Droga do stabilności: przyszłość Łotwy w kontekście gospodarczych prognoz na lata 2023-2024

Niezależnie od zmagania się z problemami, takimi jak skutki wojny między Rosją a Ukrainą czy – wcześniej – pandemia COVID-19, gospodarka Łotwy potwierdza swoją zdolność do dostosowania się i podtrzymania dynamiki wzrostu. Pomimo przewidywanego spowolnienia wzrostu eksportu ze względu na spadek zagranicznego popytu, drugie półrocze 2023 r. przyniesie prawdopodobnie znaczne zwiększenie tempa inwestycji wspieranych funduszami z UE. Prognozowane są również zmiany w inflacji – w 2023 r. ma ona osiągnąć 9,3%, a w 2024 r. spodziewany jest jej spadek do 1,7%. Taka sytuacja może przyczynić się do ograniczenia niepewności ekonomicznej i, co za tym idzie, do stymulacji inwestycji. Można zatem oczekiwać, że perspektywy stabilizacji sytuacji ekonomicznej na Łotwie są realne, a jej gospodarka prawdopodobnie utrzyma trend wzrostowy.

Dobre prognozy wzrostu PKB Łotwy. W 2021 r., kiedy gospodarka Łotwy wyszła z kryzysu spowodowanego przez COVID-19, odnotowała zwiększenie PKB o 4,1%. Jednak w 2022 r., w obliczu wojny Rosji z Ukrainą, wzrost PKB Łotwy zmniejszył się do 2,8% w stosunku do poprzedniego roku. Należy zauważyć, że spowolnienie wzrostu było jednak niższe, niż przewidywano w momencie wybuchu wojny („Komentarze IEŚ”, nr 750). Negatywne skutki, wbrew prognozom, były mniej odczuwalne w handlu zagranicznym i zakłóceniach w łańcuchach dostaw, a bardziej w wysokiej inflacji i kosztach produkcji, ponieważ ceny surowców energetycznych na rynkach światowych gwałtownie się zwiększyły. W 2023 r. wzrost gospodarczy jest utrudniony przede wszystkim przez wysoką inflację, która hamuje prywatną konsumpcję oraz opóźnia realizację programów inwestycji publicznych. Według prognoz ekonomicznych Komisji Europejskiej pt. „European Economic Forecast. Spring 2023”, opublikowanych w maju 2023 r. dla państw członkowskich UE i obejmujących lata 2022-2024, PKB zwiększy się o 1,4% w 2023 r. w stosunku do roku poprzedniego. Optymistyczne scenariusze wskazują, że wzrost gospodarczy powinien przyspieszyć w drugiej połowie roku, gdy inflacja zacznie maleć, a inwestycje rosnąć. Rok 2024 ma przynieść kontynuację tego trendu, z przewidywaną dynamiką PKB na poziomie 2,8%. Warto zaznaczyć, że prognozowany wzrost PKB Łotwy jest wyższy od średniej UE w 2023 oraz 2024 r., odpowiednio o 0,4 i 1,1 p.p., co należy ocenić pozytywnie. Podobną sytuację obserwujemy, porównując pięcioletnie średnie stopy wzrostu z okresów 2004-2008 oraz 2014-2018, czyli z wyłączeniem okresu obejmującego skutki kryzysu gospodarczego. Ogólnie rzecz biorąc, te prognozy wydają się obiecujące dla Łotwy. Mając na uwadze fakt, że jest to państwo, które dość mocno odczuło skutki kryzysu gospodarczego w 2008 r., jest to z pewnością oznaka, że gospodarka znajduje się na dobrej drodze do dalszego rozwoju.

Czynniki wzrostu gospodarczego. Dynamicznie rosnąca inflacja i wyhamowanie procesu zatrudniania spowolniły wzrost PKB pod koniec 2022 r. Dynamika inwestycji również się zmniejszyła, co było spowodowane rosnącymi cenami w budownictwie i opóźnieniami we wdrażaniu programów finansowanych przez UE. Prognozy KE wskazują, że w 2023 i 2024 r. motorem wzrostu gospodarczego Łotwy będą konsumpcja prywatna i inwestycje. Ocenia się, że początek 2023 r. przyniósł wolniejszy wzrost gospodarczy, jako że realne dochody do dyspozycji zmniejszyły się przez wysoką inflację (inflacja HICP wynosiła 11,3% w 2022 r.), a gospodarstwa domowe zmagały się z wysokimi kosztami ogrzewania. Jednak należy oczekiwać, że zmniejszenie inflacji częściowo ustabilizuje siłę nabywczą gospodarstw domowych, co pobudzi konsumpcję. Dodatkowo w drugiej połowie 2023 r. spodziewane jest przyspieszenie inwestycji finansowanych ze środków UE, w tym przez Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (the Recovery and Resilience Facility – RRF). Warto wspomnieć, że łotewski plan odbudowy i zwiększania odporności składa się z 60 inwestycji i 25 reform. Zostaną one wsparte grantami w wysokości 1,8 mld euro: 38% planu będzie wspierać cele klimatyczne, a 21% – transformację cyfrową. Natomiast eksport prawdopodobnie wyhamuje, co będzie efektem kontynuacji spadku popytu zagranicznego, szczególnie w sektorze budowlanym. W 2024 r. prognozowane jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego, ponieważ zakładane spowolnienie inflacji powinno przyczynić się do pobudzania konsumpcji prywatnej. Spodziewane jest również dalsze zwiększenie inwestycji finansowanych ze środków UE, a spadek cen materiałów budowlanych dodatkowo przyspieszy ten proces. Jest wysoce prawdopodobne, że nastąpi wzrost eksportu, ponieważ spowolnienie inflacji w innych regionach UE będzie stymulować popyt zewnętrzny.

Stopniowe spowolnienie inflacji. Napędzana wzrostem cen energii inflacja HICP rosła na Łotwie relatywnie szybko w ciągu 2022 r., osiągając poziom 17,2% (średnia dla UE w 2022 r. wynosiła 9,2%, a w Estonii 19,4%) (zob. „Komentarze IEŚ”, nr 670, „Komentarze IEŚ”, nr 878). Należy dodać, że zarówno wzrost cen energii, jak i cen towarów oraz usług konsumenckich osiągnął szczyt wczesną jesienią 2022 r. Prognozuje się, że w 2023 r. inflacja wyniesie 9,3%, przy nieznacznie wyższej inflacji bazowej. Należy dodać, że wraz ze spodziewanym przyspieszeniem wzrostu gospodarczego w drugiej połowie 2023 r., przewiduje się zwiększenie napięcia na rynku pracy, częściowo spowodowane rosnącym popytem. Możemy oczekiwać, że w tym okresie dojdzie do wzrostu płac, na co wpłynąć ma również podwyższenie płacy minimalnej. Natomiast w 2024 r. przewiduje się, że inflacja spadnie do 1,7%, przy czym inflacja bazowa będzie utrzymywać się powyżej 2%, głównie z powodu wzrostu cen usług. Te optymistyczne prognozy niskiej inflacji zmniejszają ekonomiczną niepewność, co może prowadzić do zwiększenia inwestycji. Jest bardzo prawdopodobne, że przedsiębiorstwa przyspieszą realizację długoterminowych inwestycji z powodu bardziej przewidywalnych kosztów i zysków, co może przyspieszyć wzrost w całej gospodarce Łotwy.

Prognozowane zmniejszenie deficytu w 2023 r. Z powodu znacznie mniejszego wsparcia finansowego związanego z pandemią deficyt budżetowy Łotwy zmniejszył się z 7,0% PKB w 2021 r. do 4,4% w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadnie do 3,8% PKB. Będzie to spowodowane kontynuowaniem stopniowego wycofywania większości środków wsparcia związanych z pandemią oraz nieco mniejszych środków budżetowych potrzebnych na łagodzenie skutków wysokich cen energii. Należy dodać, że koszt budżetowy finansowego wsparcia w zakresie energii jest przewidziany w prognozie KE z wiosny 2023 r. na 1,0% PKB w 2023 r., w porównaniu z 1,5% w 2022 r. Obecnie KE zakłada całkowite wycofanie środków wsparcia w tym zakresie w 2024 r. Jednocześnie presję na wzrost deficytu wywierają przewidziane w pakiecie budżetowym na 2023 r. wydatki, takie jak podwyżka wynagrodzeń dla personelu administracyjnego i medycznego, dodatkowe finansowanie onkologii, nauki i badań oraz znaczny pakiet inwestycji publicznych na rzecz obronności i bezpieczeństwa wewnętrznego. Ponadto spodziewane są wyższe wydatki na emerytury i zasiłki oraz na czasową ochronę przesiedleńców z Ukrainy. KE przewiduje, że w 2024 r. deficyt budżetowy Łotwy spadnie do 2,7% PKB. Prognoza uwzględnia również wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, które mają stopniowo rosnąć z 0,3% PKB w 2023 r. do 0,6% PKB w 2024 r. Oczekuje się, że relacja długu do PKB wyniesie 39,7% w 2023 r. i nieznacznie wzrośnie do 40,5% w 2024 r.

Wnioski

• Gospodarka Łotwy, mimo przeżywanych trudności takich jak pandemia COVID-19 czy wojna między Rosją a Ukrainą, wykazuje zdolność do adaptacji i utrzymania wzrostu gospodarczego. Długoterminowe prognozy, nawet w kontekście dwóch ostatnich dziesięcioleci, sugerują, że gospodarka Łotwy jest odporna na szoki i zachowuje zdolność do zrównoważonego wzrostu.
• Rok 2023 to dla gospodarki Łotwy czas wyzwań związanych z wysoką inflacją i opóźnieniem w realizacji programów inwestycji publicznych. Mimo to prognozy przewidują, że PKB wzrośnie o 1,4%, co jest wskaźnikiem wyższym od średniej dla UE. Szczególnie optymistyczne są prognozy na drugą połowę roku, gdy przewidywane są zahamowanie inflacji i wzrost inwestycji.
• W drugiej połowie 2023 r. przewidywane jest znaczące przyspieszenie inwestycji finansowanych ze środków UE, chociaż wzrost eksportu prawdopodobnie zwolni z powodu spadku popytu zagranicznego.
• Wraz z przewidywanym przyspieszeniem gospodarczym w drugiej połowie 2023 r., oczekuje się wzrostu popytu na rynku pracy. W tym kontekście prawdopodobne jest także zwiększenie płac, które będzie dodatkowo wspierane przez podwyżki płacy minimalnej.
• Prognozuje się, że w 2023 r. deficyt budżetowy zmniejszy się do 3,8% PKB, głównie w wyniku wycofywania środków wsparcia związanych z pandemią i zmniejszenia środków budżetowych potrzebnych na łagodzenie skutków wysokich cen energii.
• Przewiduje się, że w 2023 r. inflacja wyniesie 9,3%, a w 2024 r. spadnie do 1,7%. Ta prognoza optymistycznie zwiastuje niższą inflację, co może przyczynić się do zmniejszenia ekonomicznej niepewności i, w konsekwencji, do zwiększenia inwestycji. Można zatem oczekiwać, że sytuacja ekonomiczna na Łotwie ulegnie stabilizacji, a gospodarka będzie kontynuować swoją ścieżkę wzrostu.

[Zdjęcie: Ryga, Łotwa. Z widokiem na miasto, fot. Shawn Kent, commons.wikimedia.org]