Zmiany polityczne w Rumunii: kryzys w Partii Socjaldemokratycznej

Wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego w Rumunii odzwierciedlają rosnące niezadowolenie społeczne z rządu tworzonego przez koalicję PSD-ALDE. Problemy polityki wewnętrznej państwa zdominowały kampanię wyborczą, skoncentrowaną w głównej mierze na reformie sądownictwa oraz sprawie korupcji. Rozczarowanie obywateli Rumunii klasą polityczną oraz frustracja wywołana niechęcią do obozu rządzącego przełożyły się na wyniki wyborów. Zwycięstwo w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rumunii – przy frekwencji 49,02% – odniosła krytyczna wobec rządu, centroprawicowa Partia Narodowo-Liberalna, która uzyskała 26,7% głosów, a tym samym 10 mandatów w PE. Współtworząca rząd Partia Socjaldemokratyczna osiągnęła wynik 22,8%, co przełożyło się na 8 mandatów w PE. PSD odnotowała znaczący spadek poparcia, uzyskując 15% głosów mniej aniżeli w poprzednich wyborach do PE w 2014 r. Ze względu na wdrażane reformy, faktycznie hamujące walkę z korupcją, a także tryb przyjmowania ustaw partia została zawieszona w prawach członka grupy S&D w Parlamencie Europejskim. Kolejną, trzecią pozycję i 21,8% głosów (8 mandatów) uzyskał opozycyjny wobec rządu sojusz Alianţa USR PLUS, w skład którego weszły: Związek Zbawienia Rumunii – USR oraz Partia Wolności, Jedności i Solidarności. Partie Pro Romania, Demokratyczny Związek Węgrów w Rumunii – UDMR oraz Partia Ludowa – PMP uzyskały wyniki oscylujące pomiędzy 5,7-6,7%, zdobywając tym samym po dwa mandaty w PE. Wynik 4,14%, poniżej wymaganego progu wyborczego, uzyskała współtworząca obecny rząd partia ALDE. Spadek poparcia dla PSD i ALDE jest skutkiem długotrwałego kryzysu politycznego w Rumunii.

Referendum dotyczące wymiaru sprawiedliwości, ogłoszone w marcu 2019 r. przez skonfliktowanego z rządem prezydenta Rumunii Klausa Iohannisa, również okazało się niekorzystne dla obozu rządzącego. Przy 43,35% frekwencji, obywatele Rumunii wyrazili zdecydowany sprzeciw wobec zmian zaproponowanych przez koalicję rządową PSD-ALDE w odniesieniu do wymiaru sprawiedliwości. Udzielając odpowiedzi na dwa pytania dotyczące reform sądownictwa, 80,9% głosujących opowiedziało się za zakazem amnestii i ułaskawień za przestępstwa korupcyjne, a 81,1% biorących udział w referendum poparło zakaz wydawania przez rząd nadzwyczajnych rozporządzeń w odniesieniu do przestępstw, kar i organizacji systemu sprawiedliwości. Obawiając się niekorzystnego wyniku referendum, rządząca koalicja PSD-ALDE wezwała wyborców do bojkotu referendum, licząc na nieprzekroczenie progu ważności wynoszącego 30%.

Więzienie dla byłego wicepremiera. Dzień po wyborach do PE, kierujący Partią Socjaldemokratyczną Liviu Dragnea poddał się karze pozbawienia wolności. Lider PSD został oskarżony o wyłudzenia ze skarbu państwa kwoty 24 tys. euro (ok. 108 tys. lei rumuńskich). Sąd Najwyższy Rumunii podtrzymał wcześniejsze orzeczenie sądu pierwszej instancji skazujące byłego wicepremiera Rumunii w latach 2012-2014 na karę trzech i pół roku więzienia. Jest to już drugi wyrok na lidera PSD. Poprzedni wyrok za oszustwa wyborcze sprawił, że lider rumuńskich socjaldemokratów, pomimo niezwykle wysokiej pozycji w swojej partii, nie mógł objąć funkcji premiera.

Kontrowersje wokół obozu rządzącego. Reformy wdrażane przez powołany w grudniu 2016 r. koalicyjny rząd PSD-ALDE od samego początku budziły wiele zastrzeżeń natury prawnej. Działania rządu dotyczące wymiaru sprawiedliwości spotkały się z krytyką Komisji Europejskiej oraz partii opozycyjnych. Problemy praworządności wywołały także ogromny sprzeciw społeczny, przekładający się na fale największych od 1989 r. antyrządowych protestów, które doprowadziły do konfliktu wewnętrznego w PSD oraz fasadowych zmian personalnych w rządzie. W czerwcu 2017 r. rozwiązano gabinet skonfliktowanego z Dragneą Sorina Grindeanu (PSD). Premier Mihai Tudos (PSD) również utracił poparcie lidera socjaldemokratów, co spowodowało jego rezygnację. Dnia 29 stycznia 2018 r. na urząd premiera powołana została długoletnia sojuszniczka Dragnei – Viorica Dăncilă (PSD). Rotacje personalne nie zatrzymały jednak fali demonstracji we wszystkich większych miastach Rumunii. Protestujący żądali dymisji rządu, a jednocześnie sprzeciwiali się łagodzeniu przepisów korupcyjnych, zmianom w kodeksie karnym oraz odwołaniu w lipcu 2018 r. Laury Codruţy Kövesi, głównej prokurator Krajowego Biura Antykorupcyjnego (DNA). Propozycja ustawy liberalizującej kodeks karny w zakresie działań korupcyjnych, umożliwiająca ułaskawienie osób oskarżanych o przestępstwa gospodarcze, przyczyniła się do silnego konfliktu pomiędzy prezydentem Klausem Iohannisem (PNL) a rządem stworzonym przez koalicję PSD-ALDE. Prezydent Iohannis zaskarżył ustawę do Trybunału Konstytucyjnego i wielokrotnie uczestniczył w antyrządowych demonstracjach. Protesty z sierpnia 2018 r., pomimo iż w większości pokojowe, zostały brutalnie spacyfikowane przez policję. Użycie przemocy wobec protestujących spotkało się z krytyką partii opozycyjnych i reakcją międzynarodową, m.in. placówek dyplomatycznych wielu państw europejskich, Komisji Europejskiej oraz organizacji pozarządowych.

Wnioski. Kontrowersje związane z działaniami koalicji rządowej PSD-ALDE w zakresie wymiaru sprawiedliwości oraz kara więzienia dla lidera partii PSD mogą odegrać decydującą rolę w nadchodzących wyborach prezydenckich, planowanych na koniec 2019 r. Atutami kampanii wyborczej prowadzonej przez starającego się o reelekcję Klausa Iohannisa będą jego konflikt z tracącą poparcie PSD oraz sprzeciwianie się reformom wymiaru sprawiedliwości. Niewątpliwie swojego kandydata zaprezentuje również USR, stanowiący obecnie trzecią siłę parlamentarną w Rumunii. Można przypuszczać, że przedstawiciele centroprawicowych PNL i USR odegrają kluczową rolę w wyborach prezydenckich, marginalizując kandydatów pozostałych partii.

Wygrana PNL w wyborach do Parlamentu Europejskiego wskazuje na możliwe zmiany układu sił na rumuńskiej scenie politycznej. W kolejnych wyborach parlamentarnych, planowanych wstępnie na koniec 2020 r., najważniejszą rolę odegrają ugrupowania zajmujące krytyczne stanowisko wobec obecnego rządu. Zarówno Partia Narodowo-Liberalna, jak i Związek Zbawienia Rumunii podejmą walkę o pozycję lidera w rumuńskiej polityce. Obie partie opowiadają się za intensyfikacją współpracy z UE. Dotyczy to zwłaszcza USR, zbudowanej na fundamencie społeczeństwa obywatelskiego, podkreślającej znaczenie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. USR twierdzi, że Rumunia powinna mieć zdecydowanie silniejszą pozycję w UE i NATO, a także większy wpływ na procesy decyzyjne w strukturach europejskich. Priorytetem dla partii jest również jak najszybsze wejście Rumunii do strefy Schengen.

Porażka wyborcza PSD niewątpliwie doprowadzi do przeprowadzenia zmian w strukturze partii i podjęcia próby odbudowy utraconej pozycji politycznej. Rozczarowanie społeczne w odniesieniu do PSD i spadek poparcia nie umożliwią socjaldemokratom odbudowanie pozycji lidera. Utrata zdolności koalicyjnej sprawia, że nawet przy dobrych wynikach w kolejnych wyborach PSD nie będzie miało możliwości sformowania rządu. Prawdopodobieństwo wycofania się z najbardziej kontrowersyjnych reform wymiaru sprawiedliwości oraz kara pozbawienia wolności dla Liviu Dragnei niewątpliwie będą miały pozytywny wpływ na poprawę stosunków Rumunii z partnerami z UE.