Podcasty

Zmarły niedawno znakomity pisarz Milan Kundera był wyjątkowym obserwatorem rzeczywistości, z perspektywy Europy zarówno środkowej, jak i zachodniej. Tworzył w Czechach, a później na emigracji we Francji. Autor między innymi takich powieści, jak „Żart”, „Księga śmiechu i zapomnienia” czy „Nieznośna lekkość bytu”. Często określany jako pisarz kontrowersyjny i jednocześnie wybitny intelektualista, pochylający się nad człowiekiem uwikłanym w skomplikowaną rzeczywistość. O różnych wymiarach twórczości Milana Kundery opowiada kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

Zgoda Turcji na wstąpienie Szwecji do NATO jest jednym z najważniejszych efektów szczytu Sojuszu w Wilnie – przynajmniej z punktu widzenia państw regionu bałtyckiego. Uzgodniono także zwiększenie środków przeznaczanych na cele obronne i także nowe plany obronne. Pewnym rozczarowaniem był brak jasnej deklaracji w sprawie przystąpienia Ukrainy do NATO. O podsumowaniu szczytu w Wilnie z perspektywy państw regionu bałtyckiego mówi dr Damian Szacawa. [zdj. AA/ABACA / Abaca Press / Forum]

Ewentualna obecność najemników z grupy Wagnera na Białorusi może rodzić kolejne zagrożenia na granicy z Unią Europejską. Po nieudanej próbie puczu Jewgienija Prigożyna i jego ludzi, lider wagnerowców trafił na Białoruś. Niewykluczone, że powstanie tam obóz dla najemników, o czym wspominał ostatnio białoruski przywódca Alaksandr Łukaszenka. Tymczasem liczba prób nielegalnego przekraczania granicy z Polską nadal utrzymuje się na wysokim poziomie i można się spodziewać, że będzie wzrastać – wyjaśnia dr hab. Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ.

[zdj. ALEXANDER ERMOCHENKO / Reuters / Forum]

Bunt Jewgienija Prigożyna i jego oddziałów obnaża słabość rosyjskiego państwa. Zapowiedź marszu na Moskwę wywołała popłoch wśród elit politycznych i wielu mieszkańców rosyjskiej stolicy. Bunt znacznie osłabia też pozycję prezydenta Rosji Władimira Putina. O dalszych konsekwencjach wydarzeń w Rosji mówią eksperci Zespołu Wschodniego IEŚ – dr Jakub Olchowski i dr Andrzej Szabaciuk. [zdj. Telegram]

Radykalną zmianę systemu emerytalnego wprowadza rząd w Czechach. Nie będzie ujednoliconego wieku uprawniającego do otrzymywania świadczenia. Na wcześniejszą emeryturę będzie można przejść po 40 latach opłacania składek, a emerytura gwarantowana ma sięgać 20% przeciętnego wynagrodzenia. Zaproponowana przez rząd reforma jest częścią większego planu oszczędnościowego. O szczegółach, w tym o reakcjach społecznych na proponowane zmiany, opowiada dr Agata Tatarenko z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [zdj. .aasapolska.pl]

Od prawie dwóch miesięcy w Serbii odbywają się wielotysięczne antyrządowe protesty. Zostały one spowodowane dwoma tragicznymi zdarzeniami. Na początku maja w jednej ze szkół trzynastoletni chłopak zastrzelił kilkanaście osób, następnego dnia inny młody mężczyzna dokonał podobnego czynu. Wywołało to ogromne poruszenie społeczne i zarzuty wobec ekipy rządzącej. Ostrej krytyce poddano także serbskie media, między innymi za brutalizację języka i nierzetelne informowanie o sytuacji w państwie. W najnowszym odcinku naszych Rozmów podsumowujemy te wydarzenia, o których pisaliśmy także w ostatnich „Komentarzach IEŚ”. O przyszłości protestów i ich konsekwencjach mówi dr hab. Konrad Pawłowski. [Zdj. protest w Belgradzie 27 maja 2023 / Reuters / Forum]

Ugrupowanie „Europa Teraz” prezydenta Jakova Milatovicia wygrywa – choć nieznacznie – wybory parlamentarne w Czarnogórze. Na drugim miejscu znalazła się koalicja Razem z Demokratyczną Partią Socjalistów. Niewielka różnica głosów pomiędzy ugrupowaniami oznacza, że trudno będzie utworzyć stabilną większość rządzącą. Ostatnie wybory i wyzwania stojące przed przyszłym rządem ocenia dr Anna Jagiełło-Szostak z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [zdj. Jakov Milatović / Facebook]

Wysadzenie zapory na Dnieprze nie zahamuje ukraińskich działań ofensywnych. Takiego zdania jest dr Jakub Olchowski – kierownik Zespołu Wschodniego IEŚ. W wyniku wysadzenia obiektu, pod wodą znalazły się znaczne obszary południowej Ukrainy, w tym około 80 miejscowości. Władze ukraińskie ogłosiły, że zniszczenie zapory to rosyjski akt terroru. W najnowszym odcinku podcastu podsumowujemy ostatnie wydarzenia na rosyjsko-ukraińskim froncie i zastanawiamy się nad konsekwencjami ataku na rosyjski obwód biełgorodzki. [Zdj. Укргідроенерго]

W ostatnich dniach pojawiały się informacje o krytycznym stanie zdrowia Alaksandra Łukaszenki. Nie znalazły one oficjalnego potwierdzenia, jednak te i inne doniesienia na temat kondycji białoruskiego przywódcy rodzą pytania o jego najbliższą przyszłość. O presji, jaką na Białoruś wywiera Rosja, i relacjach Łukaszenka – Putin mówi dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Kremlin]

Do starć pomiędzy Serbami a kosowską policją i siłami KFOR doszło w północnym Kosowie. Stanowiąca większość w tamtym rejonie ludność serbska zablokowała wejścia do budynków administracji samorządowej, do których próbowali się dostać kosowscy urzędnicy. W wyniku starć po obu stronach jest wielu rannych. Serbowie informują o kilkudziesięciu osobach po stronie protestujących, KFOR także donosi o rannych kilkudziesięciu żołnierzach, których obrzucono granatami hukowymi. Przyczyny obecnej sytuacji, a także postawę władz kosowskich i serbskich ocenia dr hab. Konrad Pawłowski, kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Zdj. YOUTUBE/PRINTSCREEN/ KOSSEV]

Na kilka dni przed wyborami prezydenckimi na Łotwie trudno wskazać faworyta głosowania. Partie koalicyjne wystawiły dwóch kandydatów – są to Edgars Rinkēvičs oraz Uldis Pilens. Jest jeszcze, reprezentowana przez opozycję, Elina Pinto. Prezydent na Łotwie jest wybierany przez parlament i musi uzyskać przynajmniej 51 głosów w 100-osobowym sejmie. O złożonej sytuacji politycznej wokół wyborów prezydenckich na Łotwie opowiada dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

O wyzwaniach stojących przed Inicjatywą Trójmorza oraz szansach, jakie niesie ten projekt, i zagrożeniach dla jego powodzenia dyskutowano w Lublinie. Już po raz trzeci zorganizowano tutaj Samorządowy Kongres Trójmorza połączony z Forum Gospodarczym. Jednym z jego efektów było powołanie Sieci Uniwersytetów Trójmorza, której inicjatorem jest Katolicki Uniwersytet Lubelski. Współorganizatorem Forum był Instytut Europy Środkowej. O szczegółach opowiadają analitycy IEŚ: Marlena Gołębiowska i Łukasz Lewkowicz. [Zdj. materiały IEŚ]

Nowym baszkanem Gagauzji została Jewgienija Gucul – kandydatka partii Șor. Jej wybór jest zaskakujący, ponieważ do niedawna nie była zupełnie zaangażowana w działalność polityczną tego autonomicznego regionu Mołdawii. Dodatkowo jest ona związana z opozycyjną i jednocześnie prorosyjską partią Șor, która w ostatnim czasie organizowała antyrządowe demonstracje. Co oznacza ten wybór zarówno dla Mołdawii, jak i dla samej Gagauzji – wyjaśnia dr Piotr Oleksy z Zespołu Wschodniego IEŚ. [zdj. Евгения Гуцул/ Facebook]

Wprowadzenie ograniczeń na sprowadzanie do niektórych państw Unii Europejskiej ukraińskich produktów rolniczych nie powinno znacząco wpłynąć na stan gospodarki Ukrainy. Utrzymanie dotychczasowych kanałów eksportowych jest kluczowe dla państwa broniącego się przed rosyjską agresją. O wyzwaniach, jakie stoją przed ukraińskim rolnictwem, opowiada dr Hanna Bazhenova z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Ukraina prowadzi intensywne działania dyplomatyczne, które mają wspomóc jej wysiłki w walce z Rosją. W ostatnim czasie prezydent Wołodymyr Zełenski odwiedził Finlandię i Holandię. Wizyta w państwie, które niedawno zostało przyjęte do NATO, oraz wizyta w Hadze miały istotne znaczenie polityczne. O ukraińskich działaniach dyplomatycznych i militarnych opowiada kierownik Zespołu Wschodniego IEŚ dr Jakub Olchowski. [zdj. president.gov.ua]

Niespełna 3,5 procent mieszkańców północnego Kosowa wzięło udział w wyborach uzupełniających do tamtejszych rad gmin. Głosowanie prawie całkowicie zbojkotowała ludność serbska, nie godząc się na działania władz w Prisztinie. Jest to efekt ubiegłorocznego sporu o samochodowe tablice rejestracyjne. Miejscowa ludność serbska korzysta głównie z tablic serbskich, na co nie godzą się władze Kosowa. W jaki sposób obecna sytuacja wpływa na proces uznania Kosowa przez Serbię – wyjaśnia dr hab. Konrad Pawłowski.

Na Słowacji powoli rozpoczyna się kampania wyborcza. Co prawda wybory parlamentarne odbędą się dopiero jesienią, ale już teraz partie polityczne zapowiadają szereg programów wsparcia adresowanych do obywateli. Ostatnie sondaże wskazują na wzrost poparcia dla opozycji, która nie chce dalej militarnie wspierać Ukrainy, walczącej z rosyjskim agresorem. O możliwych scenariuszach rozwoju sytuacji mówi dr Łukasz Lewkowicz z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [zdj. ABACA / Abaca Press / Forum]

W ciągu minionego roku pojawiały się informacje o dostawach serbskiej broni i amunicji dla ukraińskiego wojska. Oficjalnie władze w Belgradzie zaprzeczają tym doniesieniom, jednak przypadki dostaw amunicji były potwierdzane przez inne źródła. Serbia niejednokrotnie określana bywa jako tradycyjny sojusznik Rosji. Nie przyłączyła się do unijnych sankcji nakładanych na Rosję, ponieważ większość jej obywateli jest temu przeciwna. Skąd wobec tego serbska amunicja w rękach ukraińskich żołnierzy – wyjaśnia dr hab. Konrad Pawłowski z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Przywódca Białorusi Alaksandr Łukaszenka domaga się dalszych gwarancji bezpieczeństwa ze strony Rosji. Komentatorzy zastanawiają się, czemu mają one służyć, skoro Rosja wielokrotnie takie deklaracje składała. Jednocześnie w ostatnich tygodniach zauważalny jest wzrost antypolskiej i szerzej – antyzachodniej retoryki. Czym można tłumaczyć ostatnie działania władz w Mińsku i jaki jest ich cel – wyjaśnia dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Prezydent Białorusi]

Ugrupowanie GERB Bojko Borisowa wygrywa wybory parlamentarne w Bułgarii. Były to piąte wybory w ciągu ostatnich dwóch lat. Do tej pory zwycięskie ugrupowania nie były w stanie zbudować stabilnej większości. Jednak tym razem wszystko wskazuje na to, że do władzy wrócą politycy – z Bojko Borisowem na czele – odsunięci od rządzenia dwa lata temu w wyniku skandali korupcyjnych. Czy obecne wybory były przełomowe? A jeśli tak, to dla kogo? Na te i inne pytania odpowiada dr Spasimir Domaradzki z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Ekonomista Jakov Milatović z Ruchu Europa Teraz zostanie nowym prezydentem Czarnogóry. W drugiej turze wyborów pokonał urzędującego prezydenta Milo Đukanovicia, będącego jednocześnie liderem Demokratycznej Partii Socjalistów. Co oznacza wybór Milatovicia i czy jego zwycięstwo spowoduje przejście Milo Đukanovicia na polityczną emeryturę? Na te i inne pytania odpowiada dr Anna Jagiełło-Szostak z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Partia Socjaldemokratyczna premier Sanny Marin przegrała wybory parlamentarne w Finlandii. Głosowanie wygrała centroprawicowa Partia Koalicji Narodowej, na drugim miejscu znalazła się narodowo-konserwatywna Partii Finów, a na trzecim uplasowali się socjaldemokraci. Różnice pomiędzy pierwszą trójką nie przekroczyły 1 punktu procentowego. Taki wynik oznacza, że zbudowanie nowej i stabilnej koalicji rządzącej będzie trudnym zadaniem. Tymczasem tuż po wyborach ogłoszono decyzję o członkostwie Finlandii w NATO. O politycznych zmianach w Helsinkach opowiada dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Nowy prezydent Czech Petr Pavel bardzo dynamicznie rozpoczął swoje urzędowanie. Odwiedził Słowację, Polskę i Niemcy, skupił się na problematyce bezpieczeństwa i dezinformacji oraz zapowiedział działania mające na celu zmianę wizerunku urzędu prezydenckiego. Regularnie mają być organizowane spotkania z dziennikarzami i ma być rozszerzona współpraca z ekspertami od mediów społecznościowych oraz komunikacji cyfrowej. O bliższych i dalszych działaniach nowego prezydenta mówi kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

Prezydent Serbii Aleksandar Vučić ogłosił utworzenie ponadpartyjnego bloku politycznego o nazwie Ruch Ogólnonarodowy na rzecz Państwa. Nowa inicjatywa ma mieć charakter integracyjny, ogólnonarodowy, propaństwowy i ponadpartyjny. Przed obozem władzy w Serbii stoją obecnie poważne wyzwania, związane z uznaniem niepodległości Kosowa, sankcjami wymierzonymi w Rosję czy kolejnymi wyborami parlamentarnymi. Czy powołanie Ruchu Ogólnonarodowego na rzecz Państwa ułatwi podjęcie trudnych decyzji – wyjaśnia dr hab. Konrad Pawłowski z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

W najnowszym odcinku „Rozmów IEŚ” zastanawiamy się nad skutecznością sankcji nakładanych na Rosję. Na ile mogą się one okazać efektywne i w jaki sposób Rosja próbuje je obchodzić? O istocie sankcji, zarówno w wymiarze politycznym, jak i ekonomicznym, rozmawiamy z dr hab. Anną Moraczewską z Wydziału Politologii i Dziennikarstwa UMCS i dr. Jakubem Olchowskim, kierownikiem Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Wikimedia]