Autor:

Dzień Zwycięstwa – obchodzony w Rosji 9 maja – jednoczy mieszkańców tego państwa bez względu na ich stosunek do obecnych władz. Mit „Wojny Ojczyźnianej”, utrwalany od dziesięcioleci i umiejętnie wykorzystywany do politycznych celów przez prezydenta Władimira Putina, w dużej mierze określa tożsamość Rosjan. W całym kraju odbywają się imprezy, spotkania z weteranami i wojskowe parady. Najważniejsza uroczystość organizowana jest w Moskwie. W jej trakcie prezentowane jest stanowisko Rosji dotyczące bieżących problemów międzynarodowych oraz najnowsze uzbrojenie. O znaczeniu Dnia Zwycięstwa w Rosji opowiadają starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk i dziennikarka TVP specjalizująca się w problematyce wschodniej, m.in. autorka cyklu „Szerokie Tory”, redaktor Barbara Włodarczyk.

Dwa państwa z Europy Północnej zasiadają jednocześnie w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Do takiej sytuacji dochodzi pierwszy raz w historii. Chodzi o Estonię i Norwegię, państwa małe, które w sposób szczególny odnoszą się do poszanowania prawa międzynarodowego i opowiadają się za wielostronnymi działaniami dyplomatycznymi w rozwiązywaniu międzynarodowych kryzysów. O priorytetach tych państw i ich doświadczeniach historycznych mówi starszy analityk w Zespole Bałtyckim IEŚ dr Damian Szacawa. Rozpoczynamy jednak od odpowiedzi na pytanie, jakie znaczenie dla Estonii i Norwegii ma fakt zasiadania w Radzie Bezpieczeństwa ONZ?

Za trzy lata wygaśnie umowa dotycząca przesyłania przez Ukrainę rosyjskiego gazu do Europy Zachodniej. Z tranzytu Ukraina czerpie spore zyski. Jednak rosyjska strategia energetyczna skupia się obecnie na wykorzystaniu gazociągów Nord Stream, TurkStream czy Nord Stream 2, co spowoduje radykalne ograniczenie dotychczasowego tranzytu. Władze w Kijowie podejmują szereg decyzji, które mają wpłynąć na dywersyfikację dostaw i jednocześnie ograniczenie zapotrzebowania na gaz. O tym, z jakich źródeł w najbliższych latach skorzysta Ukraina, opowiada starszy analityk w Zespole Bałtyckim IEŚ dr Michał Paszkowski.

Poszczególne państwa naszego regionu różnie radzą sobie z kryzysem wywołanym przez pandemię. Największe kłopoty pojawiły się tam, gdzie istotną rolę w gospodarce odgrywa turystyka. Najlepszym przykładem jest tu Chorwacja. Natomiast w tych państwach, w których zastosowano odpowiednią politykę fiskalną, zanotowano najmniejsze straty. Tutaj z kolei można powołać się na przykład Polski czy Litwy. Według analiz Międzynarodowego Funduszu Walutowego w tym roku powinniśmy się spodziewać ożywienia gospodarczego. W jakiej skali? Odpowiada analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ Marlena Gołębiowska.

Czeskie władze oskarżyły Rosję o spowodowanie eksplozji składów amunicji na jej terytorium. Do zdarzenia doszło w 2014 roku, jednak dopiero teraz przedstawiono informację, zgodnie z którą to agenci GRU mieli być jego sprawcami. Amunicja miała trafić na objętą konfliktem Ukrainę. Ujawnienie tych doniesień spowodowało ostry spór dyplomatyczny i wydalenie większości pracowników ambasad obu państw. O konsekwencjach sporu mówi kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

W ostatnim czasie dochodzi do wzrostu aktywności prorosyjskich sił zbrojnych na wschodzie Ukrainy. Rosja zapowiada też kroki prawne wobec tego państwa za blokowanie dostępu do wody dla Krymu. Większa liczba incydentów zbrojnych i zapowiedzi działań prawnych nie są przypadkowe. Zdaniem dr Marty Drabczuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ, ich powodem jest konsekwentna polityka władz Kijowa, zmierzająca do odzyskania kontroli nad zajętymi regionami. Ukraina podejmuje kolejne działania, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym, które powodują reakcję rosyjskich władz – podkreśla dr Drabczuk.

Węgry liczą na to, że Chińczycy będą coraz bardziej inwestować w ich gospodarkę. W odróżnieniu od większości państw naszej części Europy władze w Budapeszcie zdecydowały się na szeroką współpracę z Chinami, m.in. w sektorze motoryzacyjnym czy energetycznym. Dodatkowo podjęto decyzję o sprowadzeniu chińskich szczepionek stosowanych w walce z pandemią COVID-19. Z czego wynika dynamiczny rozwój współpracy chińsko-węgierskiej i kto na niej najbardziej skorzysta? Na te oraz inne pytania odpowiada starszy analityk w Zespole Wyszehradzkim IEŚ dr Dominik Héjj.

W ostatnim czasie segment pojazdów o napędzie elektrycznym rozwija się bardzo dynamicznie. Jednak nie należy się spodziewać, że w najbliższych latach auta elektryczne wyprą pojazdy o napędzie tradycyjnym. Główne powody to wciąż wysokie ceny pojazdów elektrycznych i stosunkowo niewielka liczba punktów ładowania. Zdecydowanie większą popularnością cieszą się pojazdy hybrydowe. W naszej części Europy największy udział takich modeli w rynku samochodowym jest zauważalny w Estonii – 6%, a najmniejszy w Czechach – około 2%. Z pewnością w dalszej perspektywie udział pojazdów hybrydowych i elektrycznych będzie dynamicznie wzrastał – zauważa dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

W kolejnym odcinku naszych rozmów analizujemy zaangażowanie Chin w Europie Środkowej i Wschodniej. Omawialiśmy już relacje tego państwa z Litwą, Łotwą i Estonią oraz z państwami bałkańskimi. Tym razem powiemy o chińskiej obecności na Białorusi. Z pewnością azjatyckie mocarstwo liczyło tu na więcej korzyści, podobnie jak sama Białoruś. Co utrudnia rozwój tych relacji i jak postrzega je Rosja – wyjaśnia dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Europy Wschodniej.

Przytłaczającym, prawie 50-procentowym zwycięstwem partii Vetëvendosje zakończyły się wybory parlamentarne w Kosowie. Do władzy dochodzi ugrupowanie, na którego czele stoi charyzmatyczny lider Albin Kurti, ostro krytykujący dotychczasowych kosowskich liderów politycznych. Ze sceny politycznej odchodzą stopniowo działacze, którzy walczyli o niepodległość Kosowa ponad 20 lat temu i którzy nie potrafili sprostać obecnym oczekiwaniom społecznym. O podsumowaniach wyborczych rozmawiamy dr. hab. Konradem Pawłowskim i dr hab. Agatą Domachowską z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Łotewskie władze są coraz gorzej oceniane przez obywateli. Główny powód to chaotyczne działania związane z zapobieganiem pandemii oraz brak odpowiednich informacji na ten temat. Mieszkańcy Łotwy sprzeciwiają się kolejnym ograniczeniom, a dodatkowo połowa z nich sceptycznie podchodzi do szczepień. Czy łotewskie władze znajdą sposób, by odwrócić te niepokojące tendencje? Na to pytanie odpowiada kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

Obowiązujące od początku tego roku nowe przepisy umożliwiają zatrudnianie w Polsce medyków spoza Unii Europejskiej. Rozwiązania te mogą być szczególnie atrakcyjne dla specjalistów z Ukrainy. Biorąc pod uwagę spore braki kadrowe w naszym kraju, możliwość zatrudniania osób z innych państw wydaje się dobrym rozwiązaniem. Pojawiają się jednak wątpliwości związane na przykład z odpowiednią znajomością języka polskiego. Do początku lutego do Ministerstwa Zdrowia wpłynęło ponad 70 wniosków o zgodę na wykonywanie zawodu w ramach nowych procedur – informuje dr Hanna Bazhenova, starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Platforma Opozycyjna – Za Życie cieszy się na Ukrainie największym poparciem. Tak wynika z ostatnich sondaży przeprowadzonych przez Kijowski Międzynarodowy Instytut Socjologii. Ugrupowanie to wywodzi się z dawnej Partii Regionów byłego prezydenta Wiktora Janukowycza. Spada natomiast poparcie dla obecnego prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. Obecnie może on liczyć na 22% poparcia. Z polityków z innych państw największym zaufaniem Ukraińcy darzą Alaksandra Łukaszenkę. Z drugiej strony ma on, obok Władimira Putina, najliczniejszą grupę krytyków. Co oznacza wzrost poparcia dla sił często określanych jako prorosyjskie i jak interpretować obecne wyniki poparcia dla polityków ukraińskich? Na te pytania odpowiada z Kijowa dr Piotr Andrusieczko, dziennikarz polskich mediów na Ukrainie.

Wielotysięczne demonstracje w całej Rosji, wspierające opozycjonistę Aleksieja Nawalnego, pokazują, że powiększa się grono przeciwników polityki prezydenta Władimira Putina. Nie jest to na razie ruch, który może zagrozić władzy, ale – jak mówią nasi eksperci – kropla drąży skałę. Opublikowanie przez Nawalnego filmu ukazującego luksusową rezydencję rosyjskiego przywódcy zszokowało wielu odbiorców. I właśnie ukazywanie przepychu władzy może być kluczem do sukcesu. Na ten temat rozmawiamy ze starszym analitykiem w Zespole Europy Wschodniej IEŚ dr. Andrzejem Szabaciukiem oraz z dr Agnieszką Bryc z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Odnawialne źródła energii odgrywają coraz większą rolę w bilansie energetycznym państw Morza Bałtyckiego. Największe doświadczenie mają na tym polu państwa nordyckie. W Danii morskie farmy wiatrowe wytwarzają już 15% energii. Ambitne plany opracowują też Litwa i Estonia. Na Litwie planuje się, że odnawialne źródła energii zapewnią nawet 25% rocznego zapotrzebowania energetycznego – zauważa starszy analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Michał Paszkowski.

Rosyjski opozycjonista Aleksiej Nawalny wrócił do Rosji. Przez ostatnie miesiące przebywał w Niemczech, gdzie dochodził do siebie po próbie otrucia. Nawalny ostro krytykuje prezydenta Władimira Putina i jego otoczenie, stawiając między innymi zarzuty korupcyjne. Dla Kremla jest niewygodny i wręcz irytujący. Po wylądowaniu w Moskwie został zatrzymany i teraz grozi mu więzienie. Wracając do swojego kraju, bardzo ryzykuje, ale z drugiej strony nie ma większego wyboru, jeśli nadal chce prowadzić działalność polityczną – podkreśla dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Sytuacja gospodarcza państw bałtyckich jest lepsza, niż pierwotnie zakładano. Spowolnienie gospodarki z powodu pandemii wywołało kryzys, który miał być szczególnie odczuwalny na Łotwie. Jak się jednak okazuje, polityka władz państw bałtyckich przynosi pozytywne efekty. Należy jednak pamiętać, że przyszłość nadal jest niepewna, bo pandemia nie odpuszcza – podkreśla analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ Marlena Gołębiowska.

Nowy rok rozpoczął się w Estonii od politycznego tsunami. Chodzi o podejrzenie korupcji wśród członków rządzącej Partii Centrum, które spowodowało, że do dymisji podał się premier Jüri Ratas. Śledztwo prowadzone przez prokuraturę dotyczy możliwego przyjęcia łapówki od firmy deweloperskiej w zamian za zgodę na udzielenie wielomilionowego kredytu. Afera korupcyjna z pewnością uderza w wizerunek Estonii jako państwa o wysokich standardach demokratycznych. Jednak podjęcie decyzji o dymisji rządu, już na tym etapie postępowania, jest pozytywnie oceniane przez obserwatorów estońskiej sceny politycznej – zauważa dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik, kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Wdarcie się demonstrantów do siedziby Kongresu Stanów Zjednoczonych w Waszyngtonie wywołało różne nastroje w państwach Europy Wschodniej. W Rosji zdecydowanie przeważały szydercze komentarze, wskazujące na słabość amerykańskiej demokracji. Białoruski przywódca Alaksandr Łukaszenka wypowiadał się w podobnym tonie, wykorzystując incydent na potrzeby wewnętrznej polityki. Z kolei na Ukrainie przeważało zaniepokojenie. Wskazywano, że osłabiona Ameryka nie będzie chciała aktywnie włączać się w rozwiązanie konfliktu z Rosją – podkreśla kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Jakub Olchowski.

Tragiczny przełom starego i nowego roku w Chorwacji. W wyniku trzęsienia ziemi o sile 6,3 stopnia w skali Richtera ucierpiały tereny na południe od Zagrzebia. Najbardziej dotknięta kataklizmem została miejscowość Petrinja. Zginęło tam co najmniej kilka osób, a kilkadziesiąt doznało obrażeń. Trzęsienie ziemi było odczuwalne także w innych państwach na Bałkanach, na szczęście nie spowodowało większych strat – informuje dr Jan Muś, starszy analityk z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Na Bałkanach mijający rok obfitował w zaskakujące wydarzenia, na które w dużej mierze wpłynęła pandemia. W kilku państwach doszło do wyborów, w wyniku których umocniły się rządzące ugrupowania, tak jak w Serbii czy w Chorwacji. Jednak mieliśmy też spore niespodzianki, jak w Czarnogórze czy Kosowie, i brak większych zmian, jak Bośni i Hercegowinie. W najnowszym odcinku naszych Rozmów ostatnie miesiące podsumowujemy z Zespołem Bałkańskim IEŚ, który tworzą: kierownik dr hab. Konrad Pawłowski, dr hab. Agata Domachowska i dr Jan Muś.