Podcasty

Ukraina nie godzi się na zawłaszczanie przez Rosję pamięci o II wojnie światowej. Zmiany w polityce historycznej tego państwa pojawiły się jeszcze za prezydentury Wiktora Juszczenki, ale dopiero rosyjska agresja w latach 2014 i 2022 wpłynęła na dynamizację tego procesu. Trzy lata temu ostatecznie zerwano z sowiecką narracją, ogłaszając, że to 8 dzień maja jest jedyną datą upamiętniającą zakończenie II wojny światowej. Podkreśla się przy tym wkład milionów Ukraińców w walkę z niemieckim nazizmem. Politykę historyczną Ukrainy podsumowuje Hanna Bazhenova.

Proeuropejski burmistrz Bukaresztu Nicușor Dan wygrywa wybory prezydenckie w Rumunii. Kandydat uzyskał około 53 procent głosów i pokonał faworyta głosowania, prawicowego polityka George’a Simiona. Końcowy sukces Dana wynika z mobilizacji Rumunów, którzy od lat nie chodzili na wybory, ale którym bliskie są ideały europejskie – podsumowuje Piotr Oleksy.

Zapowiadane na czwartek negocjacje ukraińsko-rosyjskie rozpoczynają się z jednodniowym opóźnieniem. Nie biorą w nich udziału prezydenci obu państw. Władimir Putin nie przyleciał do Turcji na spotkanie z Wołodymyrem Zełenskim, za to na rozmowy ze stroną ukraińską wysłał delegację, na której czele stoi jego doradca Władimir Miedinski. Delegacji Ukrainy przewodzi natomiast minister obrony Rustem Umierow. Obie strony mają mówić o możliwości wprowadzenia 30-dniowego zawieszenia broni. Czego możemy się spodziewać po rozmowach w Turcji – ocenia Jakub Olchowski.

W Rozmowach Instytutu Europy Środkowej powracamy do dyskusji o dorobku środowiska paryskiej „Kultury”. W poprzednim odcinku koncentrowaliśmy się na politycznym przesłaniu pisma Jerzego Giedroycia i jego współpracy ze środowiskiem lubelskim. Tym razem rozmawiamy o Jerzym Giedroyciu, skupiając się na jego dokonaniach jako wydawcy, a może też odkrywcy sporej grupy polskich pisarzy. Dodatkowo mówimy o tym, jak dzisiaj wygląda siedziba „Kultury” w Maisons-Laffitte. Naszym rozmówcą jest dziennikarz, publicysta i jednocześnie pracownik Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura – Stanisław Mancewicz.

Amerykańsko-ukraińska umowa dotycząca eksploatacji zasobów mineralnych została podpisana przez prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. Dzięki temu zostanie utworzony Fundusz Inwestycyjny na rzecz Odbudowy. Szczegółowe ustalenia pomiędzy stronami nie są znane, wydaje się jednak, że kwestie sporne, które pojawiły się na początku negocjacji, zostały rozwiązane. Strona ukraińska liczy na to, że dzięki porozumieniu przyspieszona zostanie odbudowa państwa. Z kolei Stany Zjednoczone będą miały uprzywilejowany dostęp do ukraińskich bogactw naturalnych. O znaczeniu tego porozumienia dla negocjacji pokojowych mówi Andrzej Szabaciuk w rozmowie z Marcinem Superczyńskim.

Dorobek środowiska paryskiej „Kultury”, pomimo upływu lat, w wielu obszarach wciąż pozostaje aktualny. Zagrożenia związane z neoimperialną polityką Rosji wobec jej zachodnich sąsiadów szczególnie odczuwa dzisiaj Ukraina. Redaktor Jerzy Giedroyc i jego współpracownicy wielokrotnie wskazywali na konieczność poszanowania niepodległości państw i narodów współtworzących w przeszłości ZSRR. Szczególne miejsce w tym szerokim programie politycznym zajmowała doktryna ULB. W zrozumieniu dorobku Instytutu Literackiego – paryskiej „Kultury” i aktualności myśli politycznej tego ośrodka pomocne są publikacje wydawane od dziesięcioleci przez Andrzeja Peciaka. W czasach PRL był współzałożycielem Funduszu Inicjatyw Społecznych, następnie działał jako wydawca książek oraz reprintów ukazujących dorobek środowiska Jerzego Giedroycia. Ta działalność jest kontynuowana do dzisiaj, m.in. w ramach Instytutu Europy Środkowej.

Badania sowietologiczne w Stanach Zjednoczonych miały bardzo duże znaczenie w kształtowaniu polityki względem ZSRR. Istotną rolę w tym procesie w czasie zimnej wojny odegrali badacze związani z Polską lub pochodzący z innych państw Europy Środkowo-Wschodniej. Ich dorobek, działalność oraz wpływ na decyzje zapadające w Waszyngtonie jest przedmiotem bieżących badań ekspertów Instytutu Europy Środkowej. Nad podsumowaniem osiągnięć ośrodków sowietologicznych pracuje Oleksandr Avramchuk.

Rosja przygotowuje się do obchodów 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej. To najważniejsze, z rosyjskiej perspektywy, święto wykorzystywane jest do realizacji celów polityki wewnętrznej, a także międzynarodowej. Tegoroczne obchody będą szczególnie istotne zarówno z powodu toczących się negocjacji w sprawie Ukrainy, jak i tego, kto pojawi się na uroczystościach. Historyczny i współczesny wymiar święta 9 maja przedstawia Jędrzej Piekara.

Ostatnie badania sondażowe wskazują, że coraz więcej Słowaków opowiada się za przywróceniem obowiązkowej służby wojskowej. Z tej formy zrezygnowano 20 lat temu, jednak temat powrócił po wypowiedzi jednego z liderów Słowackiej Partii Narodowej Andreja Danki, który popiera taki pomysł. Jak dotąd słowackie władze podchodzą do tego rozwiązania sceptycznie, podkreślając jednocześnie konieczność utworzenia formacji ochotniczej wzorowanej na amerykańskiej Gwardii Narodowej. Słowacja jest kolejnym państwem, w którym toczy się debata o potrzebie rozbudowy sił zbrojnych, w tym o powrocie do służby obowiązkowej – zauważa Łukasz Lewkowicz.

Armenia i Azerbejdżan poinformowały, że osiągnęły porozumienie i uzgodniły ostatecznie treść traktatu o ustanowieniu pokoju i stosunkach międzypaństwowych. Jednocześnie rozpoczęły konsultacje w sprawie terminu i miejsca podpisania dokumentu. Mimo iż traktat jeszcze nie został podpisany, sam fakt jego uzgodnienia przez strony, które przez dekady traktowały się z wrogością i nienawiścią, należy uznać za historyczne wydarzenie. O trudnych negocjacjach pomiędzy Azerbejdżanem a Armenią i nadziejach na przyszłość mówi Krzysztof Fedorowicz.