Podcasty

Ostatnie badania sondażowe wskazują, że coraz więcej Słowaków opowiada się za przywróceniem obowiązkowej służby wojskowej. Z tej formy zrezygnowano 20 lat temu, jednak temat powrócił po wypowiedzi jednego z liderów Słowackiej Partii Narodowej Andreja Danki, który popiera taki pomysł. Jak dotąd słowackie władze podchodzą do tego rozwiązania sceptycznie, podkreślając jednocześnie konieczność utworzenia formacji ochotniczej wzorowanej na amerykańskiej Gwardii Narodowej. Słowacja jest kolejnym państwem, w którym toczy się debata o potrzebie rozbudowy sił zbrojnych, w tym o powrocie do służby obowiązkowej – zauważa Łukasz Lewkowicz.

Armenia i Azerbejdżan poinformowały, że osiągnęły porozumienie i uzgodniły ostatecznie treść traktatu o ustanowieniu pokoju i stosunkach międzypaństwowych. Jednocześnie rozpoczęły konsultacje w sprawie terminu i miejsca podpisania dokumentu. Mimo iż traktat jeszcze nie został podpisany, sam fakt jego uzgodnienia przez strony, które przez dekady traktowały się z wrogością i nienawiścią, należy uznać za historyczne wydarzenie. O trudnych negocjacjach pomiędzy Azerbejdżanem a Armenią i nadziejach na przyszłość mówi Krzysztof Fedorowicz.

Amerykańska administracja wycofuje się z finansowania szeregu inicjatyw wspierających środowiska eksperckie. Chodzi o podmioty zajmujące się m.in. analizą przestrzeni wschodnioeuropejskiej. Dodatkowo pojawiają się informacje o wstrzymaniu finansowania amerykańskich mediów działających poza granicami Ameryki, takich jak Radio Wolna Europa – Radio Swoboda. Powody i znaczenie tych decyzji wyjaśnia Sławomir Łukasiewicz.

Do końcowego wyniku amerykańsko-rosyjskich negocjacji w sprawie Ukrainy jeszcze daleko. Niewątpliwie prowadzenie rozmów w takim formacie można ocenić jako jeden z sukcesów strony rosyjskiej. A niewykluczone, że będzie ich więcej. O możliwych scenariuszach opowiada Jakub Olchowski.

W ubiegłym roku import gazu z Rosji do państw Unii Europejskiej wzrósł o prawie 20 procent. Największą ilość tego surowca sprowadziły Włochy, Francja i Czechy. Pomimo deklaracji, że do 2027 roku UE ma zrezygnować z rosyjskiego gazu, nie ma pewności, że tak się właśnie stanie. Dodatkowo trudno jest przewidzieć wynik amerykańsko-rosyjskich negocjacji dotyczących Ukrainy, w tym ich wpływ na sektor energetyczny – zauważa Michał Paszkowski.

Po pożarze dyskoteki w miejscowości Koczani w Macedonii Północnej dochodzi do masowych protestów. W wyniku tragedii śmierć poniosło 59 osób, a dziesiątki są ranne. Szybko ustalono, że lokal, który spłonął, nie spełniał norm przeciwpożarowych. Został jednak dopuszczony do użytkowania w wyniku procederu korupcyjnego. Mieszkańcy Macedonii Północnej mają tego dosyć i domagają się radykalnych działań antykorupcyjnych. O sytuacji w Macedonii Północnej i nowych sojuszach na Bałkanach opowiada Agata Domachowska.

Rosja zmusza obywateli Ukrainy do przyjmowania rosyjskiego obywatelstwa. Odmowa wiąże się z groźbą utraty świadczeń, zatrudnienia, a nawet możliwością deportacji za granicę. Z drugiej strony Federacja Rosyjska zachęca swoich obywateli z innych regionów do osiedlania się na terenach Ukrainy zajętych przez Rosję. Zdaniem Andrzeja Szabaciuka, działania rosyjskich władz są bezprecedensowe i mają charakter masowy.

Relacje amerykańsko-ukraińskie niepokoją Estonię, Litwę i Łotwę. Państwa te, leżące w bezpośrednim sąsiedztwie Federacji Rosyjskiej na wschodniej flance NATO, są szczególnie narażone na potencjalny konflikt. Bez względu jednak na zmieniające się warunki bezpieczeństwa kontynuują swoje działania, które mają na celu wzmocnienie pozycji politycznej i jednocześnie wsparcie Ukrainy. Jednym z takich działań jest tzw. koalicja dronów, którą zainicjowała Łotwa – zauważa Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

Co dalej ze wsparciem Stanów Zjednoczonych dla Ukrainy? Na to pytanie starają się odpowiedzieć eksperci po burzliwym spotkaniu przywódców obu państw w ostatni piątek. Przed kamerami doszło do emocjonalnej wymiany zdań pomiędzy prezydentami, co w konsekwencji zakończyło się opuszczeniem Białego Domu przez prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. Sytuacja międzynarodowa staje się coraz bardziej skomplikowana i niebezpieczna dla państw naszego regionu. Amerykanie stawiają Ukrainie żądania dostępu do jej złóż, nie dając gwarancji bezpieczeństwa. Europa deklaruje wsparcie, ale nie ma na dzisiaj wystarczających sił ani środków, by zastąpić USA. Podsumowanie ostatnich wydarzeń w rozmowie Marcina Superczyńskiego z Jakubem Olchowskim.

Kryzys polityczny w Rumunii się pogłębia. Prokuratura zatrzymała lidera przedwyborczych sondaży prezydenckich Călina Georgescu. Kilka miesięcy temu wygrał on pierwszą turę wyborów, jednak głosowanie zostało unieważnione z powodu prawdopodobnej ingerencji zewnętrznej w jego kampanię wyborczą. Tym razem Georgescu, który jest określany jako polityk nacjonalistyczny, zarzuca się m.in. nieprawidłowości w finansowaniu swojej kampanii. Działania wobec niego krytykują Stany Zjednoczone. Więcej na ten temat w opinii Piotra Oleksego.

Państwa NATO są podzielone w sprawie wzrostu wydatków na zbrojenia. Stany Zjednoczone domagają się, aby przeznaczały na ten cel 5% swojego PKB. Jednak tylko niewielka grupa tych państw jest gotowa na wzrost wydatków – w tym Polska. Co się stanie, jeśli kwoty przeznaczone na zbrojenia nie zostaną zwiększone? Jakie korzyści odniosą kraje, które będą wydawały więcej na siły zbrojne? Na te i inne pytania odpowiada Jakub Bornio.

Najprawdopodobniej w tym roku ropa naftowa z Kazachstanu popłynie na Węgry. Jest to spowodowane sankcjami, jakie Ukraina nałożyła na rosyjski koncern Łukoil. Co prawda Węgry znalazły sposób na ominięcie tych ograniczeń, ale dodatkowo uzgadniają kwestię dostarczania rosyjskiego paliwa inną drogą, właśnie przez Kazachstan. Węgry mogłyby w całości zaspokajać swoje zapotrzebowanie na ropę naftową, korzystając z dostaw z Chorwacji, ale nie chcą tego robić. O rosyjskich dostawach paliw na Węgry i do innych państw europejskich mówi Michał Paszkowski.

Ukraina nie wejdzie do NATO, nie odzyska swoich terenów zajętych przez Rosję i nie może liczyć na obecność amerykańskich wojsk na swoim terytorium. Takie informacje przekazują przedstawiciele USA, dodając jednocześnie, że rozmowy z Rosją o przyszłości Ukrainy – przynajmniej na razie – będą się odbywać bez jej udziału i bez udziału państw europejskich. Jak zatem będzie się kształtować bezpieczeństwo w naszej części Europy? Podsumowuje Jakub Olchowski.

Były prezydent Ukrainy Petro Poroszenko został obłożony sankcjami. Decyzję taką podjęła Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony z powodu zagrożenia bezpieczeństwa, integralności terytorialnej i suwerenności państwa. Podobną procedurę zastosowano wobec czterech ukraińskich oligarchów. Jednak to decyzja dotycząca Poroszenki wzbudza najwięcej kontrowersji, ponieważ ogranicza nie tylko jego działalność biznesową, ale także polityczną. O narastającym sporze na ukraińskiej scenie politycznej mówi Andrzej Szabaciuk.

Republika Czeska podejmuje działania wobec Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Niedawno zdecydowano o wydaleniu z tego państwa proboszcza parafii w Karlowych Warach. Budynki cerkiewne w tej miejscowości stanowiły miejsce tajnych spotkań agentów GRU, którzy wykorzystywali je do omawiania operacji destabilizacyjnych w Europie. O rosyjskiej obecności w Czechach i roli Cerkwi opowiada Agata Tatarenko.

Partia GERB, której liderem jest Bojko Borisow, odzyskuje kontrolę nad bułgarską sceną polityczną. Powołany niedawno nowy rząd koalicyjny Rosena Żelazkowa jest zwieńczeniem tego procesu. W 2021 roku w wyniku protestów społecznych GERB stracił swoją wiodącą rolę. Bułgarzy zarzucali rządzącej partii korupcję i upolitycznienie wymiaru sprawiedliwości. Po czterech latach i kilku wyborach parlamentarnych ugrupowanie Bojko Borisowa ponownie umocniło swoją pozycję. Co z tego wynika – wyjaśnia Spasimir Domaradzki.

Alaksandr Łukaszenka ponownie ogłosił się prezydentem Białorusi. Do kolejnych sfałszowanych wyborów doszło 26 stycznia. Tym razem nie było żadnych protestów. Osoby, które próbowały stanąć do wyborów prezydenckich w 2020 roku, nadal przebywają w więzieniach, podobnie jak około 1500 opozycjonistów. O sytuacji politycznej na Białorusi mówi Krzysztof Fedorowicz.

Premier Serbii Miloš Vučević podał się do dymisji. Miała to być reakcja na pobicie studentów w Nowym Sadzie przez osoby powiązane z rządzącą partią SNS. W Serbii od trzech miesięcy trwają antyrządowe demonstracje, które wybuchły po katastrofie budowlanej na dworcu kolejowym w Nowym Sadzie, w wyniku której zginęło 15 osób. Podczas masowych protestów demonstranci domagają się pociągnięcia winnych do odpowiedzialności i osądzenia osób, które dokonały ataków na studentów. Czy to początek zmian w Serbii? Odpowiadają nasi eksperci – Agata Domachowska i Konrad Pawłowski.

Czy Stany Zjednoczone skłonią Rosję i Ukrainę do rozpoczęcia rozmów pokojowych? To jedno z najważniejszych pytań, na które starają się odpowiedzieć eksperci analizujący działania zbrojne na terytorium Ukrainy. Sytuacja ukraińskiej armii staje się coraz trudniejsza, ale nie jest beznadziejna. Przeciwnik powoli przesuwa się na zachód, jednak kosztem dużych strat osobowych oraz w sprzęcie. Zanim pojawią się konkretne propozycje zakończenia konfliktu, analizujemy sytuację polityczną i militarną Ukrainy oraz Rosji z punktu widzenia Andrzeja Szabaciuka.

Przyszły prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump uważa, że Grenlandia powinna zostać częścią jego państwa. Ta zapowiedź, która pojawiła się tuż przed jego zaprzysiężeniem, spowodowała konsternację w Danii, do której Grenlandia należy. Przejęcie wyspy, zdaniem Trumpa, ma być zabezpieczeniem przed agresywną polityką Chin i Rosji. Na Grenlandii od lat funkcjonuje baza wojskowa Stanów Zjednoczonych, skąd zatem pomysł na całkowite przejęcie wyspy i czy jest to w ogóle realne? Na to i inne pytania odpowiada Damian Szacawa.

Premier Słowacji Robert Fico krytykuje Ukrainę za zaprzestanie tranzytu rosyjskiego gazu. W odpowiedzi na te działania zagroził, że wstrzyma przesyłanie prądu na Ukrainę. Dostawy i tranzyt rosyjskiego gazu przez terytorium Słowacji przynosiły temu państwu wielomilionowe dochody. Teraz tych pieniędzy nie będzie, a ponadto za dostawy z innych kierunków trzeba będzie płacić więcej. Ta sytuacja bardzo zirytowała słowackiego premiera. O tym, że Ukraina nie będzie dalej pośredniczyć w przesyłaniu rosyjskiego gazu, wiadomo było od dawna. Skąd zatem taka, a nie inna reakcja Roberta Fico – wyjaśnia Łukasz Lewkowicz.

Naddniestrze boryka się ze sporymi problemami spowodowanymi brakiem dostaw gazu. Ten separatystyczny region Mołdawii otrzymywał paliwo z Rosji, jednak od 1 stycznia sytuacja uległa zmianie. Gaz do Naddniestrza płynął przez Ukrainę, która nie zdecydowała się na podpisanie nowej umowy tranzytowej z Rosją. Z kolei Rosja nie chciała się zgodzić na dostawy gazu do Naddniestrza przez Turcję. Strony sporu wzajemnie się oskarżają i nic nie wskazuje na szybkie rozwiązanie tego problemu. Sytuację wyjaśnia Piotr Oleksy.

Sytuacja Ukrainy staje się coraz bardziej skomplikowana. Wojska rosyjskie powoli wypierają siły ukraińskie z Donbasu, a dalsza pomoc ze strony państw zachodnich staje się coraz bardziej wątpliwa. Wzrastają natomiast naciski na zakończenie wojny kosztem ustępstw terytorialnych. Jak się wydaje, Rosja nie jest w tym momencie zainteresowana szybkim zakończeniem działań zbrojnych, ponieważ odnosi sukcesy. Kluczowe będą decyzje, które zapadną w Waszyngtonie. 20 stycznia nastąpi zaprzysiężenie nowego prezydenta USA Donalda Trumpa i po tym terminie powinno się pojawić więcej informacji dotyczących przyszłości wojny rosyjsko-ukraińskiej – ocenia Jakub Olchowski z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Po ostatnich wyborach parlamentarnych pogłębia się konflikt polityczny w Gruzji. Opozycja nie uznała kolejnego zwycięstwa ugrupowania Gruzińskie Marzenie. Po zawieszeniu negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską na ulicach gruzińskich miast doszło do wielotysięcznych protestów. Wiele osób zostało rannych. Obecną sytuację ocenia Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Pierwszy raz od 14 lat litewski parlament uchwalił ustawę o mniejszościach etnicznych. W dokumencie zdefiniowano, czym jest mniejszość etniczna, odróżniając politykę wobec niej od polityki migracyjnej. Jednak krytycy zarzucają nowej ustawie zbyt ogólnikowy charakter, m.in. brak regulacji dotyczącej używania języków mniejszości w sferze publicznej. Nową ustawę ocenia Aleksandra Kuczyńska-Zonik z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [Fot.: president.lt]