Autor: Instytut Europy Środkowej

Po raz pierwszy od aneksji Krymu w 2014 roku szef resortu spraw zagranicznych Rosji wziął udział w spotkaniu ministerialnym Rady Państw Morza Bałtyckiego. Obecność Siergieja Ławrowa podczas majowego szczytu tego gremium nie oznacza jednak, że państwa współtworzące Radę pogodziły się z rosyjską polityką wobec Ukrainy i godzą się na łamanie prawa międzynarodowego. Minister Ławrow nawoływał do szerokiego otwarcia na współpracę, jednak na razie nie ma takiej możliwości – podkreśla dr Damian Szacawa, starszy analityk w Zespole Bałtyckim IEŚ.

Mija 100 lat od zawarcia traktatu z Trianon, na mocy którego Węgry utraciły około 2/3 swojego terytorium i 63 procent ludności. Był to skutek porażki państwa austro-węgierskiego w I wojnie światowej. Największą część utraconego terytorium – czyli Siedmiogród – przyłączono do Rumunii. Z kolei dzisiejsza Słowacja, określana jako północne Węgry, weszła w skład Czechosłowacji. Dla Węgrów 4 czerwca 1920 roku jest jedną z najboleśniejszych kart w ich historii. W znacznej mierze determinuje to politykę zagraniczną tego państwa – podkreśla dr Dominik Héjj, starszy analityk w Zespole Wyszehradzkim IEŚ.

Projekt autonomii Seklerszczyzny spowodował wzrost napięcia w relacjach węgiersko-rumuńskich. Region ten, leżący w Siedmiogrodzie, jest zamieszkany przez ludność o tożsamości węgierskiej, która domaga się większej samodzielności. Znajduje ona wsparcie w Budapeszcie i jednocześnie nie ma poparcia w Bukareszcie. Zdecydowana większość rumuńskich senatorów odrzuciła przedstawiony projekt. Został on także mocno skrytykowany przez prezydenta Rumunii Klausa Iohannisa – zauważa kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

Z pozoru błahy spór o interpretację historii i tożsamości może utrudnić integrację Macedonii Północnej z Unią Europejską. Przez lata państwo to nie mogło przystąpić do NATO z powodu sporu o swoją nazwę z Grecją. Tym razem Bułgaria ma poważne zastrzeżenia co do macedońskiego punktu widzenia dotyczącego m.in. tożsamości bohaterów narodowych. Dialog historyczny przerodził się w spór polityczny – podkreśla dr Jan Muś, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ.

Pandemia wirusa COVID-19 wpływa na zmiany własnościowe w gospodarce. Coraz więcej przedsiębiorstw jest wspieranych przez państwa lub też przez nie przejmowanych. Ma to uchronić je przed upadkiem i jednocześnie pomóc w przetrwaniu kryzysu. Widać to bardzo wyraźnie na przykładzie linii lotniczych, które szczególnie ucierpiały w ostatnich miesiącach. Więcej na ten temat w rozmowie z Marleną Gołębiowską z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Rok temu urząd prezydenta Ukrainy objął Wołodymyr Zełenski. Ten popularny aktor i satyryk wszedł do polityki przebojowo, pokonując w drugiej turze wyborów dotychczasowego prezydenta Petra Poroszenkę. Zdobył aż 73 procent głosów wyborców. Zapowiadał głębokie zmiany dotyczące funkcjonowania państwa oraz zakończenie konfliktu na wschodzie Ukrainy. Co mu się udało, a co nie – oceniają zastępca dyrektora IEŚ ds. badawczo-analitycznych dr hab. Tomasz Stępniewski oraz dr Piotr Andrusieczko, dziennikarz, korespondent z Ukrainy.

Po wielu latach uchwalono na Ukrainie ustawę o obrocie ziemią. Przez długi czas dominujące siły polityczne przekonywały, że umożliwienie obrotu ziemią spowoduje przejęcie jej przez wielki kapitał i spekulantów. Uchwalenie ustawy było jednym z warunków otrzymania przez Ukrainę międzynarodowej pomocy finansowej na rozwój kraju. Ustawa jest niewątpliwie rozwiązaniem ważnym i kompromisowym – podkreśla dr Hanna Bazhenova, starszy analityk w Zespole Europy Środkowej IEŚ.

Polityka historyczna Rosji jest poważnym wyzwaniem dla państw naszego regionu. Rosja, wykorzystując swoje bardzo duże możliwości oddziaływania i ogromne zasoby archiwalne, dokonuje manipulacji i przekłamań. Dodatkowo żąda wyjątkowego traktowania oraz wdzięczności za postępowanie Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej i nie godzi się z postrzeganiem go jako agresora i okupanta. W ostatnim czasie widzimy kolejne przykłady przeinaczania faktów, służące uzyskaniu określonych efektów politycznych – zauważa starszy analityk w Zespole Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk.

Pandemia COVID-19 radykalnie wpłynęła na chorwacką prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Założenia zaprezentowane kilka miesięcy temu musiały zostać radykalnie zmodyfikowane, łącznie ze szczytem Unii Europejskiej i państw Bałkanów Zachodnich w Zagrzebiu. Plusy i minusy obecnej prezydencji zebrał dr Jan Muś, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ.

Szczyt Unii Europejskiej i państw Bałkanów Zachodnich zakończył się bez przełomowych decyzji. Można jednak mówić o pewnym sukcesie. Jak się wydaje, Unia otwiera drzwi dla nowych członków, ale to w dużej mierze od ich determinacji zależy końcowy sukces.
Unijni politycy podkreślali ponadto, że to wspólnota udzieliła tym państwom największego wsparcia w dobie pandemii. Miało to uświadomić opinii publicznej, zwłaszcza w Serbii, że to Unia, a nie Chiny, jest najbardziej zaangażowana w regionie. Takie wnioski przedstawia dr Agata Domachowska, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ.

Czy kryzys związany z pandemią COVID-19 wpłynie na zmiany w funkcjonowaniu organizacji międzynarodowych? W dobie kryzysu nierzadko są one krytykowane za opieszałość, niską skuteczność lub błędy decyzyjne. Takie zarzuty kierowano między innymi pod adresem Światowej Organizacji Zdrowia. Zmiany powinny nastąpić, ale o ich zakresie zdecydują państwa narodowe. I tu pojawia się wiele niewiadomych – zauważa kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Jakub Olchowski.

Pandemia Covid-19 zmusiła rosyjskie władze do zmiany daty obchodów Święta Zwycięstwa. Nie odbędą się one tradycyjnie 9 maja, tylko 3 września. Uznano, że tak duża impreza byłaby zbyt wielkim zagrożeniem dla jej uczestników. Poza tym na uroczystościach zabrakłoby gości z zagranicy, z wyjątkiem białoruskich władz. Wrześniowa data obchodów tego najważniejszego rosyjskiego święta nie jest przypadkowa i ma podtekst polityczny – podkreśla dr Dagmara Moskwa z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.

Po raz pierwszy w historii Estonia objęła prezydencję w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Ma to ogromne znaczenie dla tego niewielkiego państwa. To jednocześnie prestiż, jak i ogromna odpowiedzialność. O wyzwaniach stojących przed Estonią rozmawiamy z kierownikiem Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandrą Kuczyńską-Zonik.

Chiny postanowiły wykorzystać pandemię wirusa Covid-19 do poprawy swojego wizerunku. W tym celu zorganizowały akcję przekazywania materiałów medycznych do państw Europy Środkowej i Wschodniej. Jest ona różnie odbierana w poszczególnych państwach. Jak się jednak wydaje, w większości podchodzi się do niej z nieufnością. Tak wynika z obserwacji Marleny Gołębiowskiej, analityka w Zespole Bałtyckim Instytutu Europy Środkowej.

Demontaż pomnika marszałka Iwana Koniewa w Pradze pogorszył relacje czesko-rosyjskie. Do rozebrania monumentu doszło na początku kwietnia. Znaczna część społeczeństwa czeskiego poparła tę akcję, jednak były też głosy krytyczne, między innymi ze strony prezydenta Miloša Zemana. Bezpośrednie przyczyny demontażu pomnika wyjaśnia kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

Pandemia wirusa Covid-19 wpływa na stosunki czesko-chińskie. Kilka miesięcy temu Czechy wysłały pomoc medyczną do Chin. Później role się odwróciły, z tą jednak różnicą, że Czesi musieli za nią zapłacić. I na tym tle powstał spór polityczny, który przeanalizował Szczepan Czarnecki, analityk w Zespole Wyszehradzkim Instytutu Europy Środkowej.

Europa Środkowo-Wschodnia między Unią Europejską i Eurazjatycką Unią Gospodarczą: perspektywy rywalizacji i współpracy – to tytuł monografii wydanej przez Instytut Europy Środkowej, na którą składają się artykuły badaczy z Kirgistanu, Polski, Rosji i Ukrainy. Monografia prezentuje różne punkty widzenia dotyczące obu wspólnot – ich zalety oraz słabości. Praca ukazała się pod redakcją prof. Tomasza Stępniewskiego, dr. Andrzeja Szabaciuka oraz rosyjskiego badacza prof. Zygmunta Stankiewicza.

Słowacja stopniowo znosi ograniczenia wynikające z pandemii Covid-19. Kolejne etapy powrotu do właściwego funkcjonowania państwa przedstawił urzędujący od niedawna premier Igor Matovič. Dotyczą one m.in. przemysłu motoryzacyjnego i turystyki. Z drugiej strony nowa koalicja rządząca zapowiada zmiany mające na celu skuteczniejszą walkę z korupcją. Te działania podsumowuje dr Łukasz Lewkowicz, starszy analityk w Zespole Wyszehradzkim Instytutu Europy Środkowej.

Pandemia na Białorusi może spowodować bardzo głębokie zmiany w tym państwie. Spowolnienie gospodarki to prawdopodobny kryzys i to nie tylko ekonomiczny. W tym kontekście pojawia się wiele zagadnień, które są związane m.in. z przyszłością prezydenta Łukaszenki, dalszą integracją z Rosją oraz z relacjami z pozostałymi sąsiadami. O tym rozmawiamy z dr. hab. Krzysztofem Fedorowiczem, profesorem Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Ukraińska gospodarka przeżywa bardzo trudny czas w związku z pandemią. Odczuwają to zwłaszcza małe i średnie przedsiębiorstwa. Władze podejmują pewne działania osłonowe, jednak w ocenie ekspertów są one niewystarczające. Ukraina liczy na wsparcie m.in. Międzynarodowego Funduszu Walutowego, musi jednak konsekwentnie wypełniać określone warunki – podkreśla współpracująca z Instytutem Europy Środkowej dr Marta Drabczuk.

Państwa nadbałtyckie apelują do swoich obywateli, aby w obliczu pandemii korzystali tylko ze sprawdzonych informacji. Wynika to z obawy przed rosyjską propagandą, która niejednokrotnie rozpowszechniała fałszywe informacje. Jak dotąd środki mające na celu przeciwdziałanie pandemii przynoszą pożądany skutek – zauważa Dominik Wilczewski, starszy analityk w Zespole Bałtyckim Instytutu Europy Środkowej.

Państwa autorytarne nie radzą sobie z pandemią. Chaos organizacyjny obserwujemy w Rosji. Z kolei na Białorusi władze praktycznie bagatelizują problem. W przypadku tego drugiego państwa załamanie gospodarki może być początkiem politycznego końca prezydenta Łukaszenki. Które państwa się wzmocnią, a które osłabną i jak zmienią się organizacje międzynarodowe w wyniku pandemii – na te pytania odpowiada kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Jakub Olchowski w rozmowie z Marcinem Superczyńskim.

Pandemia Covid-19 spowodowała przesunięcie wyborów w Serbii i Macedonii Północnej. W tym pierwszym państwie wprowadzono daleko idące obostrzenia dotyczące poruszania się. Osoby starsze praktycznie w ogóle nie mogą opuszczać swoich domów. Z kolei Macedonia Północna, pomimo przeciągających się problemów wewnętrznych, odniosła znaczący sukces w polityce międzynarodowej – podkreśla dr hab. Konrad Pawłowski z Zespołu Bałkańskiego Instytutu Europy Środkowej.

Pandemia Covid-19 osłabia gospodarczo Ukrainę i może wpłynąć na jej pozycję negocjacyjną w sprawie przyszłości Donbasu. W lutym i marcu tego roku pojawiły się projekty – inspirowane przez Rosję – wzmacniające pozycję separatystów. O skomplikowanej sytuacji Ukrainy rozmawiamy z dr. Andrzejem Szabaciukiem z Zespołu Europy Wschodniej Instytutu Europy Środkowej.

Czeski rząd dynamicznie zajął się zwalczaniem skutków pandemii wirusa Covid-19, jednak nie obyło się bez kontrowersji. Jedną z nich jest ponowne otwarcie kwiaciarni. Ten fakt został wykorzystany do bieżącej walki politycznej i ataków na rząd. Dlaczego tak się stało – tłumaczy Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego Instytutu Europy Środkowej.