Podcasty

17 grudnia 2023 roku w Serbii odbędą się kolejne przedterminowe wybory parlamentarne oraz częściowo lokalne. Decyzję taką podjął niedawno prezydent kraju Aleksandar Vučić. Od miesięcy w Serbii trwają antyrządowe protesty związane z krwawymi strzelaninami, w wyniku których śmierć poniosło wiele osób cywilnych, w tym dzieci. Opozycja winą za te wydarzenia obarcza stronę rządową. O innych przyczynach przedterminowych wyborów, poparciu dla poszczególnych partii politycznych i kampanii wyborczej mówi Konrad Pawłowski kierujący Zespołem Bałkańskim IEŚ. [zdj. mediaportal.rs]

Rada Najwyższa Ukrainy przegłosowała w pierwszym czytaniu przepisy, które mają zabronić działalności organizacji religijnych powiązanych z Federacją Rosyjską. Za taką organizację jest uważana Ukraińska Cerkiew Prawosławna Patriarchatu Moskiewskiego. Od początku pełnoskalowej rosyjskiej inwazji na Ukrainę wszczęto kilkadziesiąt postępowań przeciwko duchownym z tej wspólnoty, którzy mieli działać na szkodę państwa ukraińskiego. Ewentualna delegalizacja Cerkwi może spowodować poważne międzynarodowe reperkusje, uważa dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Byli członkowie zdelegalizowanej prorosyjskiej partii Șor nie będą mogli wziąć udziału w wyborach samorządowych w Mołdawii. Niedawno tamtejszy trybunał konstytucyjny orzekł, że takie osoby będą mogły wziąć udział w wyborach, startując indywidualnie lub z list innych ugrupowań. Jednak większość parlamentarna uchwaliła nowe przepisy, wykluczające te osoby z najbliższych wyborów, zaplanowanych na 5 listopada. O sytuacji politycznej w Mołdawii i kampanii wyborczej opowiada Piotr Oleksy z Zespołu Wschodniego IEŚ. [zdj. domena publiczna]

Mieszkańcy Ukrainy z terenów zajętych przez Rosję są masowo wcielani do wojsk okupacyjnych. Proceder ten jest obserwowany od 2014 roku, jednak od momentu pełnoskalowej inwazji na Ukrainę został znacznie rozszerzony. Według informacji organizacji pozarządowych z lipca 2022 roku, z okupowanych obwodów ługańskiego i donieckiego wcielono około 140 tysięcy osób. Weryfikacja tych danych jest niezwykle trudna – ocenia Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. źródło: Twitter NEXTA]

Trwa ustalanie przyczyn awarii gazociągu łączącego Estonię z Finlandią. Przedstawiciele obu państw informują, że uszkodzenie nastąpiło – jak to określono – w wyniku „działania z zewnątrz”. Źródła norweskie donoszą, że w pobliżu miejsca awarii zarejestrowano wybuch. Uszkodzeniu uległ nie tylko gazociąg, ale także kabel telekomunikacyjny. Naprawa tej infrastruktury może potrwać nawet kilka miesięcy. O działaniach podejmowanych przez Estonię i Finlandię i ewentualnych sprawcach awarii mówi Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [Zdj. OpenStreetMap]

Atak Hamasu na terytorium Izraela rozpętał kolejną wojnę na Bliskim Wschodzie. W odwecie za atak na miejscowości leżące w bliskiej odległości od Strefy Gazy, Izrael prowadzi uderzenia na pełną skalę. Zaognienie sytuacji na Bliskim Wschodzie jest korzystne z punktu widzenia Rosji i niekorzystne dla Ukrainy. Stany Zjednoczone zapowiedziały już szerokie wsparcie dla Izraela. Co zatem z dalszą pomocą dla Ukrainy – tłumaczy Jakub Olchowski z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Antony Blinken / Twitter]

Wojska Azerbejdżanu opanowały ostatecznie terytorium Górskiego Karabachu, likwidując tym samym to nieuznawane ormiańskie państwo. Region opuściło już około 100 tysięcy osób. Tym samym zakończyła się historia ponad 30-letniego konfliktu azersko-ormiańskiego. Nie oznacza to jednak końca sporów pomiędzy Azerbejdżanem a Armenią. Pojawia się poważne zagrożenie, że Azerbejdżan będzie chciał przejąć południe Armenii, a dokładnie prowincję Sjunik, przez którą ma przebiegać – jak twierdzą Azerowie – tzw. korytarz Zangezur. To szlak, który ma łączyć główną część Azerbejdżanu z jego eksklawą Nachiczewanem. Czy grozi nam kolejna wojna na Kaukazie? – na to i inne pytania odpowiada Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Miasto Stepanakert po masowym exodusie Ormian z Górskiego Karabachu, 2 października 2023 r. / AZIZ KARIMOV / Reuters / Forum]

Podczas ostatniego szczytu Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie Mołdawia zdecydowała się na przystąpienie do tego projektu jako państwo stowarzyszone. To kolejny krok Mołdawii w kierunku integracji z Zachodem. Przed tym państwem stoi jednak szereg wyzwań, między innymi natury gospodarczej. Bardzo ważną rolę w tym obszarze odgrywa Rumunia, która wpływa na inne państwa, aby Mołdawii pomagały. Oba państwa łączy bardzo wiele, ale też trochę dzieli. Przeszłość i przyszłość relacji mołdawsko-rumuńskich ocenia Piotr Oleksy z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Prezydent Mołdawii Maia Sandu i prezydent Rumunii Klaus Iohannis na szczycie ITM / presedinte.md]

Czeskie władze zaprezentowały plany rozwoju państwa na najbliższe 30 lat. Premier Petr Fiala podczas swojego wystąpienia skoncentrował się, między innymi, na problematyce energetyki i bezpieczeństwa. Niezwykle ważnym zagadnieniem jest eksploatacja złóż litu, które są jednymi z największych w Europie. Zagospodarowanie tego surowca ma przynieść Republice wiele korzyści, w tym wpłynąć na wzrost zatrudnienia w tym sektorze gospodarki. O planach rozwoju Czech opowiada Justyna Marzec z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [zdj. Petr Fiala / FB]

Wybory parlamentarne na Słowacji wygrywa były premier Robert Fico i jego partia Smer-SD. W kampanii wyborczej zapowiadał on zmianę w podejściu do wojny na Ukrainie, wykluczając wsparcie militarne dla swojego wschodniego sąsiada. Możliwe także, że w przyszłej koalicji rządzącej znajdzie się, sympatyzująca z Rosją, Słowacka Partia Narodowa. Jaki kierunek obierze nowy słowacki rząd i jakie są warianty koalicyjne – prosto z Bratysławy wyjaśnia Łukasz Lewkowicz z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Tomas Tkacik / Zuma Press / Forum]

Ostatni krwawy incydent w Kosowie grozi poważnymi konsekwencjami. Kilka dni temu grupa uzbrojonych Serbów zaatakowała kosowskich policjantów. Jeden z nich zginął, a drugi został ciężko ranny. Następnie wywiązała się walka, w wyniku której śmierć poniosło kilku Serbów. Jaki był cel napastników, kto zorganizował akcję i jaka jest przyszłość albańsko-serbskich relacji w Kosowie? Na te i inne pytania odpowiada Konrad Pawłowski z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Zdj. Kosowska policja prezentuje broń i sprzęt wojskowy skonfiskowany po strzelaninie w miejscowości Banjska w północnym Kosowie / Reuters / Forum]

Po zapaści spowodowanej pandemią COVID-19 przemysł motoryzacyjny w Czechach wraca do poprzedniego poziomu. Jednak stoją przed nim duże wyzwania spowodowane stopniowym przechodzeniem na silniki elektryczne. Pracownicy firm motoryzacyjnych, a jest ich w Czechach około 120 tysięcy, obawiają się o swoją przyszłość związaną z restrukturyzacją poszczególnych zakładów. O przyszłości tej gałęzi czeskiej gospodarki mówią Agata Tatarenko i Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Zdj., materiały Skoda]

Brak stałych instytucji działających w ramach Inicjatywy Trójmorza osłabia jej skuteczność. Między innymi takie wnioski nasuwają się po ostatnim szczycie w Bukareszcie. Obecna formuła – „od szczytu do szczytu” – wynika z różnego podejścia poszczególnych państw do Trójmorza. Jednak analitycy IEŚ uważają, że powołanie odpowiednich instytucji prędzej czy później powinno nastąpić. Może to być np. forma prezydencji lub stały czy mobilny sekretariat. O szczegółach mówią uczestniczący w szczycie w Bukareszcie i reprezentujący IEŚ Marlena Gołębiowska i Łukasz Lewkowicz.

Pandemia COVID-19 i rosyjska agresja na Ukrainę w oczywisty sposób wpłynęły na finanse publiczne państw Europy Środkowej. Jak poszczególne państwa radzą sobie w sytuacji kryzysowej, jakie mechanizmy zostały wprowadzone i jaka przyszłość czeka gospodarki państw regionu – wyjaśnia dr hab. Bartosz Jóźwik. [zdj. domena publiczna]

Instytut Europy Środkowej opracował raport stanowiący podsumowanie badań socjologicznych przeprowadzonych w 12 państwach Trójmorza. Respondenci odpowiadali na pytania związane z ich postrzeganiem Rosji oraz wojny na Ukrainie. O wyjątkowości raportu, zastosowanej metodologii oraz korzyściach wypływających z tego opracowania mówi autor – prof. Jan Pomorski.

W Rozmowach IEŚ powracamy do dyskusji o raporcie zatytułowanym „Bezpieczeństwo energetyczne państw Europy Środkowej i Wschodniej”. Jego redaktorami są dyrektor IEŚ prof. Beata Surmacz i dr Michał Paszkowski. Raport został niedawno zaprezentowany podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu. Tym razem rozmawiamy o przyszłości współpracy państw regionu, niektórych projektach oraz różnicach w postrzeganiu bezpieczeństwa energetycznego. Szczegóły wyjaśnia dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Najnowszy raport IEŚ, poświęcony bezpieczeństwu energetycznemu w Europie Środkowej i Wschodniej, został zaprezentowany podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu. Opisano w nim sytuację wszystkich państw regionu, w tym obecną sytuację Ukrainy i perspektywy tego państwa na przyszłość. Raport powstał pod redakcją dyrektor IEŚ prof. Beaty Surmacz i starszego analityka z Zespołu Bałtyckiego dr Michała Paszkowskiego. Jednym ze współautorów publikacji jest kierownik Zespołu Wschodniego dr Jakub Olchowski, z którym rozmawiamy o szczegółach raportu.

30 września na Słowacji odbędą się wybory parlamentarne. Jest zatem szansa na zakończenie kryzysu politycznego, z którym mierzy się to państwo od dłuższego czasu. O tym, kto ma największe szanse na zwycięstwo i jak może zmienić się polityka międzynarodowa Słowacji po wyborach, opowiada dr Łukasz Lewkowicz z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Szwecja obawia się zamachów terrorystycznych. Zapowiedziały je niedawno fundamentalistyczne organizacje muzułmańskie po przypadkach publicznego palenia Koranu przez niektórych szwedzkich działaczy politycznych. Ogłoszono czwarty stopień zagrożenia terrorystycznego. Co to oznacza i jakie działania są podejmowane, aby przeciwdziałać zagrożeniu – wyjaśnia dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [zdj. Forum]

Niewykluczone, że najbliższe wybory samorządowe w północnym Kosowie spowodują poprawę relacji pomiędzy władzami w Prisztinie a ludnością serbską. Kilka miesięcy temu doszło do wyborów, które Serbowie zbojkotowali i w wyniku tego burmistrzami miejscowości, w których większość stanowią Serbowie, zostali kosowscy Albańczycy. Doszło wówczas do ostrych starć pomiędzy siłami porządkowymi a kosowskimi funkcjonariuszami oraz żołnierzami NATO. Tym razem jest szansa na powrót do dialogu i rozwiązanie skomplikowanych problemów pomiędzy Serbami a kosowskimi Albańczykami. Szczegóły wyjaśnia prof. Konrad Pawłowski, kierujący Zespołem Bałkańskim IEŚ. [Zdj. Północna Mitrowica / Konrad Pawłowski]

Śmierć lidera Grupy Wagnera Jewgienija Prigożyna rodzi szereg pytań związanych z rozwojem sytuacji na granicy z Białorusią. Po nieudanym marszu wagnerowców na Moskwę część z nich trafiła na Białoruś i podjęła szkolenia tamtejszych żołnierzy i funkcjonariuszy. Ich obecność blisko granicy z Polską, Litwą i Łotwą spowodowała szereg obaw. Obecną sytuację analizuje prof. Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ. [zdj. Twitter.com/WarNewsPL1]

Pojawienie się najemników Grupy Wagnera na Białorusi może wpłynąć na wzrost nielegalnych prób przekroczenia granicy. Tak uważają przedstawiciele władz Litwy i Łotwy, którzy podejmują odpowiednie kroki, aby temu przeciwdziałać. Między innymi na ten temat rozmawiali ostatnio w Warszawie prezydenci Polski i Łotwy. O szczegółach mówi kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik. [zdj. prezydent.pl]

Podczas niedawnego szczytu NATO w Wilnie nie pojawiło się zaproszenie Ukrainy do Sojuszu. Można było za to zaobserwować duże różnice w tej kwestii wśród poszczególnych państw członkowskich. Brak jednoznacznego stanowiska spowodował ostrą krytykę ze strony ukraińskiej. Powody takiego stanu rzeczy wyjaśnia kierownik Zespołu Wschodniego IEŚ dr Jakub Olchowski. [zdj. Dominika Zarzycka / Zuma Press / Forum]

Zmarły niedawno znakomity pisarz Milan Kundera był wyjątkowym obserwatorem rzeczywistości, z perspektywy Europy zarówno środkowej, jak i zachodniej. Tworzył w Czechach, a później na emigracji we Francji. Autor między innymi takich powieści, jak „Żart”, „Księga śmiechu i zapomnienia” czy „Nieznośna lekkość bytu”. Często określany jako pisarz kontrowersyjny i jednocześnie wybitny intelektualista, pochylający się nad człowiekiem uwikłanym w skomplikowaną rzeczywistość. O różnych wymiarach twórczości Milana Kundery opowiada kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

Zgoda Turcji na wstąpienie Szwecji do NATO jest jednym z najważniejszych efektów szczytu Sojuszu w Wilnie – przynajmniej z punktu widzenia państw regionu bałtyckiego. Uzgodniono także zwiększenie środków przeznaczanych na cele obronne i także nowe plany obronne. Pewnym rozczarowaniem był brak jasnej deklaracji w sprawie przystąpienia Ukrainy do NATO. O podsumowaniu szczytu w Wilnie z perspektywy państw regionu bałtyckiego mówi dr Damian Szacawa. [zdj. AA/ABACA / Abaca Press / Forum]