Podcasty

Relacje amerykańsko-ukraińskie niepokoją Estonię, Litwę i Łotwę. Państwa te, leżące w bezpośrednim sąsiedztwie Federacji Rosyjskiej na wschodniej flance NATO, są szczególnie narażone na potencjalny konflikt. Bez względu jednak na zmieniające się warunki bezpieczeństwa kontynuują swoje działania, które mają na celu wzmocnienie pozycji politycznej i jednocześnie wsparcie Ukrainy. Jednym z takich działań jest tzw. koalicja dronów, którą zainicjowała Łotwa – zauważa Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

Co dalej ze wsparciem Stanów Zjednoczonych dla Ukrainy? Na to pytanie starają się odpowiedzieć eksperci po burzliwym spotkaniu przywódców obu państw w ostatni piątek. Przed kamerami doszło do emocjonalnej wymiany zdań pomiędzy prezydentami, co w konsekwencji zakończyło się opuszczeniem Białego Domu przez prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. Sytuacja międzynarodowa staje się coraz bardziej skomplikowana i niebezpieczna dla państw naszego regionu. Amerykanie stawiają Ukrainie żądania dostępu do jej złóż, nie dając gwarancji bezpieczeństwa. Europa deklaruje wsparcie, ale nie ma na dzisiaj wystarczających sił ani środków, by zastąpić USA. Podsumowanie ostatnich wydarzeń w rozmowie Marcina Superczyńskiego z Jakubem Olchowskim.

Kryzys polityczny w Rumunii się pogłębia. Prokuratura zatrzymała lidera przedwyborczych sondaży prezydenckich Călina Georgescu. Kilka miesięcy temu wygrał on pierwszą turę wyborów, jednak głosowanie zostało unieważnione z powodu prawdopodobnej ingerencji zewnętrznej w jego kampanię wyborczą. Tym razem Georgescu, który jest określany jako polityk nacjonalistyczny, zarzuca się m.in. nieprawidłowości w finansowaniu swojej kampanii. Działania wobec niego krytykują Stany Zjednoczone. Więcej na ten temat w opinii Piotra Oleksego.

Państwa NATO są podzielone w sprawie wzrostu wydatków na zbrojenia. Stany Zjednoczone domagają się, aby przeznaczały na ten cel 5% swojego PKB. Jednak tylko niewielka grupa tych państw jest gotowa na wzrost wydatków – w tym Polska. Co się stanie, jeśli kwoty przeznaczone na zbrojenia nie zostaną zwiększone? Jakie korzyści odniosą kraje, które będą wydawały więcej na siły zbrojne? Na te i inne pytania odpowiada Jakub Bornio.

Najprawdopodobniej w tym roku ropa naftowa z Kazachstanu popłynie na Węgry. Jest to spowodowane sankcjami, jakie Ukraina nałożyła na rosyjski koncern Łukoil. Co prawda Węgry znalazły sposób na ominięcie tych ograniczeń, ale dodatkowo uzgadniają kwestię dostarczania rosyjskiego paliwa inną drogą, właśnie przez Kazachstan. Węgry mogłyby w całości zaspokajać swoje zapotrzebowanie na ropę naftową, korzystając z dostaw z Chorwacji, ale nie chcą tego robić. O rosyjskich dostawach paliw na Węgry i do innych państw europejskich mówi Michał Paszkowski.

Ukraina nie wejdzie do NATO, nie odzyska swoich terenów zajętych przez Rosję i nie może liczyć na obecność amerykańskich wojsk na swoim terytorium. Takie informacje przekazują przedstawiciele USA, dodając jednocześnie, że rozmowy z Rosją o przyszłości Ukrainy – przynajmniej na razie – będą się odbywać bez jej udziału i bez udziału państw europejskich. Jak zatem będzie się kształtować bezpieczeństwo w naszej części Europy? Podsumowuje Jakub Olchowski.

Były prezydent Ukrainy Petro Poroszenko został obłożony sankcjami. Decyzję taką podjęła Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony z powodu zagrożenia bezpieczeństwa, integralności terytorialnej i suwerenności państwa. Podobną procedurę zastosowano wobec czterech ukraińskich oligarchów. Jednak to decyzja dotycząca Poroszenki wzbudza najwięcej kontrowersji, ponieważ ogranicza nie tylko jego działalność biznesową, ale także polityczną. O narastającym sporze na ukraińskiej scenie politycznej mówi Andrzej Szabaciuk.

Republika Czeska podejmuje działania wobec Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Niedawno zdecydowano o wydaleniu z tego państwa proboszcza parafii w Karlowych Warach. Budynki cerkiewne w tej miejscowości stanowiły miejsce tajnych spotkań agentów GRU, którzy wykorzystywali je do omawiania operacji destabilizacyjnych w Europie. O rosyjskiej obecności w Czechach i roli Cerkwi opowiada Agata Tatarenko.

Partia GERB, której liderem jest Bojko Borisow, odzyskuje kontrolę nad bułgarską sceną polityczną. Powołany niedawno nowy rząd koalicyjny Rosena Żelazkowa jest zwieńczeniem tego procesu. W 2021 roku w wyniku protestów społecznych GERB stracił swoją wiodącą rolę. Bułgarzy zarzucali rządzącej partii korupcję i upolitycznienie wymiaru sprawiedliwości. Po czterech latach i kilku wyborach parlamentarnych ugrupowanie Bojko Borisowa ponownie umocniło swoją pozycję. Co z tego wynika – wyjaśnia Spasimir Domaradzki.

Alaksandr Łukaszenka ponownie ogłosił się prezydentem Białorusi. Do kolejnych sfałszowanych wyborów doszło 26 stycznia. Tym razem nie było żadnych protestów. Osoby, które próbowały stanąć do wyborów prezydenckich w 2020 roku, nadal przebywają w więzieniach, podobnie jak około 1500 opozycjonistów. O sytuacji politycznej na Białorusi mówi Krzysztof Fedorowicz.

Premier Serbii Miloš Vučević podał się do dymisji. Miała to być reakcja na pobicie studentów w Nowym Sadzie przez osoby powiązane z rządzącą partią SNS. W Serbii od trzech miesięcy trwają antyrządowe demonstracje, które wybuchły po katastrofie budowlanej na dworcu kolejowym w Nowym Sadzie, w wyniku której zginęło 15 osób. Podczas masowych protestów demonstranci domagają się pociągnięcia winnych do odpowiedzialności i osądzenia osób, które dokonały ataków na studentów. Czy to początek zmian w Serbii? Odpowiadają nasi eksperci – Agata Domachowska i Konrad Pawłowski.

Czy Stany Zjednoczone skłonią Rosję i Ukrainę do rozpoczęcia rozmów pokojowych? To jedno z najważniejszych pytań, na które starają się odpowiedzieć eksperci analizujący działania zbrojne na terytorium Ukrainy. Sytuacja ukraińskiej armii staje się coraz trudniejsza, ale nie jest beznadziejna. Przeciwnik powoli przesuwa się na zachód, jednak kosztem dużych strat osobowych oraz w sprzęcie. Zanim pojawią się konkretne propozycje zakończenia konfliktu, analizujemy sytuację polityczną i militarną Ukrainy oraz Rosji z punktu widzenia Andrzeja Szabaciuka.

Przyszły prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump uważa, że Grenlandia powinna zostać częścią jego państwa. Ta zapowiedź, która pojawiła się tuż przed jego zaprzysiężeniem, spowodowała konsternację w Danii, do której Grenlandia należy. Przejęcie wyspy, zdaniem Trumpa, ma być zabezpieczeniem przed agresywną polityką Chin i Rosji. Na Grenlandii od lat funkcjonuje baza wojskowa Stanów Zjednoczonych, skąd zatem pomysł na całkowite przejęcie wyspy i czy jest to w ogóle realne? Na to i inne pytania odpowiada Damian Szacawa.

Premier Słowacji Robert Fico krytykuje Ukrainę za zaprzestanie tranzytu rosyjskiego gazu. W odpowiedzi na te działania zagroził, że wstrzyma przesyłanie prądu na Ukrainę. Dostawy i tranzyt rosyjskiego gazu przez terytorium Słowacji przynosiły temu państwu wielomilionowe dochody. Teraz tych pieniędzy nie będzie, a ponadto za dostawy z innych kierunków trzeba będzie płacić więcej. Ta sytuacja bardzo zirytowała słowackiego premiera. O tym, że Ukraina nie będzie dalej pośredniczyć w przesyłaniu rosyjskiego gazu, wiadomo było od dawna. Skąd zatem taka, a nie inna reakcja Roberta Fico – wyjaśnia Łukasz Lewkowicz.

Naddniestrze boryka się ze sporymi problemami spowodowanymi brakiem dostaw gazu. Ten separatystyczny region Mołdawii otrzymywał paliwo z Rosji, jednak od 1 stycznia sytuacja uległa zmianie. Gaz do Naddniestrza płynął przez Ukrainę, która nie zdecydowała się na podpisanie nowej umowy tranzytowej z Rosją. Z kolei Rosja nie chciała się zgodzić na dostawy gazu do Naddniestrza przez Turcję. Strony sporu wzajemnie się oskarżają i nic nie wskazuje na szybkie rozwiązanie tego problemu. Sytuację wyjaśnia Piotr Oleksy.

Sytuacja Ukrainy staje się coraz bardziej skomplikowana. Wojska rosyjskie powoli wypierają siły ukraińskie z Donbasu, a dalsza pomoc ze strony państw zachodnich staje się coraz bardziej wątpliwa. Wzrastają natomiast naciski na zakończenie wojny kosztem ustępstw terytorialnych. Jak się wydaje, Rosja nie jest w tym momencie zainteresowana szybkim zakończeniem działań zbrojnych, ponieważ odnosi sukcesy. Kluczowe będą decyzje, które zapadną w Waszyngtonie. 20 stycznia nastąpi zaprzysiężenie nowego prezydenta USA Donalda Trumpa i po tym terminie powinno się pojawić więcej informacji dotyczących przyszłości wojny rosyjsko-ukraińskiej – ocenia Jakub Olchowski z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Po ostatnich wyborach parlamentarnych pogłębia się konflikt polityczny w Gruzji. Opozycja nie uznała kolejnego zwycięstwa ugrupowania Gruzińskie Marzenie. Po zawieszeniu negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską na ulicach gruzińskich miast doszło do wielotysięcznych protestów. Wiele osób zostało rannych. Obecną sytuację ocenia Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Pierwszy raz od 14 lat litewski parlament uchwalił ustawę o mniejszościach etnicznych. W dokumencie zdefiniowano, czym jest mniejszość etniczna, odróżniając politykę wobec niej od polityki migracyjnej. Jednak krytycy zarzucają nowej ustawie zbyt ogólnikowy charakter, m.in. brak regulacji dotyczącej używania języków mniejszości w sferze publicznej. Nową ustawę ocenia Aleksandra Kuczyńska-Zonik z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [Fot.: president.lt]

Po zwycięstwie w wyborach parlamentarnych socjaldemokraci razem z ugrupowaniem Świt Niemna budują na Litwie koalicję rządzącą. Z pewnością nie znajdą się w niej rządzący do tej pory konserwatyści, Ruch Liberałów i Partia Wolności. O przyszłej polityce nowego rządu i zmianach, jakie czekają Litwę, mówi Aleksandra Kuczyńska-Zonik z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Donald Trump wygrywa wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych. Jego wybór rodzi szereg pytań dotyczących dalszego amerykańskiego wsparcia dla Ukrainy. W czasie kampanii wyborczej Trump i jego otoczenie niejednokrotnie mówili o konieczności szybkiego zakończenia wojny ukraińsko-rosyjskiej. Tylko jakim kosztem? Komentarz Andrzeja Szabaciuka z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Ponad 55 procent głosów w wyborach prezydenckich w Mołdawii zdobyła Maia Sandu. Oznacza to, że nadal będzie pełnić funkcję prezydenta państwa. Jej przeciwnik – popierany przez Partię Socjalistów Alexandru Stoianoglo – zdobył prawie 45 procent głosów. Decydujące znaczenie odegrała mołdawska diaspora, która w większości zagłosowała na Sandu. W sumie głosów oddanych przez Mołdawian mieszkających za granicą było prawie 327 tysięcy. Wynik wyborów powinien być jednak poważnym ostrzeżeniem dla obozu proeuropejskiego przed przyszłorocznymi wyborami parlamentarnymi – ocenia Piotr Oleksy z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Urzędująca prezydent i kandydatka na prezydenta Mołdawii Maia Sandu w lokalu wyborczym podczas II tury wyborów prezydenckich. [Zdj. Reuters/Vladislav Culiomza]

Ugrupowanie GERB Bojko Borisowa ponownie wygrywa wybory w Bułgarii. Jednak, podobnie jak poprzednio, nie będzie w stanie samodzielnie rządzić. Kwestia ewentualnej koalicji jest sprawą otwartą i nie wróży stabilności politycznej. Wybory parlamentarne w Bułgarii odbyły się już po raz siódmy w ciągu ostatnich trzech lat. Co może czekać to państwo w najbliższej przyszłości – ocenia Spasimir Domaradzki z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Gruzińskie Marzenie kolejny raz wygrywa wybory parlamentarne. Rządzące od 12 lat ugrupowanie zdobyło 54 procent głosów. Część opozycji, wraz z prezydent Salome Zurabiszwili, nie uznaje tego wyniku, twierdząc, że w czasie wyborów doszło do szeregu nieprawidłowości. Gruzińskie Marzenie było wielokrotnie krytykowane za łamanie standardów demokratycznego państwa i norm obowiązujących w Unii Europejskiej. Czy obecny wynik oznacza ostateczne odwrócenie się Gruzji od integracji z Zachodem? Dlaczego Gruzińskie Marzenie odniosło kolejny sukces wyborczy? Na te i inne pytania – prosto z Tbilisi – odpowiada Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ.

Zaskakujące wyniki głosowania w Mołdawii. Pierwszą turę wyborów prezydenckich wygrała – z ponad 42-procentowym poparciem – sprawująca ten urząd Maia Sandu, jednak był to niższy wynik, niż się spodziewano. Z kolei przeprowadzone w tym samym czasie referendum dotyczące integracji z Unią Europejską zakończyło się minimalnym zwycięstwem jej zwolenników. Różnica wyniosła mniej niż 1 procent. Wyniki te wskazują, że siły polityczne opowiadające się za integracją z UE słabną. Dodatkowym niebezpieczeństwem przed drugą turą wyborów prezydenckich jest wpływ Rosji na ich ostateczny wynik. Sytuację w Mołdawii komentuje Piotr Oleksy z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. 20.10.2024, Bukareszt: Mołdawscy obywatele mieszkający w Rumunii oddają głosy w lokalu wyborczym w Bukareszcie. Foto: Cristian Cristel/XinHua/dpa]

Zaplanowane na 26 października wybory parlamentarne w Gruzji mogą okazać się kluczowe dla przyszłości tego państwa. Od 12 lat rządy w Tbilisi sprawuje ugrupowanie Gruzińskie Marzenie, które znacznie osłabiło proeuropejski kierunek polityki. Sposób sprawowania władzy powoduje ostrą krytykę Unii Europejskiej oraz Stanów Zjednoczonych. Sondaże przedwyborcze dają temu ugrupowaniu poparcie od 34 do nawet 60 procent. Tymczasem partie opozycyjne są podzielone i żeby przejąć rządy, muszą się zjednoczyć. Przedwyborcze nastroje w Gruzji komentuje Krzysztof Fedorowicz z Zespołu Wschodniego IEŚ.