Podcasty

„Europa jako zadanie: nowa myśl, nowy kształt, nowa energia” – to hasło będzie przyświecać rozpoczętej właśnie czeskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Nasi południowi sąsiedzi chcą się skoncentrować na pięciu blokach tematycznych: zarządzanie kryzysem uchodźczym i odbudowa Ukrainy po wojnie, bezpieczeństwo energetyczne, wzmacnianie potencjału obronnego i cyberbezpieczeństwa Europy, strategiczna odporność europejskiej gospodarki oraz odporność instytucji demokratycznych. O założeniach tych mówi Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Zdjęcie Petr Fiala / Twitter]

Coraz więcej zachodnich firm stara się powrócić na rosyjski rynek. Po rozpoczęciu agresji na Ukrainę większość z nich postanowiła zakończyć działalność w Rosji. Jednak nie wszystkie. Tymczasem działania zbrojne na Ukrainie są kontynuowane, na Rosję nakładane są kolejne sankcje, a pomimo tego część podmiotów wraca do swojej działalności. Dlaczego i w jaki sposób to robią? Na to pytanie odpowiada dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdjęcie: Drzwi zamkniętego sklepu Hugo Boss, który zawiesił swoją działalność w Rosji z powodu zachodnich sankcji, w pasażu Głównego Domu Towarowego w Moskwie /Forum/Sergei Bobylev/TASS]

Dziesiątki tysięcy mieszkańców Skopje zaprotestowały przeciwko projektowi porozumienia pomiędzy Macedonią Północną a Bułgarią, dotyczącego zagadnień historycznych, tożsamościowych i językowych. Od kilku lat pomiędzy tymi państwami zaostrza się spór o rolę bułgarskiego dziedzictwa w Macedonii Północnej. Doprowadziło to do zablokowania przez Bułgarię macedońskich aspiracji unijnych. Pomysł na rozwiązanie problemu przedstawiła Francja, jednak spotkał się on z ostrymi protestami mieszkańców macedońskiej stolicy. Szczegóły wyjaśnia dr Spasimir Domaradzki, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ. [Zdjęcie z protestów za kurir.mk].

W najnowszym odcinku „Rozmów IEŚ” opowiadamy o sytuacji Białorusi w obliczu rosyjskiej agresji na Ukrainę. Z jednej strony Alaksandr Łukaszenka udostępnił terytorium swojego państwa wojskom rosyjskim do atakowania Ukrainy, ale z drugiej – nie włącza się w pełnym zakresie do działań ofensywnych. Z czego wynika taka postawa białoruskiego dyktatora, jaka jest sytuacja gospodarcza Białorusi i jakie są nastroje społeczne? Na te pytania odpowiada dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdjęcie: https://president.gov.by/be]

Rosyjska agresja na Ukrainę powoduje ogromne straty u naszego wschodniego sąsiada. Zniszczone miasta, wsie, infrastruktura komunikacyjna czy blokada morska przekładają się na bardzo trudną sytuację gospodarczą Ukrainy. Pomimo tego podejmowane są intensywne kroki zaradcze oraz powstają ambitne plany odbudowy kraju po zakończeniu wojny. O szczegółach mówi dr Marta Drabczuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Rosyjska agresja na Ukrainę niepokojąco wpływa na sytuację wewnętrzną Bośni i Hercegowiny. Narodowości współtworzące to państwo odmiennie oceniają ten konflikt i postawę Rosji. W dłuższej perspektywie może to doprowadzić do zaostrzenia relacji pomiędzy Boszniakami, Chorwatami i Serbami, a w najbardziej pesymistycznym wariancie – nawet do secesji terytorium zamieszkiwanego przez tę ostatnią społeczność. O polityce bośniackich Serbów, Serbii, Rosji i Unii Europejskiej wobec Bośni i Hercegowiny opowiada starszy analityk z Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr Anna Jagiełło-Szostak.

Turcja zgodziła się na przystąpienie Finlandii i Szwecji do NATO. Zainteresowane państwa podpisały memorandum, które ma odpowiadać na tureckie obawy, związane między innymi ze zwalczaniem terroryzmu w państwach kandydujących do Sojuszu. Wcześniej władze Turcji kategorycznie odrzucały możliwość przystąpienia Finlandii i Szwecji do NATO. Co spowodowało zmianę stanowiska? Na to pytanie odpowiada dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

W Rydze zakończył się szczyt Inicjatywy Trójmorza. W trakcie obrad przywódcy państw skupionych w tym formacie zdecydowali między innymi o tym, że Ukraina będzie tzw. partnerem uczestniczącym. Podkreślono też wsparcie dla Ukrainy, Gruzji i Mołdawii w ich aspiracjach unijnych. Ponadto omówiono wiele zagadnień gospodarczych, w tym większe zaangażowanie finansowe Stanów Zjednoczonych. Obradom przysłuchiwali się analitycy Instytutu Europy Środkowej – Marlena Gołębiowska i Łukasz Lewkowicz.

Wojna prowadzona przez Rosję na Ukrainie w istotny sposób wpływa na działalność tamtejszych Kościołów prawosławnych. Ukraińska Cerkiew Prawosławna Patriarchatu Moskiewskiego straciła od końca lutego ponad 400 parafii, które nie chcą mieć nic wspólnego z patriarchatem wspierającym agresję na ich kraj. Wzrasta też liczba hierarchów, którzy chcą podążyć tą samą drogą. Jednak nie brakuje również głosów, które opowiadają się za utrzymaniem jedności z Moskwą. W takiej sytuacji rozłam w tej strukturze wydaje się nieunikniony i najprawdopodobniej spowoduje też stopniowe wzmacnianie Prawosławnego Kościoła Ukrainy, który uzyskał autokefalię z rąk patriarchy Konstantynopola. O sytuacji prawosławnych na Ukrainie oraz polityce prowadzonej przez Patriarchat Moskiewski opowiada starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk.

[zdj. Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Kijowie (Ławra Peczerska) / Wikimedia / CC-BY SA 4.0]

Mieszkający w Rosji krytycy polityki Kremla wobec Ukrainy muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami. Podważanie oficjalnej polityki Rosji jest praktycznie niemożliwe, a ci, którzy nie mogą się z tym pogodzić, wyjeżdżają ze swojego kraju lub nie mogą do niego wrócić. Jedną z takich osób jest Dmitrij Głuchowski – autor bestsellerowej powieści „Metro 2033”. W swoich publikacjach Głuchowski dobitnie sprzeciwia się polityce prowadzonej przez Putina, co spotkało się z krytyką władz i spowodowało, że wystawiono za nim list gończy. O postawie rosyjskich intelektualistów wobec wojny na Ukrainie opowiada dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

[zdj. Дмитрий Алексеевич Глуховский / biographe.ru]

Jeszcze niedawno wydawało się, że przyjęcie nowych państw do NATO – czyli Finlandii i Szwecji – będzie formalnością. Tymczasem nieoczekiwany protest Turcji znacznie utrudnia decyzję Sojuszu. Ankara ma pretensje zwłaszcza do Szwecji za jej rzekome wspieranie Partii Pracujących Kurdystanu, czemu władze w Sztokholmie zaprzeczają. W przeszłości zarówno Finlandia, jak i Szwecja krytykowały turecką politykę względem Kurdów i – jak się wydaje – ma to wpływ na obecne decyzje strony tureckiej. O tym, jak wygląda droga Finlandii i Szwecji do NATO, opowiadają: prof. Kazimierz Musiał z Uniwersytetu Gdańskiego i dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

[Foto: Fotograf: MURAD SEZER/Archiwum: Reuters]

Koniec koalicji rządowej w Estonii. Premier tego państwa Kaja Kallas z Partii Reform zwróciła się do prezydenta z wnioskiem o usunięcie z pełnionych funkcji siedmiu ministrów z koalicyjnej Partii Centrum i wniosek ten został przyjęty. Partia Centrum próbowała realizować własne inicjatywy ustawodawcze z pominięciem koalicjanta, co musiało się źle skończyć. Istnieje kilka scenariuszy rozwiązania obecnego kryzysu, jednak niepokojące jest to, że do zmian politycznych dochodzi w trakcie wojny prowadzonej przez Rosję na Ukrainie – zauważa kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

[fot. Fotograf: Tayfun Salci, Archiwum: Zuma Press]

Niezwykle istotną rolę w podejmowaniu decyzji politycznych odgrywają opinie i ekspertyzy przygotowywane przez think tanki. Dzięki ich działalności badawczej lepiej rozumiane są wszelkie procesy społeczne, w tym polityczne i gospodarcze. O tym, które gremia eksperckie są najskuteczniejsze i jak powinny być one prowadzone, rozmawiamy z dziekanem Wydziału Politologii i Dziennikarstwa UMCS prof. Wojciechem Ziętarą, który niedawno wydał książkę zatytułowaną Think tanki w Europie Środkowej i Wschodniej.

Oczekiwania samorządów wobec inicjatywy Trójmorza, wspólne projekty i różnice w ich postrzeganiu – to tematy, które będą omawiane w Lublinie. W przyszłym tygodniu rozpocznie się tu Samorządowy Kongres Trójmorza z udziałem przedstawicieli różnych instytucji z państw zaangażowanych w tę inicjatywę. Z pewnością jednym z najważniejszych zagadnień będzie rosyjska agresja na Ukrainę. Partnerem przedsięwzięcia jest Instytut Europy Środkowej, a część zagadnień będą prezentowali Marlena Gołębiowska z Zespołu Bałtyckiego i dr Łukasz Lewkowicz z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Dlaczego rosyjskie służby specjalne wprowadzały w błąd Władimira Putina, informując go o sytuacji na Ukrainie? Rosja miała zająć Ukrainę w kilka dni, a tymczasem wojna trwa już czwarty miesiąc, ponieważ nie spodziewano się aż tak silnego oporu i determinacji obrońców. Odpowiedzią na to pytanie jest zrozumienie funkcjonowania systemu decyzyjnego w Rosji – wyjaśnia kierownik Zespołu Europy Wschodniej dr Jakub Olchowski.

W najnowszym podcaście Instytutu Europy Środkowej rozmawiamy o polityce Chin wobec wojny toczonej przez Rosję na Ukrainie. Nie zajęły one jednoznacznego stanowiska w odniesieniu do tego konfliktu i jak na razie obserwują rozwój wydarzeń. Chiny są jednym z najważniejszych partnerów gospodarczych dla Ukrainy. W ostatnim czasie zaapelowały o stworzenie specjalnego korytarza, poprzez który będzie można wywozić z Ukrainy m.in. produkty rolne. Na ile jest to możliwe – odpowiada starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Marta Drabczuk.

Możliwość płatności za rosyjski gaz w rublach dzieli państwa członkowskie Unii Europejskiej. Podczas niedawnego spotkania przedstawicieli Komisji Europejskiej z dyplomatami państw członkowskich UE miały być przedstawione informacje dotyczące tego, jak wnosić opłaty w rublach i jednocześnie nie łamać unijnych sankcji. Takie rozwiązanie zostało skrytykowane m.in. przez Polskę. Jak obecnie wygląda sytuacja na rynku paliwowym w naszej części Europy i dywersyfikacja dostaw – wyjaśnia dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Bez udziału lotnictwa i gości z zagranicy odbyły się tegoroczne obchody Dnia Zwycięstwa w Moskwie. Rosyjskie władze, które rozpętały wojnę na Ukrainie, nie mają powodów do optymizmu. Ciężkie straty na froncie i bolesne sankcje odbijają się na kondycji państwa. Co prawda większość Rosjan ma popierać politykę Władimira Putina, ale wydaje się, że entuzjazmu jest coraz mniej. O obecnej sytuacji w Rosji i na Ukrainie rozmawiamy z dr. Jakubem Olchowskim, kierownikiem Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Rosyjska agresja na Ukrainę spowodowała, że w Szwecji i Finlandii gwałtownie wzrosło poparcie dla członkostwa w NATO. Jak wskazują sondaże, około 70 procent mieszkańców tych państw chce wstąpić do Paktu Północnoatlantyckiego. Jeszcze niedawno zwolenników takiego rozwiązania było około 20 procent. Wiążące decyzje polityczne mają zapaść w najbliższych dniach – informuje dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

9 maja 1945 roku to data, która w rosyjskiej narracji jest dniem zakończenia II wojny światowej. W tym roku nabiera ona szczególnego znaczenia w związku z agresją na Ukrainę. Część ekspertów zauważa, że w związku z tym może dojść do rosyjskich prowokacji lub nawet działań zbrojnych w państwach, które w przeszłości wchodziły w skład ZSRR. Szczególnie niebezpiecznie sytuacja wygląda w Mołdawii, gdzie środowiska prorosyjskie zwiększyły swoją aktywność. Służby bezpieczeństwa w państwach bałtyckich także przygotowują się na ewentualne prowokacje. O obchodach 9 maja w przeszłości i obecnie w Mołdawii, na Litwie, Łotwie, w Estonii i Czechach opowiadają: dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik, dr Piotr Oleksy i Szczepan Czarnecki.

Państwa zaangażowane w Inicjatywę Trójmorza w większości są zgodne co do oceny rosyjskiej agresji na Ukrainę. Pojawiają się jednak znaczne różnice dotyczące zakresu sankcji nakładanych na Rosję czy też wsparcia dla broniącej się Ukrainy. Najbardziej wstrzemięźliwe stanowisko zajmują Węgry, na Słowacji widać spore różnice pomiędzy rządem a opozycją, z kolei w Chorwacji – pomiędzy ugrupowaniem rządzącym a prezydentem. O tym, co może wpłynąć na stanowiska poszczególnych państw w najbliższym czasie, rozmawiają prof. Tomasz Stępniewski i dr Łukasz Lewkowicz z IEŚ.

Ruch Wolności wygrywa wybory parlamentarne w Słowenii. To niedawno powstała partia, na której czele stanął Robert Golob. Tym samym władzę traci Janez Janša i jego Słoweńska Partia Demokratyczna. Wygrana Ruchu najprawdopodobniej spowoduje zmianę w relacjach słoweńsko-węgierskich i ocieplenie kontaktów z UE – uważa dr Jan Muś z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Walki na wschodzie Ukrainy mogą mieć kluczowe znaczenie dla wyniku wojny – twierdzą komentatorzy. Rosja nie odniosła większych militarnych sukcesów, dlatego też próbuje opanować cały Donbas oraz utrzymać lądowe połączenie z Krymem. To jest obecnie najważniejsze dla wojsk agresora – uważa dziennikarz, publicysta i historyk dr Roman Kabaczij. Nasz rozmówca przebywa obecnie pod Kijowem. Z jego oceny sytuacji wynika, że po dwóch miesiącach wojny, pomimo zmęczenia, obrońcy Ukrainy są nadal zdeterminowani, a państwo radzi sobie całkiem dobrze w tej ekstremalnie trudnej sytuacji. Z kolei Rosjanie sięgają po każde możliwe środki, aby złamać opór obrońców.

Wojna na Ukrainie poważnie osłabia tamtejsze rolnictwo, które jest jednym z najważniejszych sektorów ukraińskiej gospodarki. Część obszarów jest wyłączonych z użytkowania, a dodatkowo Rosja zablokowała podstawowy dla Ukrainy transport morski. Ograniczenie produkcji i eksportu wpłynie nie tylko na ukraiński budżet, ale odbije się także na sytuacji żywnościowej w skali światowej. Władze próbują budować alternatywne kanały transportowe. Tymczasem ukraińscy rolnicy rozpoczynają prace polowe, nawet na obszarach znajdujących się blisko frontu – informuje dr Hanna Bazhenova, starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Rosja robi, co może, żeby ratować swoją gospodarkę. Po rozpoczęciu agresji na Ukrainę początkowo zamknięto giełdę. Obecnie próbuje się ją częściowo otwierać i podejmuje się działania mające na celu ochronę rosyjskiej waluty. Jednak w obliczu nakładanych na Rosję sankcji wydaje się, że te działania są dalece niewystarczające. Jaki jest stan rosyjskiej gospodarki i co jej grozi w najbliższym czasie? Na te pytania odpowiadają analitycy z Zespołu Bałtyckiego IEŚ – dr Damian Szacawa i Marlena Gołębiowska.