rzeczywistosc-r2016-t13/Studia_Gdanskie_Wizje_i_rzeczywistosc-r2016-t13–s219-230/Studia_Gdanskie_Wizje_i_rzeczywistosc-r2016-t13-s219-230.pdf/ [12.02.2024].
7. Czerski W., Wybrane zagrożenia współczesnego społeczeństwa informacyjnego, „Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa”, nr 4/2018 (41), s. 95-104, http://www.przeglad.wsb.net.pl/uploads/1/0/3/7/10371016/ca%C5%81o%C5%9A%C4%86_przegl%C4%85d_-_do_druku_ostateczny.pdf/ [30.03.2024].
8. Działania UE na rzecz rozwiązania problemu niedostatecznych umiejętności cyfrowych, Europejski Trybunał Obrachunkowy, Luksemburg, Przegląd nr 02/2021, s. 1-63, https://www.eca.europa.eu/lists/ecadocuments/rw21_02/rw_digital_skills_pl.pdf/ [15.12.2023].
9. Dziuba D. T., Gospodarki nasycone informacją i wiedzą, Warszawa 2000.
10. Frąckiewicz E., Włączenie cyfrowe a ograniczanie korzystania z mediów społecznościowych – generacja BB a generacja Z, „Marketing i Rynek” 2023, nr 8, s. 3-11, DOI: 10.33226/1231-7853.2023.8.1 [02.04.2024].
11. Frąckiewicz E., Bąk I., Umiejętności cyfrowe osób starszych w Polsce na tle krajów UE – analiza porównawcza, „Gerontologia Polska” 2023, nr 32, s. 224-232, https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2024/01/Gerontologia_4_2023_04.pdf/ [08.04.2024].
12. Golka M., Czym jest społeczeństwo informacyjne?, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 4/2005, s. 253-265, https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/013f4d1c-29b8-4f6c-aa6a-147879b54208/content/[05.11.2023].
13. Gołaszewska-Kaczan U., Kuzionko-Ochrymiuk E., Polska wobec wyzwań Cyfrowego kompasu na 2030 rok – aspekt umiejętności cyfrowych, „Optimum. Economic Studies” 2023, nr 2(112), s. 131-145, DOI: 10.15290/oes.2023.02.112.07 [19.03.2024].
14. GUS, Wykorzystanie ICT w gospodarstwach domowych, [w:] Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2023 roku, Warszawa–Szczecin 2023, s. 113-157.
15. GUS, Zeszyt metodologiczny. Wskaźniki społeczeństwa informacyjnego. Badania wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych, Szczecin 2022, s. 1-55.
16. Halamska M., Zróżnicowanie społeczne „wiejskiej Europy”, „Wieś i Rolnictwo” 2015, nr 4, s. 47-65, https://kwartalnik.irwirpan.waw.pl/wir/article/view/594/164/[09.03.2024].
17. Kaczmarczyk P., Wstęp, [w:] Gospodarka cyfrowa w Polsce. Stan obecny, perspektywy rozwoju i zagrożenia, red. nauk. P. Kaczmarczyk, Płock 2022, s. 5-6.
18. Kęsy M., Społeczeństwo informacyjne w rozwoju cywilizacyjnym ludzkości, „Dydaktyka Informatyki”, 6/2011, s. 74-92, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-602668b9-47cb-4273-a5b3-31aa20a6634f/ [22.10.2023].
19. Kłoczowski J., Europa Środkowo-Wschodnia jako przedmiot badań, „Kwartalnik Historyczny”, Rocznik CXX, 2013, 4, s. 833-843, http://rcin.org.pl/Content/45019/WA303_58329_A52-KH-R-120-4_Kloczowski.pdf/ [03.03.2024].
20. Komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Cyfrowy kompas na 2030 r.: europejska droga w cyfrowej dekadzie, Bruksela, dn. 09.03.2021 r. COM (2021) 118 final, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:52021DC0118/ [13.12.2023].
21. Kotliński K., Kompetencje cyfrowe młodych ludzi w krajach Unii Europejskiej a aktywność na rynku pracy, „Rynek Pracy”, 183(4)/2022, s. 45-61, https://rynekpracy.praca.gov.pl/resources/html/article/details?id=233481&language=pl/ [22.11.2023].
22. Kowalska M., Rozwój społeczeństwa informacyjnego na przestrzeni dziejów, „Rocznik Bezpieczeństwa Morskiego”, R. X-2016, s. 179-194, https://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-58212087-2200-47d2-9607-086ee85276a9?q=bwmeta1.element.baztech-1102165b-43b4-4dc8-aac9-46d819c7f0eb;2&qt=CHILDREN-STATELESS/ [12.04.2024].
23. Kreft J., Dostęp do gospodarki opartej na wiedzy – nowe bariery i wykluczenia, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2010, nr 113, s. 487-497, https://dbc.wroc.pl/Content/120464/Kreft_Dostep_do_gospodarki_opartej_na_wiedzy.pdf/ [12.11.2023].
24. Kuczyńska-Zonik A., Stępniewski T., Wstęp, [w:] 15 lat państw Europy Środkowej w Unii Europejskiej. Raport, red. A. Kuczyńska-Zonik, T. Stępniewski, Prace Instytutu Europy Środkowej, nr 5/2019, s. 7-13, https://ies.lublin.pl/prace/15-lat-panstw-europy-srodkowej-w-unii-europejskiej-raport/ [15.03.2024].
25. Lach Z., Polska geopolityka w wymiarze subregionalnym, „Przegląd Geopolityczny” t. 7/2014, s. 9-36, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-cd99b45a-acd3-45e8-8d74-f141c51fd8e2/ [06.04.2024].
26. Łuszczyk M., Stan i perspektywy rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego Nr 650 Ekonomiczne Problemy Usług”, nr 67/2011, s. 482-490, http://www.wzieu.pl/zn/650/ZN_650.pdf/ [04.04.2024].
27. Niedziółka D., Uwarunkowania bezpieczeństwa ekonomicznego państw Europy Środkowej i Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 195-212, https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.11/ [15.02.2024].
28. OECD, The Future of the Global Economy. Towards a Long Boom?, Paris 1999, https://www.oecd.org/futures/35394025.pdf/ [21.11.2023].
29. Olszewska K., Nierówność cyfrowa w gospodarce UE – zarys problematyki, „Ekonomia – Wrocław Economic Review” 2020, nr 26/1, s. 35-54, https://doi.org/10.19195/2658-1310.26.1.3/ [11.01.2024].
30. Orzelska A., Bezpieczeństwo Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie ładu globalnego ze szczególnym uwzględnieniem roli Polski, [w:] System euroatlantycki w wielobiegunowym ładzie międzynarodowym, red. nauk. J. M. Fiszer, P. Olszewski, s. 113-138, https://isppan.waw.pl/wp-content/uploads/2017/03/agnieszka_orzelska_art1.pdf/ [02.04.2024].
31. Pietraś M., Podziały przestrzeni Europy Środkowo-Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 17 (2019), z. 1, s. 11-49, DOI: 10.36874/RIESW.2019.1.1 [14.03.2024].
32. Przywara B., Internet – rozważania na temat nowego typu więzi społecznych, [w:] Współczesna Wieża Babel, red. J. Chłopecki, A. Siewierska-Chmaj, Rzeszów 2003, s. 113-131.
33. Rozkrut D., Rozkrut M., Umiejętności cyfrowe jako czynnik rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, „Studia i Prace WNEiZ” 2015, t. 42, nr 42, s. 75-87, https://doi.org/10.18276/sip.2018.54/3-25/ [29.11.2023].
34. Rozkrut M., Kompetencje cyfrowe społeczeństwa informacyjnego, „Studia i Prace WNEiZ US” 2018, t. 54, nr 54/3/2018, s. 347-360, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_i_Prace_Wydzialu_Nauk_Ekonomicznych_i_Zarzadzania/Studia_i_Prace_Wydzialu_Nauk_Ekonomicznych_i_Zarzadzania-r2018-t54-n3/Studia_i_Prace_Wydzialu_Nauk_Ekonomicznych_i_Zarzadzania-r2018-t54-n3-s347-360/Studia_i_Prace_Wydzialu_Nauk_Ekonomicznych_i_Zarzadzania-r2018-t54-n3-s347-360.pdf/ [04.06.2023].
35. Seweryn R., Technologie informacyjne i komunikacyjne – wprowadzenie w problematykę, [w:] Technologie informacyjne i komunikacyjne na rynku turystycznym, red. nauk. J. Berbeka, K. Borodako, Warszawa 2017, s. 11-30, https://www.ksiegarnia.beck.pl/media/product_custom_files/1/6/16243-technologie-informacyjne-i-komunikacyjne-na-rynku-turystycznym-krzysztof-borodako-fragment.pdf/[10.04.2024].
36. Strona internetowa Eurostat, https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/ISOC_SK_DSKL_I21/default/table?lang=en&category=isoc.isoc_sk.isoc_sku [22.03.2024].
37. Strona internetowa Pollster, https://www.instytut-pollster.pl/cawi/ [02.04.2024].
38. Strona internetowa portalu gospodarczego WNP.PL, Europa Środkowo-Wschodnia zmniejsza dystans ekonomiczny do Zachodu, https://www.wnp.pl/finanse/europa-srodkowo-wschodnia-zmniejsza-dystans-ekonomiczny-do-zachodu,632065/[13.04.2024].
39. Strona internetowa portalu gospodarczego WNP.PL, Europa Środkowo-Wschodnia rozwija się szybciej od średniej UE. Jak wypada Polska?, https://www.wnp.pl/finanse/europa-srodkowo-wschodnia-rozwija-sie-szybciej-od-sredniej-ue-jak-wypada-polska,748178/ [13.04.2024].
40. Szewczyk-Jarocka M., Wykluczenie cyfrowe jako nawiązanie do koncepcji wykluczenia społecznego, [w:] Gospodarka cyfrowa w Polsce. Stan obecny, perspektywy rozwoju i zagrożenia, red. nauk. P. Kaczmarczyk, Płock 2022, s. 109-121.
41. Tomaszewska A. W., Dostęp do technologii informacyjno-komunikacyjnych w społeczeństwie informacyjnym. Przykład polskich regionów, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, 290/2013, s. 23-37, https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/10399/02-tomaszewska.pdf?sequence=1&isAllowed=y/ [29.12.2023].
42. Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”, dn. 30.12.2006, L334/13, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006H0962&from=LT/ [15.12.2023].
W artykule przeprowadzono analizę współczesnej polskiej myśli liberalnej reprezentowanej przez Platformę Obywatelską RP w kwestii suwerenności. Suwerenność można uznać za jedną z głównych cech konstytuujących państwo. Debata na temat suwerenności zintensyfikowała się po 2004 r., kiedy Polska stała się członkiem Unii Europejskiej, a także po ataku zbrojnym Federacji Rosyjskiej na Ukrainę w lutym 2022 r. Środowiska polityczne w Polsce różnie definiowały suwerenność. Część z nich, w tym liberalne, proponowały odejście od tradycyjnie rozumianej suwerenności państwa na rzecz jej nowoczesnej formuły uwzględniającej postępującą globalizację, integrację i współzależność państw.
J. Sanecka-Tyczyńska, Platforma Obywatelska RP o suwerenności Polski, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 3, s. 129-153, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.3.6
1. Ankieta o reformie Unii Europejskiej. Część II, Andrzej Halicki, https://wyborcza.pl/7,75968,10861436,ankieta-o-reformie-unii-europejskiej-czesc-ii.html [21.12.2023].
2. Boni M., Głos w dyskusji, [w:] Polska Tuska, red. P. Kosiewski, Warszawa 2008.
3. Ciapała J., Konstytucyjna zasada zwierzchnictwa Narodu w kontekście członkostwa Polski w Unii Europejskiej, [w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005.
4. Ciapała J., Wokół pojmowania i wykonywania suwerenności w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej – kilka uwag podstawowych, lecz czy przekonujących?, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2014, t. 31.
5. Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2014.
6. Czaputowicz J., Mapa współczesnego realizmu: realizm klasyczny, neorealizm, realizm neoklasyczny, [w:] Teoria realizmu w nauce o stosunkach międzynarodowych. Założenia i zastosowania badawcze, red. J. Czaputowicz, E. Haliżak, Warszawa 2014.
7. Czaputowicz J., Paradygmat liberalny w stosunkach międzynarodowych, „Sprawy Międzynarodowe” 2005, nr 4.
8. Czaputowicz J., Teorie stosunków międzynarodowych. Krytyka i systematyzacja, Warszawa 2007.
9. Czy w Unii utracimy suwerenność?, https://opoka.org.pl/biblioteka/X/XU/8gora [18.12.2023].
10. Eudaily S. P., Smith S., Sovereign Geopolitics? – Uncovering the Sovereignty Paradox, „Geopolitics” 2008, nr 13.
11. Ferreira-Snyman A., The evolution of state sovereignty. A historical overview, „Fundamina. A Journal of Legal History” 2006, vol. 12, no. 2.
12. Gawłowicz I., Nowe wykorzystywanie suwerenności jako signum temporis, [w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005.
13. Głęboka przebudowa państwa. Projekt programu dla Platformy Obywatelskiej, Warszawa 2007.
14. Grittersová J., The evolution of the concept and the role of sovereignty, „Conflicts and Tensions in the World” 1999, vol. 8, no. 3.
15. Gornowicz M., Chrześcijaństwo jako ważna determinanta integracji europejskiej, https://m.niedziela.pl/artykul/166891/nd/Chrzescijanstwo-jako-wazna-determinanta [10.09.2023].
16. Habowski M., Platforma Obywatelska wobec zagadnień polityki zagranicznej, [w:] Polityka zagraniczna Polski w latach 2004-2011. Struktury – koncepcje – sąsiedzi – Izrael, red. M. S. Wolański, Polkowice 2013.
17. Haliżak E., Liberalna teoria polityki zagranicznej i jej analityczne zastosowanie, „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2016, nr 2 (t. 52).
18. Isenbaert M., EC Law and the Sovereignty of the Member States in Direct Taxation, „Doctoral Series” 2008, vol. 19.
19. Jackson R., Sovereignty. The Evolution of an Idea, Cambridge 2007.
20. Jedlecka W., Państwo narodowe a integracja europejska, „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy” 2007, nr 1.
21. Konopacki S., Problem suwerenności w Unii Europejskiej, „Studia Europejskie” 2008, nr 30.
22. Konopacki S., Przydatność teorii integracji politycznej do analizy współczesnej Unii Europejskiej, [w:] Stosunki międzynarodowe. Wokół zagadnień teoretycznych, red. K. Kącka, Toruń 2014.
23. Kowalczyk K., Rodziny partii politycznych w III RP, [w:] Partie i system partyjny III RP, red. K. Kowalczyk, Toruń 2011.
24. Kowalczyk K., Typologia polskich partii politycznych według kryterium programowego, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2014, nr 1.
25. Kranz J., Polska i Unia Europejska w epoce „dobrej zmiany”, czyli jak wygrać trzecią wojnę światową, Warszawa 2023.
26. Kusiak P., Postpolityka. W poszukiwaniu istoty zjawiska, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych” 2011, R. III.
27. Kwiecień R., Suwerenność państwa: rekonstrukcja i znaczenie idei w prawie międzynarodowym, Kraków 2004.
28. Laska A., Suwerenność państwa jako kategoria politologiczna, [w:] Suwerenność państwa we współczesnych stosunkach międzynarodowych, red. Z. Leszczyński, S. Sadowski, Warszawa 2005.
29. Leszczyński Z., Problem suwerenności państwa w procesie integracji europejskiej, [w:] Suwerenność państwa we współczesnych stosunkach międzynarodowych, red. Z. Leszczyński, S. Sadowski, Warszawa 2005.
30. Łoś-Nowak T., Państwo jako uczestnik stosunków międzynarodowych, [w:] Studia z teorii polityki, red. A. W. Jabłoński, L. Sobkowiak, Wrocław 1998.
31. Magone J. M., The New World Architecture: The Role of the European Union in the Making of Global Governance, Nowy Brunszwik 2005.
32. Master B., Teorie i koncepcje zjednoczeniowe Unii Europejskiej w założeniach programowych oraz w praktyce polskiej polityki integracyjnej, niepublikowana praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Mieczysława Stolarczyka.
33. Molendowska M., Ewolucja idei europejskiej – od Europy federacyjnej do Europy „dwóch prędkości”, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 2013, vol. 37.
34. Monarcha-Matlak A., Kilka uwag o suwerenności, [w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005.
35. Następny krok. Razem. Program wyborczy Platformy Obywatelskiej 2011, Warszawa 2011.
36. Nuzzo B., Nowe zjawiska społeczne i gospodarcze wpływające na suwerenność państwa: wybrane zagadnienia, [w:] Suwerenność. Wybrane aspekty, red. A. Krzynówek-Arndt, B. Szlachta, Kraków 2016.
37. Oniszczuk J., Ponowoczesność: państwo w ujęciu postnowoczesnym. Kilka zagadnień szczegółowych, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace” 2012, nr 1.
38. Podsumowanie 500 dni pracy rządu Donalda Tuska i koalicji PO-PSL, Warszawa 2009.
39. Polska Obywatelska. Podstawy programu politycznego Platformy Obywatelskiej RP, Warszawa 2007.
40. Popiuk-Rysińska I., Suwerenność w rozwoju stosunków międzynarodowych, Warszawa 1993.
41. Porzucić czy zostawić zasadę jednomyślności w UE?, https://dorzeczy.pl/opinie/506175/zasada-jednomyslnosci-w-ue-wisniewska-odejscie-niezbedne.html [19.12.2023].
42. Program PO. Polska zasługuje na cud gospodarczy. By żyło się lepiej. Wszystkim!, Warszawa 2007.
43. Przemówienie Donalda Tuska na Konwencji w Sopocie 12.04.2014, https://www.platforma.org/aktualnosci/tusk-na-konwencji-po-w-sopocie-miejsce-polski-jest-na-zachodzie/ [13.05.2018].
44. Radosław Sikorski, Przyszłością Unii Europejskiej jest federacja, https://www.rp.pl/publicystyka/art6378221-radoslaw-sikorski-przyszloscia-unii-europejskiej-jest-federacja [24.09.2023].
45. Radosław Sikorski, Suwerenność? Lepiej mieć całą mrówkę czy nogę od słonia?, https://www.wprost.pl/kraj/231538/sikorski-suwerennosc-lepiej-miec-cala-mrowke-czy-noge-od-slonia.html [09.11.2023].
46. Rosicki R., O suwerenności, „Przegląd Naukowo-Metodyczny” 2010, nr 4.
47. Róża Thun, Nie fascynujmy się renacjonalizacją, bo pierwsi padniemy jej ofiarą, https://krytykapolityczna.pl/swiat/ue/thun-nie-fascynujmy-sie-renacjonalizacja-bo-pierwsi-padniemy-jej-ofiara/ [10.09. 2023].
48. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Informacja ministra spraw zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2008 r., https://orka2.sejm.gov.pl/Debata6.nsf/main/20C4290E [28.03.2023].
49. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Informacja ministra spraw zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2010 roku, https://orka2.sejm.gov.pl/Debata6.nsf/main/583C4C86 [18.09.2023].
50. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Informacja ministra spraw zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2012 roku, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nf/wypowiedz.xs?posiedzenie=11dzien=2&wp=2iew=4 [20.12.2023].
51. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Informacja ministra spraw zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2014 roku, https://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=67&dzien=2&wyp=83&view=2 [21.11.2023].
52. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Informacja prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska w sprawie przyszłości Unii Europejskiej, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=3&dzien=2&wyp=002 [23.10.2023].
53. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Informacja prezesa Rady Ministrów i prokuratora generalnego o działaniach instytucji państwowych w sprawie spółki Amber Gold, https://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=20&dzien=2&wyp=026 [10.10.2023].
54. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Odpowiedź sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów – z upoważnienia prezesa Rady Ministrów – na interpelację nr 18 z 06.11.2007 r. w sprawie nowej koncepcji suwerenności państwa, https://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/1EF7A83A [12.05.2023].
55. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Przedstawienie przez prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska programu działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania, https://orka2.sejm.gov.pl/Debata6.nsf/main/69110A4B#001SI [21.12.2023].
56. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Przedstawienie przez Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska programu działania oraz składu Rady Ministrów wraz z wnioskiem w sprawie wyboru członków Rady Ministrów, https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=1&dzien=10&wyp=003 [18.12.2023].
57. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Przedstawienie przez Prezesa Rady Ministrów Ewę Kopacz programu działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=76&dzien=1&wyp=3&view=4 [21.12.2023].
58. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź Beaty Bublewicz z 15.12.2011 w debacie po informacji prezesa Rady Ministrów w sprawie przyszłości Unii Europejskiej, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=3&dzien=2&wyp=097 [23.10.2023].
59. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź Bogdana Klicha z 24.07.2002 w debacie po informacji o dotychczasowych pracach Konwentu Europejskiego, https://orka2.sejm.gov.pl/Debata4.nsf/main/23915C53 [23.10.2023].
60. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź Dariusza Rosati z 15.12.2011 po informacji prezesa Rady Ministrów w sprawie przyszłości Unii Europejskiej, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=3&dzien=2&wyp=050 [04.10.2023].
61. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź Grzegorza Schetyny z 15.12.2011 w debacie po informacji prezesa Rady Ministrów w sprawie przyszłości Unii Europejskiej, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=3&dzien=2&wyp=003 [10.09.2023].
62. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź Marcina Święcickiego z 08.05.2014 w debacie po informacji ministra spraw zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2014 roku, https://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=67&dzien=2&wyp=111 [13.03.2023].
63. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź Marty Fogler z 24.07.2002 w debacie po informacji o dotychczasowych pracach Konwentu Europejskiego, https://orka2.sejm.gov.pl/Debata4.nsf/main/0D64FB14 [23.10.2023].
64. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego z 15.12.2011 po informacji prezesa Rady Ministrów w sprawie przyszłości Unii Europejskiej, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=3&dzien=2&wyp=185 [12.12.2023].
65. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź Stanisława Gorczycy z 24.07.2002 w debacie po informacji o dotychczasowych pracach Konwentu Europejskiego, https://orka2.sejm.gov.pl/Debata4.nsf/main/042501CE [23.10.2023].
66. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wypowiedź Zbigniewa Chlebowskiego z 12.03.2008 w dyskusji po pierwszym czytaniu rządowego projektu ustawy o ratyfikacji Traktatu z Lizbony zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzonego w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r., https://orka2.sejm.gov.pl/Debata6.nsf/main/0F20A48D [10.09. 2023].
67. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Wystąpienie Donalda Tuska z okazji otrzymania europejskiej nagrody Globsec, https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2019/10/11/speech-by-president-donald-tusk-upon-receiving-the-globsec-european-award/ [12.08.2022].
68. Sienkiewicz B., Skąd brać moc, https://publica.pl/teksty/skad-brac-moc-51852.html [14.09.2023].
69. Silna Polska, odnowiony Zachód. Dyplomacja w służbie obywatelom. Program polityki zagranicznej Platformy Obywatelskiej, Warszawa 2019.
70. Sorensen G., Sovereignty: Change and Continuity an a Fundamental Institution, „Political Studies” 1999, t. XLVII.
71. Sowiński S., Suwerenność, ale jaka? Spór o suwerenność Rzeczpospolitej w polskiej eurodebacie, „Studia Europejskie” 2004, nr 1.
72. Suwerenność państwa członkowskiego Unii Europejskiej, red. P. Stawarz, T. Wallas, K. A. Wojtaszczyk, Warszawa 2017.
73. Szpak K., Polityka zagraniczna na forum Unii Europejskiej, [w:] Główne kierunki polityki zagranicznej rządu Donalda Tuska w latach 2007-2011, red. P. Musiałek, Kraków 2012.
74. Szpak K., Założenia programowe polityki zagranicznej koalicji rządowej PO-PSL w latach 2007-2011, [w:] Główne kierunki polityki zagranicznej rządu Donalda Tuska w latach 2007-2011, red. P. Musiałek, Kraków 2012.
75. Tomasiewicz J., Suwerenność. Narodziny i ewolucja pojęcia, „Społeczeństwo Otwarte” 1997, nr 2.
76. Tusk D., Nasza wielka stabilizacja, rozm. T. Machała, „Wprost”, 22 X 2010, nr 39.
77. Tusk D., Zwińmy folie, wynieśmy drabiny, „Gazeta Wyborcza”, 26 III 2011, nr 71.
78. Tusk: Wszystkie działania PiS wpisują się w rosyjską strategię rozbijania UE, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1496981,tusk-dzialania-pis-wpisuja-sie-w-rosyjska-strategie-rozbijania-ue.html [10.12.2023].
79. Uchwała III Krajowej Konwencji Platformy Obywatelskiej RP 21 maja 2006 r. PO stronie obywateli, https://platforma.org/dokumenty/uchwala-konwencja/2006 [09.08.2018].
80. Wallace W., The Sharing of Sovereignty: The European Paradox, „Political Studies” 1999, vol. 47.
81. Wiśniewski B., Teoria demokratycznego pokoju, [w:] Teorie i podejścia badawcze w nauce o stosunkach międzynarodowych, red. R. Zięba, S. Bieleń, J. Zając, Warszawa 2015.
82. Wituła N., Znaczenie suwerenności w demokratycznym państwie prawa, „Kultura Prawna” 2021, t. 4, nr 1-2.
83. Współczesne partie i systemy partyjne państw Grupy Wyszehradzkiej w procesie demokratyzacji, red. M. Barański i in., Katowice 2018.
84. Wystąpienie Pana Ministra Radosława Sikorskiego w Fundacji Batorego, Warszawa 8.10.2009, www.msz.gov.pl/Wystapienie,Ministra,Spraw,Zagranicznych,30699.html [23.10.2014].
85. Wywiad Donalda Tuska dla Deutsche Welle: Europa to wspólnota wartości, a nie kontynent, https://www.dw.com/pl/wywiad-donalda-tuska-dla-deutsche-welle-europa-to-wsp%C3%B3lnota-warto%C5%9Bci-a-nie-kontynent/a-5568777 [21.09.2023].
86. Zakrzewska I., Narodziny idei integracyjnych w Europie po II wojnie światowej, „Państwo i Społeczeństwo” 2003, nr 4.
87. Zmierczak M., Wprowadzenie, [w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005.
88. Zuba K., Problem suwerenności w oczach eurosceptyków na przykładzie wybranych państw europejskich, [w:] Suwerenność państwa we współczesnych stosunkach międzynarodowych, red. Z. Leszczyński, S. Sadowski, Warszawa 2005.
Artykuł dotyczy wydarzeń z lat 1706-1709, związanych w rozgrywającą się na terenie Rzeczypospolitej III wojną północną, oraz okresem panowania Stanisława Leszczyńskiego i roli, jaką pełnił Stanisław Antoni Szczuka przy boku króla. Podstawę źródłową stanowi korespondencja kanclerza wielkiego litewskiego Karola Stanisława Radziwiłła (1669-1719), w tym listy dwóch sekretarzy królewskich Samuela Kazimierza Szwykowskiego i Jozafata Michała Karpia z lat 1706-1709, które przybliżają dzień po dniu wydarzenia związane z okresem wojny północnej, rozgrywającej się na terenie Rzeczypospolitej. Listy zostały wydane przez Jerzego Dygdałę w dwóch tomach w 2018 i 2019 r. W wydawnictwie znalazły się również informacje z ówczesnych gazet, fragmenty diariusza kanclerza Karola Stanisława Radziwiłła oraz przypisywana podkanclerzemu litewskiemu Stanisławowi Antoniemu Szczuce relacja z podróży króla do Saksonii. Uzupełnieniem powyższych materiałów jest korespondencja Stanisława Antoniego Szczuki z małżonką – Konstancją z Potockich Szczuczyną, oraz rachunki dworu podkanclerzego z powyższego okresu. Stanisław Antoni pełnił w omawianym okresie rolę doradcy i królewskiego ministra, czuwał nad królewską kancelarią, przygotowywał dokumenty do podpisu przez monarchę i przyjmował poselstwa. Z listów Szwykowskiego i Karpia można wywnioskować, że cieszył się zaufaniem Leszczyńskiego. Szczuka miał opinię człowieka, którego charakteryzował rozsądek, dbałość o dobro Rzeczypospolitej i dążenie do zgody w kraju. Słynął także z talentów krasomówczych. Z relacji mu współczesnych wynika, że w okresie pierwszego panowania Leszczyńskiego był sceptyczny wobec politycznych i militarnych planów Karola XII. Negatywnie oceniał również postępowanie wojsk szwedzkich na ziemiach Rzeczypospolitej.
J. Kowalik-Bylicka, Stanisław Antoni Szczuka, podkanclerzy Wielkiego Księstwa Litewskiego, jako doradca Stanisława Leszczyńskiego w latach 1706-1709, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 3, s. 155-173, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.3.7
1. Bartoszewicz J., Stanisław Antoni Szczuka, „Tygodnik Ilustrowany” 1862, t. 16, s. 16.
2. Dygdała J., Król Stanisław Leszczyński w Toruniu w styczniu 1708 roku, „Rocznik Toruński” 1991, t. 20.
3. Dygdała J., „Nowe” doniesienia o pobycie króla Stanisława Leszczyńskiego na Kujawach i w Toruniu na przełomie 1707/1708 roku, „Rocznik Toruński” 2015, t. 42, s. 7-9.
4. Dygdała J., Z Torunia do Wilna. Podróż króla Stanisława zimą 1708 roku, „Zapiski Historyczne” 2017, t. 82, z. 2, s. 85-99.
5. Gmiterek H., Aktywność gospodarcza Antoniego Szczuki w Lubelskiem na przełomie XVII-XVIII wieku, [w:] Między Lwowem a Wrocławiem. Księga jubileuszowa profesora Krystyna Matwiejskiego, red. B. Roka, J. Maroń, Toruń 2006, s. 597-608.
6. Grochowska I., Stanisław Antoni Szczuka – jego działalność w ziemi wiskiej 1682-1710, Warszawa 1989.
7. Konopka M., Stanisław Antoni Szczuka – dygnitarz i przyjaciel Jana III, [w:] Studia z dziejów epoki Jana III, red. K. Matwijowski, Wrocław 1984, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 726, Historia, t. 47, s. 211-219.
8. Kowalski R., Nieudana wyprawa Augusta II przeciwko Turcji w 1698 roku. Stosunek prymasa Michała Radziejowskiego do wydarzeń kampanii podhajeckiej i antysaskiego tumultu w Brzeżanach, „Echa Przeszłości” 2023, nr XXIV/2, s. 27-54.
9. Kicińska U., Patronacka aktywność wdowy Konstancji Marianny z Potockich Szczukowej podkanclerzyny litewskiej, [w:] W kręgu patronatu kobiecego w XVII–XVIII wieku, red. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Penkała-Jastrzębska, A. Słaby, Kraków 2018, s. 221-237.
10. Michałowska A., Stanisław Antoni Szczuka – początki kariery patrona, „Kwartalnik Historyczny” 1995, R. CII, s. 61-89.
11. Palkij H., Szczuka Stanisław Antoni, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 47/3, Warszawa-Kraków 2011, s. 469-481.
12. Popiołek B., Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2003.
13. Popiołek B., Kobieta zaradna. Konstancja Marianna z Potockich Szczukowa, podkanclerzyna litewska, [w:] Słynne kobiety w Rzeczypospolitej XVIII wieku, red. A. Roćko, M. Górska, Warszawa 2017, s. 21-40.
14. Przy boku króla Stanisława Leszczyńskiego (1706-1709), t. 1, Wyprawy do Saksonii i Litwy w latach 1706-1708. Listy królewskich sekretarzy Samuela Kazimierza Szwykowskiego i Jozefata Michała Karpia oraz fragmenty z gazet pisanych i diariuszy, wydał Jerzy Dygdała, Warszawa 2018.
15. Przy boku króla Stanisława Leszczyńskiego (1706-1709), t. 2, W wędrówkach po Polsce między Gdańskiem a Lwowem w latach 1708-1709. Listy królewskiego sekretarza Jozafata Michała Karpia oraz fragmenty z gazet pisanych i diariuszy, wydał Jerzy Dygdała, Warszawa 2019, s. 362.
16. Sarnecki K., Pamiętnik z czasów Jana Sobieskiego, Wrocław 1958.
17. Siwoń J., Daremne starania: klienci Karola Stanisława Radziwiłła i ich zabiegi o ochronę dóbr patrona przed Szwedami i wojskami Leszczyńskiego w latach 1706-1709, „Wieki Stare i Nowe”, t. 18 (23), s. 1-31, https://www.journals.us.edu.pl/index.php/WSN/article/view/15052/12846/ [31.05.2024].
18. Staszewski J., Pomysły reformatorskie czasów Augusta II. Uwagi o dziełach i programach, [w:] „Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący …”, Szkice i studia z czasów saskich, Olsztyn 1997, s. 69-95.
19. Staszewski J., Wielka wojna północna i jej skutki, „Czasy Nowożytne” 2001, t. 10 (11), s. 11-20.
20. Wiśniewski J., Podkanclerzy Stanisław Antoni Szczuka a geneza, rozrost i rozpad dóbr szczuczyńskich, [w:] Studia i materiały do dziejów powiatu grajewskiego, red. M. Gnatowski, H. Majecki, Warszawa 1975, s. 252-270.
21. Zielińska T., Stanisław Antoni Szczuka jako referendarz koronny w latach 1688-1699, „Kwartalnik Historyczny” 2004, R. CXI, s. 5-21.
Artykuł analizuje zagadnienie wyboru opcji cywilizacyjnej w pismach Juliana Klaczki – w XIX stuleciu wybitnego w skali europejskiej konserwatywnego publicysty, pisarza politycznego, krytyka literackiego, krytyka sztuki, polityka związanego z Hotelem Lambert, którego osoba miała bardzo duży wpływ na kształtowanie się poglądów społeczno-politycznych stańczyków krakowskich. Praca ma charakter oryginalny, gdyż powyższy temat nie został do tej pory gruntownie omówiony. W artykule korzystałem głównie z publicystyki Juliana Klaczki (artykułów prasowych oraz studiów dyplomatycznych i broszur), prac publicystycznych innych autorów, źródeł rękopiśmiennych (zbiory Biblioteki Czartoryskich). W swoich pracach autor Przygotowań do Sadowy wskazywał na konieczność ścisłego trzymania się przez Polaków wartości cywilizacji zachodniej (łacińsko-germańskiej), której fundamentem była religia katolicka. Za wzór cywilizacyjny uznawał on Francję za Napoleona III, w której dopatrywał się wszelkich cnót, na których Polakom zbywało. Miał też nadzieję – podobnie jak pisarze romantyczni, a także Adam Jerzy Czartoryski – że wartości cywilizacji Zachodu zapanują w stosunkach międzynarodowych, które zostaną oparte na etyce, co zapewni im stabilność, a Polacy, w godny, moralny i nierewolucyjny sposób dopominający się swych praw, w takiej Europie znajdą dla siebie miejsce. Antytezą cywilizacji zachodniej była cywilizacja Wschodu – Rosji. Była ona oparta na brutalnej sile, bezwzględnych rządach, nieliczących się z wolnością jednostki. Alternatywy dla Polaków więc nie było.
M.P. Gancewski, „Wybór” cywilizacyjny jako kluczowe zagadnienie dla przyszłości narodu polskiego w pismach Juliana Klaczki, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 3, s. 175-194, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.3.8
1. Baran Z., Die Deutschen Hegemonen Klaczki. Od antyniemieckości do filosłowiańskiej utopii, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
2. Baran Z., Itaka Juliana Klaczki, Kraków 1998.
3. Bobrowski A., Julian Klaczko wobec współczesnych badań nad renesansem, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
4. Fenby J., The history of modern France. From revolution to the war with terror, London 2016.
5. Fiećko J., Rosja Krasińskiego. Rzecz o nieprzejednaniu, Poznań 2005.
6. Gancewski M. P., Hotel Lambert a świecka władza papieża (przed powstaniem styczniowym), „Rocznik Przemyski. Historia”, t. 56, z. 1(23), 2020.
7. Gancewski M. P., Polskie życie narodowe w kraju w latach 1857-1861 w ocenie „Wiadomości Polskich”, cz. 1, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, z. 142, nr 1, 2015.
8. Gancewski M. P., Polskie życie narodowe w kraju w latach 1857-1861 w ocenie „Wiadomości Polskich”, cz. 2, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, z. 142, nr 3, 2015.
9. Gancewski M. P., Religiosity of the future members of the Stańczycy group in their youth in comparison with their later religious views, „Folia Historica Cracoviensia”, t. 27, nr 2, 2021.
10. Gancewski M. P., U źródeł obozu stańczykowskiego. Młodzi konserwatyści krakowscy (przyszli stańczycy) w politycznej „szkole” Hotelu Lambert, Kraków 2022.
11. Huntington S., Clash of Civilisations?, „Foreign Affairs”, 72 (3), 1993.
12. Jedlicki J., Błędne koło 1832-1864, [w:] Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, red. J. Jedlicki, Warszawa 2013.
13. Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują? Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa 2002.
14. Kalinowski D., Julian Klaczko – niedoszły poeta żydowski?, [w:] Żydzi wschodniej Polski, seria II: W blasku i cieniu historii, red. J. Ławski, B. Olech, Białystok 2014.
15. Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 2009.
16. Kizwalter T., Polska nowoczesność. Genealogia, Warszawa 2020.
17. Kochnowski R., Przy Tobie Najjaśniejszy Panie stoimy i stać chcemy… Monarchia habsburska w polskiej myśli politycznej 1860-1914, Kraków 2009.
18. Król M., Konserwatyści a niepodległość. Studia nad polską myślą konserwatywną XIX wieku, Warszawa 1985.
19. Król M., Pośrednia droga. Myśl polityczna Adama Czartoryskiego i Hotelu Lambert (1832-1861), „Znak” 1974, nr 5.
20. Kulczycka D., Sądy Zygmunta Krasińskiego o Michale Czajkowskim (Sadyku-Paszy), „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, R. VI (XLVIII): 2013.
21. Löw R., Julian Klaczko w literaturze i opinii hebrajskiej, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
22. Łazuga W., Stanisław Tarnowski – publicysta, [w:] Stanisław Tarnowski 1837-1937. Materiały z Posiedzenia Naukowego PAU w dniu 14 listopada 1997 r., red. R. Majkowska, Kraków 1999.
23. Maślanka J., Klaczko – patriota, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
24. Nowak A., Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu, Kraków 2022.
25. Nowak A., Rosja i rewolucja (Zygmunt Krasiński), [w:] A. Nowak, Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej (1733-1921), Warszawa 1995.
26. Nowak A., Wątek religijnej konfrontacji w przedpowstaniowej publicystyce emigracyjnej, [w:] Rok 1863 w kilku odsłonach, red. E. Niebelski, Lublin 2017.
27. Piirimäe E., Herder on the Self-Determination of Peoples, „The Review of Politics”, 2023.
28. Ramotowska F., Tajemne państwo polskie w powstaniu styczniowym. Struktura organizacyjna, [cz.1], Warszawa 1999.
29. Rysiewicz M., Monarchia, lud, religia. Monarchizm konserwatywnych środowisk politycznych Wielkiej Emigracji w latach 1831-1848, Kraków 2015.
30. Rzegocki A., Aktualność myśli politycznej Juliana Klaczki, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
31. Szlachta B., Polscy konserwatyści wobec ustroju politycznego do roku 1939, Kraków 2000.
32. Trojanowiczowa Z., Julian Klaczko – współtwórca polityki kulturalnej Hotelu Lambert, „Pamiętnik Literacki”, R. 69: 1978, z. 3.
33. Trojanowiczowa Z., Ostatni spór romantyczny. Cyprian Norwid – Julian Klaczko, Warszawa 1981.
34. Wereszycki H., Julian Klaczko–hofrat austriacki, [w:] Wiek XIX. Prace ofiarowane Stefanowi Kieniewiczowi w 60. rocznicę urodzin, red. B. Grochulska, B. Leśnodorski, A. Zahorski, Warszawa 1967.
35. Wereszycki H., Klaczko Julian, [w:] PSB, t. XII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
36. Węgrzyn I., Julian Klaczko wobec romantyków, [w:] Julian Klaczko (1825-1906). Krytyk literacki – pisarz polityczny – badacz sztuki (członek Akademii Umiejętności od 1872), red. J. Maślanka, Kraków 2007.
37. Węgrzyn I., W kręgu redakcji „Wiadomości Polskich”. Ludzie i tematy. Rekonesans badawczy, [w:] Emigranci, wygnańcy, wychodźcy…, red. I. Węgrzyn, G. Zająć, Kraków 2007.
38. Żurawski vel Grajewski R., Natura stosunków międzynarodowych w poglądach księcia Adama Jerzego Czartoryskiego na przykładzie »Essai sur la diplomatie«, „Przegląd Nauk Historycznych”, R. XV: 2016, nr 1.
