W Albanii rozpoczęła się kampania wyborcza przed planowanymi na 11 maja 2025 r. wyborami parlamentarnymi. Rządząca od 2013 r. Partia Socjalistyczna będzie walczyła o uzyskanie czwartego z rzędu zwycięstwa. Ugrupowanie zapowiada przyspieszenie gospodarcze w państwie, kolejne wzrosty wynagrodzeń w sferze publicznej oraz dalszy rozwój turystyki. Z podobnymi hasłami występują partie opozycyjne, które jednocześnie zapowiadają dokonanie realnych zmian w obszarze walki z korupcją czy z organizacjami przestępczymi.
Kampania wyborcza. Chociaż oficjalnie kampania wyborcza w Albanii rozpoczęła się 11 kwietnia, to już od wielu tygodni poszczególne partie polityczne podejmowały szereg działań w celu mobilizacji swojego elektoratu oraz poszerzenia bazy potencjalnych wyborców. Podobnie jak podczas poprzednich wyborów parlamentarnych, premier Edi Rama oraz Partia Socjalistyczna (Partia Socialiste e Shqipërisë, PS) zapowiadają wprowadzenie zmian przede wszystkim na płaszczyźnie gospodarczej i społecznej (jest to kluczowa część programu o nazwie „Albania 2030”), deklarując m.in.:
Premier E. Rama podkreśla również konieczność dalszego rozwoju turystyki (do 2030 r. liczba turystów odwiedzających Albanię ma wzrosnąć z 12 mln do 20 mln rocznie) i uzyskanie przez Albanię niezależności energetycznej poprzez kolejne inwestycje w energię odnawialną. W wymiarze geostrategicznym istotne znaczenie zyskuje również projekt nowego portu w Durrës. Rząd zapowiada, że projekt obejmie wspierany przez NATO terminal wojskowy, co znacznie wzmocni infrastrukturę obronną Albanii. Tym samym port nie będzie służył jedynie celom handlowym państwa.
Partia Demokratyczna (Partia Demokratike, PD), współtworząca szerszą koalicję wyborczą „Sojusz na rzecz majestatycznej Albanii” (Partia Demokratike – Aleanca për Shqipërinë Madhështore), w której skład wchodzi aż 26 partii, również podkreśla konieczność przyspieszenia rozwoju gospodarczego państwa i poprawy jakości życia Albańczyków. W związku z tym deklaruje m.in. zapewnienie obywatelom godnych płac i emerytur oraz w ciągu pierwszych trzech miesięcy swoich rządów obniżkę podatków i kosztów usług. Co więcej, PD opowiada się za wzrostem minimalnego wynagrodzenia do poziomu 500 euro, a średniego wynagrodzenia – do 1200 euro. Zgodnie z zapowiedziami ceny paliw na stacjach w Albanii mają zostać utrzymane na poziomie porównywalnym do tych obowiązujących w Kosowie, przy jednoczesnym obniżeniu cen energii.
Sali Berisha, lider PD, zapewnia, że jako przyszły premier doprowadzi do realnego przyspieszenia procesu integracji europejskiej Albanii. Ponadto opowiada się za wspieraniem lokalnej produkcji rolniczej oraz wycofaniem państwa z inicjatywy Otwarte Bałkany („Komentarze IEŚ”, nr 430), która szkodzi zarówno rolnictwu, jak i handlowi albańskiemu. Co więcej, S. Berisha ogłosił, że jeśli opozycja wygra nadchodzące wybory, Albania nie przedłuży umowy z Włochami w sprawie przyjmowania migrantów.
Lulzim Basha, lider Euroatlantyckich Demokratów (Demokratët Euroatlantikë, DEA), akcentuje przede wszystkim konieczność przeprowadzenia w państwie głębokich reform antykorupcyjnych, w tym utworzenia specjalnej jednostki do śledzenia i odzyskiwania sprzeniewierzonych funduszy publicznych, a także wzmocnienia roli Specjalnej Struktury ds. walki z Korupcją i Przestępczością Zorganizowaną (Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, SPAK) oraz Specjalnego Sądu Pierwszej Instancji ds. Korupcji i Przestępczości Zorganizowanej (Gjykata Speciale kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, GJKKO). Opowiada się również za zniesieniem immunitetu parlamentarnego. L. Basha za niezbędne uważa „oczyszczenie” ze skorumpowanych osób wszystkich instytucji publicznych w państwie – zarówno działających na szczeblu lokalnym, jak i na szczeblu centralnym.
Z kolei Adriatik Lapaj, lider Koalicji „Inicjatywa/Albania może odnieść sukces” (Koalicioni “Nisma Shqipëria Bëhet”), ostro krytykuje zarówno PD, jak i PS, twierdząc, że politycy obu partii korzystają ze swoich kontaktów z członkami organizacji przestępczych w celu manipulowania wynikami wyborów i zdobycia władzy. Wobec tego obiecuje demontaż obecnego systemu rządów w Albanii oraz wprowadzenie innego modelu sprawowania władzy – opartego na uczciwości i odpowiedzialności, który jego zdaniem, przyczyni się do przeprowadzenia realnych zmian w państwie.
Udział diaspory w wyborach. Po raz pierwszy w historii albańskiego parlamentaryzmu albańska diaspora będzie miała możliwość udziału w wyborach poprzez głosowanie korespondencyjne. Zmiana ta została wprowadzona dzięki przyjęciu przez parlament Albanii poprawek do kodeksu wyborczego w lipcu 2024 r. Każdy Albańczyk uprawniony do głosowania i żyjący poza granicami państwa będzie miał trzy dni na wypełnienie i odesłanie swojej karty do głosowania. Wcześniej musi się jednak zarejestrować online za pośrednictwem Platformy Rejestracji Elektronicznej, znajdującej się na stronie Centralnej Komisji Wyborczej (Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, KQZ), lub specjalnej aplikacji mobilnej. Wypełnione karty do głosowania muszą zostać zwrócone do tej samej firmy pocztowej, która je dostarczyła. Wszelkie koszty związane z przesyłką zostaną pokryte przez KQZ.
Albańskie partie polityczne już od tygodni organizują różnego rodzaju spotkania wyborcze także poza granicami Albanii, przede wszystkim we Włoszech oraz w Grecji, gdzie żyje znacząca liczba albańskich emigrantów. Premier Edi Rama odbył spotkania z diasporą w nie tylko w tych dwóch państwach, ale także w Stanach Zjednoczonych i w Wielkiej Brytanii. Opozycja zarzuca rządowi nielegalne wykorzystywanie środków publicznych przy organizacji tego rodzaju spotkań, które mają na celu uzyskanie większego poparcia w nadchodzących wyborach parlamentarnych przez rządzącą Partię Socjalistyczną.
Wnioski. Od lat nieustannie zarówno rządząca Partia Socjalistyczna, jak i największe ugrupowanie opozycyjne – Partia Demokratyczna prezentują podobne programy polityczne, opierające się na hasłach wzrostu gospodarczego oraz poprawy jakości życia obywateli. Jednocześnie deklarują kontynuowanie walki (w przypadku PS) lub realną walkę (w przypadku PD) z korupcją. Ponadto zgadzają się co do tego, że priorytetem polityki zagranicznej Albanii pozostaje jak najszybsze uzyskanie członkostwa w Unii Europejskiej. Z kolei nowe partie polityczne akcentują konieczność dokonania dogłębnych reform wewnętrznych i krytykują zarówno PD, jak i PS jako partie współodpowiedzialne za obecną sytuację w państwie.
Choć sondaże wyborcze prognozują zwycięstwo Partii Socjalistycznej w zbliżających się majowych wyborach parlamentarnych, niepewność dotyczy skali poparcia, jakiego ugrupowanie to może oczekiwać ze strony albańskiej diaspory. Mniejsze ugrupowania polityczne liczą na to, że to one uzyskają znaczące poparcie ze strony Albańczyków żyjących poza granicami kraju. To właśnie często diaspora (za pośrednictwem przekazywanych darowizn) finansuje działalność tychże partii. Niewątpliwie jednak brak dostatecznych środków finansowych uniemożliwia im prowadzenie skutecznej kampanii za granicą.
Niezwykle liczna diaspora albańska, od lat walcząca o uzyskanie prawa do korespondencyjnego udziału w wyborach, ma potencjał dokonania znaczących zmian w ostatecznym wyniku wyborczym. Przyjmując, że ok. 250 tys. głosów będzie pochodziło właśnie z zagranicy, liczba ta jest w stanie umożliwić uzyskanie mandatów parlamentarnych nowym ugrupowaniom, które dążą do wzmocnienia swojej pozycji na albańskiej scenie politycznej. Dostanie się do parlamentu wiąże się z otrzymywaniem stabilnego finansowania ze strony państwa, a także zwiększeniem widoczności w mediach, co w znaczący sposób może przełożyć się na jednoczesne osłabienie pozycji dwóch głównych ugrupowań – Partii Demokratycznej oraz Partii Socjalistycznej.
[Fot. flickr com]
Agata Domachowska
Komentarze IEŚ 1338 (78/2025)
Albania przed wyborami parlamentarnymi (cz. 2)