Brutalizacja przedwyborczej walki politycznej na Węgrzech

Na Węgrzech rozpoczęła się nieformalna kampania przedwyborcza przed wyborami parlamentarnymi zaplanowanymi na wiosnę 2026 r. Obie cieszące się największym poparciem społecznym partie przedstawiły swoje programy polityczne. Zarówno rządząca koalicja Fidesz-KDNP, jak i utrzymująca sondażową przewagę partia Szacunek i Wolność (Tisztelet és Szabadság Párt, TISZA) w zaprezentowanych w lutym 2025 r. własnych agendach politycznych akcentują poprawę jakości życia społeczeństwa. Jednak osiągnięcie tego celu zapowiadają przy użyciu odmiennych środków: Fidesz przez transfery socjalne, a TISZA poprzez sanację sfery polityki i gospodarki. Fidesz w swojej narracji politycznej wraca też do retoryki konfrontacyjnej, próbując antagonizować społeczeństwo oraz intensyfikując propagandowe ataki na opozycję i wspierających ją ekspertów. TISZA z kolei przejmuje część postulatów Fideszu, aby pozyskać wyborców tej partii ze względu na brak rezerw poparcia w elektoracie niewspółpracującej ze sobą opozycji.

„Powrót do Europy”. Pod takim hasłem swój program 17 lutego 2025 r. przedstawił podczas kongresu partii TISZA lider ugrupowania Péter Magyar. Agenda polityczna cieszącego się największym poparciem społecznym ugrupowania koncentruje się na pobudzeniu gospodarki, reformie opieki zdrowotnej i edukacji oraz rozwoju obszarów wiejskich, w tym utworzeniu osobnego ministerstwa rozwoju wsi, obniżeniu VAT do 5% na warzywa i owoce oraz zdrową żywność i drewno opałowe. W zakresie polityki senioralnej TISZA proponuje ulgi dla emerytów, zachowanie 13 emerytury oraz uruchomienie domów opieki i ośrodków rehabilitacyjnych z funduszy krajowych i unijnych. Proponowany jest ponadto program budowy tanich mieszkań na wynajem, a także podwojenie zasiłku rodzinnego i ulgi podatkowe dla przedsiębiorców. Zwiększony ma być budżet na ochronę zdrowia, w tym na podwyżki płac, a nowo utworzone ministerstwo zdrowia miałoby zająć się reorganizacją systemu ratownictwa medycznego[1]. Zapowiadane jest także powołanie ministerstwa edukacji i opracowanie nowej podstawy programowej nauczania, przywrócenie autonomii uniwersytetów oraz ponowny udział węgierskich uczelni w programie Erasmus. TISZA zapowiada również przystąpienie Węgier do prokuratury europejskiej i utrzymanie ogrodzenia na południowej granicy, którą rząd V. Orbána utworzył, aby przeciwdziałać nieregularnej migracji. Ugrupowanie P. Magyara proponuje ponadto wprowadzenie dwukadencyjności na stanowisku premiera oraz gwarancje wolności prasy i niezależności sądownictwa[2].

Niezadowolenie społeczne. Wysoka inflacja (5,5% w styczniu rok do roku wobec przewidywanych 4,7%), wysokie ceny żywności i znaczny deficyt budżetowy to najważniejsze wyzwania węgierskiej gospodarki, które pogłębiają społeczne niezadowolenie („Komentarze IEŚ”, nr 1278). Z jednej strony przejawia się ono utrzymaniem sondażowej przewagi przez główną partię opozycyjną[3], a z drugiej protestami społecznymi, w tym bezprecedensowym marszem sędziów, zorganizowanym 22 lutego 2025 r. w Budapeszcie[4]. Tego samego dnia Viktor Orbán wygłaszał swoje coroczne „orędzie o stanie narodu”. W przemówieniu premier Węgier obiecał przede wszystkim transfery socjalne. Według zapowiedzi V. Orbána mają one mieć formę podwojenia ulg podatkowych dla rodzin z dziećmi, zwolnień podatkowych dla matek co najmniej dwójki dzieci, comiesięcznego zwrotu podatku VAT dla emerytów[5], kontroli cen podstawowych artykułów żywnościowych (w razie konieczności urzędowej regulacji) i wypłatę 13 emerytury. Premier zapowiedział także budowę od 2025 r. 100 nowych fabryk[6], zapewnienie średniej pensji w wysokości miliona forintów brutto (2,5 tys. euro), rozszerzenie dopłat do zakupu domu lub remontu domu na wsi, 5-procentowy limit oprocentowania kredytów hipotecznych i budowę miejsc w akademikach dla 18 tysięcy studentów. Aby zrealizować bezprecedensową redukcję podatkową i socjalne cele gospodarcze („Komentarze IEŚ”, nr 1278), dekretem premiera zmieniono zakres kompetencji ministrów[7], a od 4 marca, na wniosek V. Orbána, Mihály Varga były minister finansów przez 6 lat kierować będzie Węgierskim Bankiem Narodowym (Magyar Nemzeti Bank).

Konfrontacyjna narracja. W wystąpieniu szefa węgierskiego rządu nie zabrakło również akcentów antagonizujących społeczeństwo oraz ataków retorycznych na opozycję, niezależnych dziennikarzy, organizacje pozarządowe i społeczność LGBTQ+. Planowana po raz 30. organizacja na ulicach Budapesztu festiwalu LGBTQ+ Pride spotkała się z krytyką V. Orbána i zapowiedzią zakazu. Premier obiecał też wpisanie do konstytucji istnienia dwóch płci. Ponadto powołał specjalnego komisarza rządowego do identyfikacji w USA odbiorców funduszy USAID na Węgrzech, tj. mediów oraz organizacji pozarządowych. Szef węgierskiego rządu podczas przemówienia otwierającego wiosenną sesję parlamentu zapowiedział również wprowadzenie ustawodawstwa, które miałoby zapobiegać zagranicznym wpływom na sprawy wewnętrzne oraz powtórzył tezy z orędzia.

Wnioski. Zaostrzająca się rywalizacja polityczna oraz powrót i intensyfikacja konfrontacyjnej retoryki Fideszu wobec mniejszości seksualnych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego mają na celu konsolidację zwolenników koalicji rządowej i zapobieganie ewentualnemu odpływowi wyborców Fideszu do partii Magyara. Służyć ma temu także nasilająca się w prorządowych mediach krytyka lidera głównej partii opozycyjnej, ale i osób publicznych, które zdecydowały się współpracować z partią TISZA[8]. Fidesz-KDNP cieszy się największym poparciem wśród osób starszych, mniej zamożnych i kobiet. Zwrot podatku VAT dla emerytów może służyć konsolidacji tej grupy wyborców, a zwolnienie z podatku dochodowego matek z dwójką i trójką dzieci może służyć poszerzeniu bazy głosujących.

Aby wygrać planowane na wiosnę 2026 r. wybory parlamentarne, TISZA próbuje przejąć część konserwatywnych i socjalnych propozycji Fideszu. Ewentualne zwycięstwo wymaga bowiem, oprócz utrzymania dotychczasowego poparcia, także głosów wyborców niezdecydowanych i tych, którzy nie uczestniczą w wyborach, ponieważ sondażowa popularność uzyskiwana kosztem pozostałych partii opozycyjnych osiągnęła punkt kulminacyjny[9].

Utrzymujący się od kilku miesięcy sondażowy trend dowodzi, że próg wyborczy mogą przekroczyć skrajnie prawicowy Ruch Nasza Ojczyzna (Mi Hazánk), satyryczna Partia Psa o Dwóch Ogonach (Magyar Kétfarkú Kutya Párt) oraz lewicowa Koalicja Demokratyczna (Demokratikus Koalíció). Poparcie dla pozostałych ugrupowań, w tym dla Węgierskiej Partii Zielonych (LMP – Magyarország Zöld Pártja), której frakcja rozpadła się właśnie w parlamencie, waha się w granicach błędu statystycznego.

[Fot. pixabay.com]

[1] Politycy opozycji zwracają uwagę na kryzys ratownictwa medycznego, który ma się przejawiać koniecznością zapewnienia obsługi ratowniczej w Budapeszcie przez karetki z podmiejskich miejscowości.

[2] Zob. https://www.magyartisza.hu/tisza-program (01.03.2025).

[3] Badanie IDEA Intézet ze stycznia 2025 r. Poparcie wśród wyborców zdecydowanych, na kogo głosować: TISZA – 45%, Fidesz-KDNP – 36%, zob. https://www.facebook.com/ideaintezet/posts/pfbid0eT9RkLEkcbaztmQZXwtXsyChcXzxZzHiQJsquxF9nCtV7axFMDN3DuEq4kS68Jqdl. Styczniowy sondaż Republikon Intézet: TISZA – 39%, Fidesz-KDNP – 32%, zob. https://republikon.hu/media/155230/Havi-kutatas_202501_Ri_HU.pdf (01.03.2025).

[4] Organizacja sędziowska domaga się wyższej niż zaproponowana podwyżki płac w sądownictwie oraz zagwarantowania niezależności.

[5] Mają zacząć obowiązywać w drugiej połowie roku i szacuje się, że wyniosą od 10 do 15 tysięcy forintów (25-37 euro) miesięcznie dla każdego emeryta.

[6] Nie wiadomo jednak, gdzie i jakie fabryki powstaną.

[7] 21/2025. (II. 24.) Korm. rendelet A Kormány tagjainak feladat- és hatáskörét érintő egyes rendeletek módosításáról.

[8] P. Magyarowi zarzuca się przede wszystkim nielojalność polityczną oraz domniemaną przemoc wobec kobiet. Prorządowe media natomiast przypominają kontrowersje wokół ustąpienia ze stanowiska wspierającego partię TISZA byłego szefa Węgierskiego Komitetu Olimpijskiego oraz wokół użytkowania oficjalnej rezydencji przez byłego szefa sztabu generalnego Węgierskich Sił Zbrojnych. Kilka dni po tym, jak gen. Romulusz Ruszin-Szendi wystąpił na konwencji partii TISZA, miał zostać zwolniony z Narodowego Uniwersytetu Służby Publicznej.

[9] Według wykonanego w dniach 22-26.02.2025 badania Republikon Intézet, pierwszy raz od roku przewaga partii TISZA nad koalicją Fidesz-KDNP nie wzrosła, a poparcie TISZA w całej populacji wynosi 28%, podczas gdy Fidesz-KDNP – 26%. Wśród wyborców zdecydowanych, na kogo oddać głos, przewaga TISZA wynosi 38% do 36%, zob. https://republikon.hu/media/157908/Havi-kutatas_202502_Ri_HU.pdf (01.03.2025).