Przedwyborcze przetasowania na scenie politycznej Słowenii

Pojawienie się na scenie politycznej Ruchu Wolności Roberta Goloba zmienia zasadniczo układ sił przed nadchodzącymi w kwietniu 2022 r. wyborami parlamentarnymi. Nowa formacja polityczna skupia głosy wyborców z centrolewicy i centroprawicy. Wyraźny wzrost zainteresowania nową partią wskazuje na zmęczenie wyborców elitami politycznymi pozostającymi u władzy od wielu lat i w opinii części wyborców – jedynie zmieniającymi szyldy partyjne. Do wyborów pozostało jednak ponad dwa miesiące. To okres, w którym poparcie dla Goloba może stopnieć.

Na początku 2022 r., trzy miesiące przed planowanymi na kwiecień 2022 r. wyborami parlamentarnymi, na słoweńską scenę polityczną wkroczył Robert Golob. Według ankiety przeprowadzonej w dniach 25-27 stycznia 2022 r. centrowa partia Goloba – Ruch Wolności (Gibanje Svoboda) – zajmuje drugie miejsce w rankingu popularności, po rządzącej prawicowej Słoweńskiej Partii Demokratycznej (Slovenska demokratska stranka, SDS). W nadchodzących wyborach SDS zdobyłaby 18,5% głosów, a Ruch Wolności – 16,2%. Dotychczasowa centrolewicowa opozycja, skupiona w ramach tzw. Koalicji Łuku Konstytucyjnego (Koalicija ustavnega loka, KUL), uzyskałaby w sumie 23,1% głosów, ale byłyby one podzielone między cztery partie: Socjaldemokratów (Socialni demokrati, SD) – 9,9%, Lewicę (Levica) – 6,1%, Listę Marjana Šarca (Lista Marjana Šarca, LMŠ) – 3,9% i Partię Alenki Bratušek (Stranka Alenke Bratušek, SAB) – 3,2%.

Wśród pozostałych partii konserwatywno-liberalna Nowa Słowenia (Nova Slovenija, NSi) może liczyć na 4,5%. Wszystkie pozostałe partie łącznie otrzymałyby 8,9% głosów: koalicja Połączmy Słowenię (Povežimo Slovenijo, PoS) może uzyskać 2,6% poparcia; partia Nasza Ziemia (Naša dežela) byłej minister rolnictwa Aleksandry Pivec 1,9%; nowa partia Liberalnych Demokratów (Liberalni demokrati, LIDE) – 1,8%.

Ruch Wolności i KUL. Partia, na której czele stoi Robert Golob, powstała w maju 2021 r. jako Partia Zielonych Akcji (Stranka zelenih dejanj). Została założona przez Jure Lebena, byłego ministra środowiska i planowania przestrzennego w liberalnym rządzie Marjana Šarca. W ostatnich miesiącach partia nie zyskała jednak wyraźnego poparcia. W styczniu 2022 r. Leben zapowiedział odejście z partii i świata polityki. 24 stycznia 2022 r. Robert Golob, ówczesny dyrektor generalny państwowej spółki energetycznej GEN-I, ogłosił swoją kandydaturę na prezesa i zapowiedział zmianę nazwy partii na Ruch Wolności. Do nowej partii dołączyło także dwóch posłów niezrzeszonych.

Choć Ruch Wolności pozostaje w opozycji do rządzącej konserwatywnej SDS Janeza Janšy, jego największym konkurentem w walce o głosy wyborców jest KUL. Partia Goloba pozycjonuje się jako centrowa. Zagraża w ten sposób większości partii opozycyjnych, a także, choć w ograniczonym stopniu, samej SDS, która poszukuje nowych głosów zarówno z prawej strony sceny politycznej, jak i w centrum. Badania opinii publicznej przeprowadzane przez Ninamedia na zlecenie dzienników „Dnevnik” i „Večer” pokazują, że od początku grudnia 2021 r. poparcie dla największej partii opozycyjnej SD spadło z 19% do nieco ponad 9%. Rządząca SDS straciła w tym czasie 13,4 punktu procentowego, a Lewica ponad 3 punkty procentowe. Poparcie dla obydwu tych partii wynosi obecnie odpowiednio 9,9% i 6,1%. Spadek poparcia zanotowała także Lista Marjana Šarca – z 11,8% w grudniu 2021 r. do 3,9% pod koniec stycznia 2022 r.

Początkowo Golob rozważał możliwość przyłączenia się do Koalicji Łuku Konstytucyjnego. Do utworzenia wspólnej platformy jednak nie doszło. Partia Goloba będzie samodzielnie startować w nadchodzących wyborach. Jednocześnie sam Golob zdystansował się od KUL jako, jego zdaniem, instytucji skostniałej oraz pozbawionej politycznej wizji na przyszłość. Wynika to z faktu, że do 2018 r. partie współtworzące KUL pozostawały w koalicji rządzącej, która rozpadła się z powodu braku silnego przywództwa i wyraźnej wizji politycznej. KUL ma więc ograniczoną zdolność do przekonania wyborców, że wchodzące w jej skład ugrupowania będą w stanie rządzić państwem. Co więcej, KUL składa się z partii liberalnych i socjaldemokratycznych. Ta dwoistość oznacza, że istnieje wiele punktów spornych pomiędzy samymi koalicjantami. KUL nie była też w stanie zagrozić Janezowi Janšy, choć nie posiada on większości w parlamencie.

Nowa postać na słoweńskiej scenie politycznej. W tej sytuacji Robert Golob może zaoferować swoim wyborcom zdecydowanie i charyzmę. Uchodzi on bowiem za zdolnego menadżera dużej spółki państwowej zajmującej się handlem energią. GEN-I Group, założona w 2004 r. przez grupę byłych absolwentów Uniwersytetu w Lublanie, a obecnie wykupiona przez państwo, jest dziś uważana za jedno z najbardziej innowacyjnych i najszybciej rozwijających się przedsiębiorstw na europejskim rynku energetycznym. GEN-I Group prowadzi działalność w ponad 20 państwach europejskich oraz posiada 16 spółek zależnych.

Robert Golob ma także doświadczenie polityczne – w latach 1999-2002 sprawował funkcję sekretarza stanu ds. energii. Był wiceprzewodniczącym partii Pozytywna Słowenia (Pozitivna Slovenija), której założycielem i przewodniczącym jest kontrowersyjny biznesmen i burmistrz Lublany Zoran Janković. Golob działał także w Partii Alenki Bratušek. Zoran Janković już wyraził poparcie dla Goloba. Natomiast były prezydent Słowenii, socjalista Milan Kučan, robi to w sposób pośredni. Przeszłość zawodowa i polityczna może jednak okazać się wyzwaniem dla kariery politycznej Goloba. Związki z biznesem międzynarodowym, handel energią oraz polityczne znajomości mogą bowiem stanowić zarówno trampolinę, jak i kotwicę dla dalszej działalności politycznej.

Nowe partie. Pojawienie się Ruchu Wolności Roberta Goloba sygnalizuje nasilenie się trendu „odświeżania” sceny politycznej Słowenii. Na początku grudnia 2021 r. wchodząca w skład koalicji rządowej Partia Współczesnego Centrum (Stranka Modernog Centra) połączyła się z Partią Aktywną Gospodarczo (Gospodarsko aktivna stranka) i razem utworzyły partię Konkretnie (Konkretno). Nowa formacja rozpoczęła budowę koalicji wyborczej z czterema innymi, mniejszymi partiami, tworząc Połączmy Słowenię (Povežimo Slovenijo). Poparcie dla tej nowej koalicji spadło z 7,3% w grudniu 2021 r. do 4,3% w styczniu i 2,6% w lutym 2022 r.

12 stycznia 2022 r. Igor Zorčič zrezygnował z udziału w koalicji rządzącej i założył własną partię – Liberalni Demokraci (LIDE), utrzymując przy tym kluczowe stanowisko przewodniczącego parlamentu Słowenii. Zorčič liczy na budowę koalicji z Ruchem Wolności, ale jego niskie notowania nie wróżą sukcesów na tym polu. Bardziej prawdopodobne jest, że LIDE zostaną wchłonięci przez partię Roberta Goloba.

Wnioski. Wyraźne zmiany zachodzące na scenie politycznej Słowenii świadczą o jej niskiej stabilności politycznej oraz zniechęceniu wyborców do istniejących już formacji. Brak zaufania do klasy politycznej nie oznacza jednak spadku aktywności wyborców. Nadchodzące wybory parlamentarne budzą duże zainteresowanie. Według wyników badań opinii publicznej, przeprowadzonych przez Ninamedia pod koniec stycznia 2022 r., prawie 29% respondentów nie ujawniło swoich partyjnych preferencji lub jest jeszcze niezdecydowanych. Około 63% ankietowanych stwierdziło, że na pewno poszłoby na wybory. Kolejne 15,4% wskazało, że prawdopodobnie pójdzie. Jedynie 7% respondentów deklaruje, że na wybory na pewno nie pójdzie.

Gwałtowny spadek poparcia dla koalicji Połączmy Słowenię oraz wahania poparcia dla innych partii politycznych wskazują, że silna pozycja Goloba nie gwarantuje zwycięstwa w wyborach. Sondaże przedwyborcze – o ile utrzymają się w przybliżonej formie – wskazują na powstanie powyborczej koalicji KUL-Ruch Wolności. Pojawienie się Goloba nie wyklucza zatem, ale odsuwa perspektywę kolejnych rządów SDS i Janeza Janšy po kwietniowych wyborach parlamentarnych. Ze względu na dużą zdolność koalicyjną za faworyta nadchodzących wyborów można więc uznać nowo powstały Ruch Wolności.