Rywalizacja geopolityczna i ścieranie się interesów mocarstw w regionie czarnomorskim widoczne były na przestrzeni stuleci. W okresie funkcjonowania podziału na Wschód i Zachód, w czasach zimnej wojny, obszar Morza Czarnego został niejako „wyjęty” z rywalizacji geopolitycznej mocarstw, gdyż stał się domeną wpływów przede wszystkim jednego gracza – Związku Radzieckiego. Demontaż Pax Sovietica i tym samym upadek zimnowojennego podziału świata doprowadził do powstania nowej sytuacji geopolitycznej w regionie Morza Czarnego. Na miejscu dawnego ZSRR powstała nie tylko Federacja Rosyjska, lecz również inne niepodległe wobec niej byty państwowe, związane z tym obszarem zarówno geograficznie, jak i poprzez swoje interesy. Tak więc pojawiły się m.in. Ukraina, Mołdawia czy Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, ale też dawne państwa satelickie ZSRR – Bułgaria i Rumunia. Inaczej mówiąc, wraz z rozpadem Związku Radzieckiego powstał nowy układ sił geopolitycznych na obszarze poradzieckim.
T. Stępniewski, Geopolityka regionu Morza Czarnego a Unia Europejska, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 9-18, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.1.
15 lat państw Europy Środkowej w Unii Europejskiej. Raport, red. A. Kuczyńska-Zonik, T. Stępniewski, „Prace IEŚ”, nr 5, Lublin 2019.
Balcer A., Krawczyk A., Wóycicki K., Nowe wymiary polskiej polityki zagranicznej. Wektory Północny i Południowy oraz alternatywa południowo–wschodnia, „Sprawy Międzynarodowe” 2009, nr 4.
Eastern Partnership policy beyond 2020 Reinforcing Resilience – an Eastern Partnership that delivers for all, Joint Communication: „Eastern Partnership policy beyond 2020: Reinforcing Resilience – an Eastern Partnership that delivers for all” | European Commission (europa.eu).
Emerson M., Blockmans S., Cenusa D., Kovziridze T., Movchan V., Eastern Partnership policy beyond 2020: advances and omissions in a vast agenda, „CEPS Commentary”, 14 April 2020.
Emerson M., The EU’s New Black Sea Policy. What kind of regionalism is this?, CEPS, „Working Document”, July 2008, no. 297.
Hatto R., Tomescu O., The EU and the Wider Black Sea Region: Challenges and Policy Options, „Garnet Policy Brief”, January 2008, no. 5, http://www.garnet-eu.org/fileadmin/documents/policy_briefs/Garnet_Policy_Brief_No_5.pdf.
Konarzewska A., Strategia Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego, „Bezpieczeństwo Narodowe”, nr III-IV – 2007/5-6.
Kuczyńska-Zonik A., Stępniewski T., China and Central and Eastern Europe: the case of the Baltic states, [w:] China-EU Relations in a New Era of Global Transformation, red L. Xing, London – New York 2021, s. 192-208.
Nitoiu C., Sus M., Introduction: The Rise of Geopolitics in the EU’s Approach in its Eastern Neighbourhood, „Geopolitics”, vol. 24, 2019, issue 1.
Nixey J., The Eastern Partnership at 10. What is there to celebrate?, „New Eastern Europe” 2019, issue 3-4.
Obszar poradziecki 25 lat po upadku ZSRR: polityka, ekonomia i bezpieczeństwo, red. T. Stępniewski, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, t. XIV, 2017, nr 3.
Piskorska B., Stępniewski T., Partnerstwo Wschodnie na rozdrożu, „Nowa Europa Wschodnia”, 5/2021.
Rosja wobec państw Europy Środkowej i Wschodniej: zagrożenia pozamilitarne, red. T. Stępniewski, Lublin 2020.
Stępniewski T., Geopolityka Morza Czarnego w pozimnowojennym świecie, Lublin 2011.
Stosunki Polski z Litwą, Białorusią i Ukrainą 450 lat po unii lubelskiej, red. T. Stępniewski, B. Surmacz, Lublin 2019.
Tsantoulis Y., Black Sea Synergy and Eastern Partnership: Different Centres of Gravity, Complementarity or Confusing Signals?, ICBSS, „Policy Brief”, February 2009, no. 12.
Włodkowska-Bagan A., Rywalizacja międzynarodowa na obszarze poradzieckim, Warszawa 2013.
Przesłanki wewnętrzne i międzynarodowe upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku oraz jego konsekwencje geopolityczne dla polityki zagranicznej PolskiCelem niniejszego artykułu jest analiza przesłanek wewnętrznych i międzynarodowych upadku Związku Radzieckiego oraz jego skutków dla polityki zagranicznej Polski i jej miejsca w Europie Środkowej i Wschodniej. Ukazuje on zmiany geopolityczne, jakie dokonały się wówczas w Europie i na świecie, oraz ich wpływ na reorientację polskiej polityki zagranicznej na przełomie XX i XXI w. W artykule staram się odpowiedzieć na kilka pytań badawczych oraz weryfikuję kilka tez i hipotez związanych z upadkiem ZSRR. Główną tezą jest konstatacja, że do upadku Związku Radzieckiego, oprócz przyczyn wewnętrznych, w dużym stopniu przyczyniła się ówczesna sytuacja międzynarodowa w Europie i na świecie, w tym Jesień Ludów 1989 w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Przeprowadzona analiza pokazuje, że polityka zagraniczna Polski po upadku ZSRR była zgodna z polską racją stanu i miała istotne znaczenie dla Europy Środkowej i Wschodniej. Została oparta na systemie euroatlantyckim i bliskich relacjach z Niemcami, Francją, Wielką Brytanią, Stanami Zjednoczonymi oraz z państwami Europy Środkowej i Wschodniej. Do napisania artykułu wykorzystałem teorię realizmu klasycznego, teorię polityki zagranicznej państwa i teorię konstruktywizmu oraz metody badawcze: opis i krytyczną analizę dokumentów i literatury przedmiotu. Bazę źródłową stanowią polsko- i obcojęzyczne dokumenty publikowane, prace zwarte, artykuły i studia oraz informacje z prasy i Internetu.
J.M. Fiszer, Przesłanki wewnętrzne i międzynarodowe upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku oraz jego konsekwencje geopolityczne dla polityki zagranicznej Polski, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 19-41, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.2.
Asmus R.D., Mała wojna, która wstrząsnęła światem. Gruzja, Rosja i przyszłość Zachodu, Warszawa 2010.
Barburska O., Polityka Wschodnia Unii Europejskiej jako część składowa polityki zagranicznej UE, Warszawa 2018.
Barburska O., Stanowisko głównych aktorów zewnętrznych wobec Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, z. 2.
Bryc A., Cele polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Toruń 2004.
Czaputowicz J., Teorie stosunków międzynarodowych. Krytyka i systematyzacja, Warszawa 2007.
Czarnocki A., Kondrakiewicz D., Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Polski, [w:] Międzynarodowe stosunki polityczne, red. M. Pietraś, Lublin 2007.
Czarny O., Die Ukraine und die Europäische Union: Stand und Perspektiven bilateraler Beziehungen, Hamburg 2009.
Fiszer J.M., Polityka zagraniczna Polski w XXI wieku: cele, wyzwania, kierunki, szanse i zagrożenia, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, nr 2(65).
Fiszer J.M., The Thirtieth Anniversary of the Sejm and Senate Elections in 1989.Systemic Transformation in Poland and its Consequences for Europe and the World, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, nr 3(66).
Fiszer J.M., Władimir Putin – dlaczego zaufała mu cała Rosja? Specyficzne formy przywództwa politycznego, [w:] Przywództwo i elity polityczne w krajach WNP, red. T. Bodio, W. Jakubowski, t. 2, Warszawa 2010.
Fiszer J.M., Zadania i cele polityki zagranicznej Władimira Putina, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2016, nr 1(52).
Fiszer J.M., Czasak M., Trójkąt Weimarski. Geneza i działalność na rzecz integracji Europy w latach 1991-2016, Warszawa 2019.
Fiszer J.M., Stępniewski T., Świder K., Polska – Ukraina – Białoruś – Rosja. Obraz politycznej dynamiki regionu, Warszawa 2019.
Fitzpatrick S., The Russian Revolution, Oxford 1982.
Gaddis J.L., International Relations Theory and the End of the Cold War, „International Security”, vol. 17, 1992-1993, no. 3.
Hoffmann S., Dead Ends: American Foreign Policy in the New Cold War, Cambridge 1983.
Holzer J., Europa zimnej wojny, Kraków 2012.
Interwencja ZSRR w Afganistanie, red. H. Ćwięk, Częstochowa 2013.
Ištok R., Plavčanowá D., Russian Geopolitics and Geopolitics of Russia: Phenomenon of Space, „European Journal of Geopolitics” 2013, no. 1.
Istorija Rossii. XX wiek: 1939-2007, red. A. Zubow, Moskwa 2009.
Jackson R.H., Pluralism in International Political Theory, „Review of International Studies” 1992, no. 18(3).
Kasianiuk K., Analiza systemowa jako narzędzie w badaniach instytucji politycznych. Uwagi wstępne, „Studia Polityczne”, t. 45, 2017, nr 2.
Kisiel B., Ruch państw niezaangażowanych w nowych warunkach międzynarodowych, „Sprawy Międzynarodowe” 1991, nr 7-8.
Kissinger H., Dyplomacja, Warszawa 1996.
Kohl H., Pragnąłem jedności Niemiec, Warszawa 1999.
Kokot M., Pozorna jedność Grupy Wyszehradzkiej. Czesi i Słowacy dają kosza Orbanowi, „Gazeta Wyborcza”, 19.02.2021.
Koreżakow A., Borys Jelcyn: od świtu do zmierzchu, Warszawa 1998.
Kosman M.M., Konflikt rosyjsko-ukraiński o Krym (2014-2019), Bydgoszcz 2020.
Kowalczyk K.A., Geopolityczne dążenia współczesnej Rosji, „Przegląd Geopolityczny” 2019, nr 27.
Kozub-Karkut M., Teorie stosunków międzynarodowych a badanie polityki zagranicznej, „Stosunki Międzynarodowe – International Relations”, t. 52, 2016, nr 4.
Kuspys P., Wspólnota Niepodległych Państw – stan faktyczny i perspektywy, „Biuletyn Opinie” 2009, nr 10.
Kuźniar R., Ewolucja zewnętrznych uwarunkowań polskiej niepodległości, „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 1991, nr 1.
Kuźniar R., Droga do wolności. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa 2008.
Legucka A., Rosja wobec Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, z. 2.
Marciniak W., Mapa i pamięć o imperium. Kartograficzne symbole nostalgii postsowieckiej, [w:] Inne wymiary polityki, red. W. Marciniak, Warszawa 2013.
Marciniak W., Rozgrabione imperium. Upadek Związku Sowieckiego i powstanie Federacji Rosyjskiej, Kraków 2001.
Materski W., Od cara do „cara”. Studium rosyjskiej polityki historycznej, Warszawa 2017.
Mearsheimer J.J., Tragizm polityki mocarstw, Kraków 2019.
Moore B. Jr., Soviet Politics – The Dilemma of Power: The Role of Ideas in Social Change, Cambridge 1950.
Musiał-Karg M., Polska polityka europejska w latach 2005-2007, [w:] Polityka zagraniczna Polski w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej, red. R. Podgórzyńska, Toruń 2009.
Niedźwiecki A., Polska polityka europejska w latach 2005-2007. Zarys problemu, „ATHENAEUM. Political Science”, t. 19, 2008.
Nowak J., Czym jest polityka zagraniczna, [w:] Stosunki międzynarodowe, red. W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz, Wrocław 1998.
Olędzka J., Współczesna Rosja 1991-2011, „Humanities and Social Science” 2014, nr 1.
Osica O., Nowa polityka zagraniczna | Res Publica Nowa, https://publica.pl/teksty/osica-polska-i-swiat-67468.html?utm_sou.
Paruch W., Polityka transatlantycka rządów Prawa i Sprawiedliwości (2015-2019): przesłanki (cz. 1), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 18(2020), z. 4.
Rola Polski w polityce Unii Europejskiej wobec krajów Europy Środkowo-Wschodniej, red. R. Ciborowski, Białystok 2007.
Shultz G.P., Turmoil and Triumph: My Years as Secretary of State, Nowy Jork 1993.
Skolimowska A., Konstruktywizm w studiach europejskich, Warszawa 2013.
Smith A.D., National Identity, Londyn 1991.
Stępień-Kuczyńska A., Unia Europejska-Rosja, [w:] Studia nauk społecznych i humanistycznych, red. J. Juchnowski, M.S. Wolański, Wrocław 2008.
Suny R.G., The Revenge of the Post: Nationalism, Revolution, and the Collapse of the Soviet Union, Stanford 1993.
Świeboda P., Strategiczne wyzwanie dla Unii Europejskiej. Kształtowanie zewnętrznego wymiaru polityki energetycznej, Raport demos Europa – Centrum Strategii Europejskiej, Warszawa 2006.
The Soviet Union and the Third World: The Last Three Decades, red. K. Korboński, F. Fukuyama, Ithaca 1987.
Tomecki M., Dojrzały związek z UE – co to znaczy?, Warszawa 2021.
Tymanowski J., Ukraina między Wschodem a Zachodem, Warszawa 2014.
Westad O.A., The Global Cold War. A World History, New York 2018.
Wieliński B.T., Klub marionetek Putina w Budapeszcie, „Gazeta Wyborcza”, 2.04.2021.
Wierzchowska W., Wpływ modernizacji i kryzysu na dynamikę zmiany w Unii Europejskiej, Warszawa 2016.
Wight M., Systems of States, Leicester 1977.
Wohlforth C., Realism and the End of the Cold War, „International Security” 1994, no. 3.
Woźniak-Szymańska D., Pozycja Polski w społeczności międzynarodowej, czyli jak wzrastać na peryferiach Europy?, Warszawa 2021.
Zięba R., Poszukiwanie międzynarodowej roli dla Polski – konceptualizacja roli państwa „średniej rangi”, [w:] Polityka zagraniczna Polski po wstąpieniu do NATO i do Unii Europejskiej. Problem tożsamości i adaptacji, red. S. Bieleń, Warszawa 2010.
Zięba R., Rokowanie w sprawie ograniczenia wyścigu zbrojeń i rozbrojenia, „Stosunki Międzynarodowe”, t. 15, 2016.
Zubok W., Pleszakow K., Zimna wojna zza kulis Kremla: od Stalina do Chruszczowa, Warszawa 1999.
Zubok W., A Failed Empire: The Soviet Union in the Cold War from Stalin to Gorbachev, Chapel Hill 2007.
Celem artykułu jest wskazanie przyczyn niepowodzenia sformułowania nowej, nieimperialnej tożsamości Rosji. Zastosowanie teorii bezpieczeństwa ontologicznego pozwala spojrzeć na rozpad ZSRR jako sytuację krytyczną, która podważyła tzw. fundamentalne kwestie rosyjskiej tożsamości. Dla powrotu dyskursu imperialnego miały znaczenie dwa źródła lęków: relacje ze znaczącym Innym (Zachód) oraz lęk dotyczący kruchości terytorium, któremu w niniejszym artykule poświęcono szczególną uwagę. Lęki ontologiczne przyczyniły się do aktywowania habitusu imperialnego, co ilustruje omówiony przykład Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego.
A. Curanović, Skazana na imperium? Lęki i dyskurs imperialny w procesie samoidentyfikacji Rosji poradzieckiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 43-65, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.3.
Abulof U., The Mortality and Morality of Nations, Cambridge 2017.
Bassin M., Russia between Europe and Asia: The Ideological Construction of Geographical Space, „Slavic Review”, vol. 50, 1991, no. 1.
Chernobrov D., Ontological Security and Public (Mis)Recogniton o International Crises: Uncertainty, Political Imaging and the Self, „Political Psychology”, vol. 37, 2016, no. 5.
Clunan A.L., Historical Aspiration and the Domestic Politics of Russia’s Pursuit of International Status, „Communist and Post-Communist Studies”, vol. 47, 2014, no. 3-4.
Curanović A., W pogoni za równością. Status w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, „Prace Instytutu Europy Środkowej”, nr 2, Lublin 2020.
Ejdus F., Critical Situations, Fundamental Questions and Ontological Insecurity in World Politics, „Journal of International Relations and Development”, vol. 21, 2018, no. 4.
Ejdus F., Crisis and Ontological Insecurity. Serbia’s Anxiety over Kosovo’s Secession, Cham 2020.
Ekspeditsiya Minoborony i RGO osmotrela 97 istoricheskikh ob’yektov na Matua, 11.06.2016, https://ria.ru/20160611/1445836381.html.
Giddens A., Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age, Palo Alto 1991.
Godlewska A., Smith N., Geography and Empire, Oxford 1994.
Gordost’ i identichnost’, 19.10.2020, https://www.levada.ru/2020/10/19/gordost-i-identichnost/.
Hirsch F., Toward and Empire of Nations: Border-Making and the Formation of Soviet National Identities, „The Russian Review”, vol. 59, 2000, no. 2.
Kearns G., Geography, Geopolitics and Empire, „Transactions of the Institute of British Geographers”, vol. 35, 2010.
Kinnval C., Mitzen J., Ontological Security and Conflict: The Dynamics of Crisis and the Constitution of Community, „Journal of International Relations and Development”, vol. 21, 2018, no. 4.
Russian Modernisation: A New Paradigm, ed. M. Kivinen, B.G. Humphreys, New York – London 2021.
Kolstø P., Is Imperialist Nationalism an Oxymoron?, „Nations and Nationalism”, vol. 25, 2019, no. 1.
Lappo G.M., Agirrechu A.A., Geografy i Russkoye geograficheskoye obshchestvo v gody Velikoy Otechestvennoy Voyny (1941-1945 gg.), „Izvestiya RAN. Seriya Geograficheskaya” 2015, nr 3.
Larson D.W., Shevchenko A., Status Seekers Chinese and Russian Responses to U.S. Primacy, „International Security”, vol. 34, 2010, no. 4.
Levada Yu., Sochineniya: sotsiologicheskiye ocherki 1993-2000, Moskwa 2011.
Mitzen J., Ontological Security in World Politics: State Identity and the Security Dilemma, „European Journal of International Relations”, vol. 12, 2006, no. 3.
Narozhna T., State–society Complexes in Ontological Security-seeking in IR, „Journal of International Relations and Development” 2018, https://doi.org/10.1057/s41268-018-0164-y.
Neuman I., Entry into International Society Reconptualised: The Case of Russia, „Review of International Studies”, vol. 37, 2011, no. 2.
Pavlov K.A., Russkoye geograficheskoye obshchestvo istoriya i sovremennost’, „Sovremennyye problemy servisa i turizma” 2010, nr 1.
Petro N.N., How the West Lost Russia: Explaining the Conservative Turn in Russian Foreign Policy, „Russian Politics”, vol. 3, 2018, no. 3.
Rechi V.V. Putina i S.K. Shoygu na I Mezhdunarodnom arkticheskom forume, 9.04.2019, https://www.rgo.ru/ru/page/rechi-vv-putina-i-sk-shoygu-nai-mezhdunarodnom-arkticheskom-forume.
Russia as Civilization. Ideological Discourses in Politics, Media, and Academia, ed. K.J. Mjør, S. Turoma, New York – London 2020.
Severnyy flot i RGO podveli itogi sovmestnoy ekspeditsii, 22.10.2019, https://www.rgo.ru/ru/article/severnyy-flot-i-rgo-podveli-itogi-sovmestnoy-ekspedicii.
Shubkin V.N., Ivanova V.A., Strakhi i trevogi rossiyan, Petersburg 2004.
Skol’ko raz otkryvali Antarktidu, 27.01.2020, https://www.rgo.ru/ru/article/skolko-raz-otkryvali-antarktidu.
Steele B.J., Ontological Security and the Power of Self-identity: British Neutrality and the American Civil War, „Review of International Studies”, vol. 31, 2005, no. 3.
Steele B.J., Ontological Security in International Relations. Self-Identity and the IR State, London – New York 2008.
Stosunki Federacji Rosyjskiej i Białorusi w XXI w. charakteryzują się dynamiką i zmiennością. Procesy integracyjne obu państw, zapoczątkowane jeszcze w latach 90. ubiegłego stulecia, są elementem konsekwentnie realizowanej przez Rosję strategii dominacji na obszarze postradzieckim. Autorzy dochodzą do konstatacji, że owa strategia w przypadku Białorusi jest swoistą mieszanką soft power i hard power, a dobór instrumentów działania jest uzależniony od stabilności autorytarnego reżimu, którego uosobieniem jest Alaksandr Łukaszenka. Sfałszowane wybory prezydenckie uruchomiły falę protestów, doprowadzając do stopniowej utraty legitymacji społecznej przez białoruskiego prezydenta. Rosja staje przed dylematem: czy nadal wspierać tracącego poparcie Łukaszenkę, czy poszukać „nowej alternatywy personalnej”, polityka, który gwarantowałby implementację „prorosyjskiego wektora” w polityce wewnętrznej i zagranicznej Białorusi. Bez względu na rozwój sytuacji, strategicznym celem Rosji pozostaje utrzymanie Białorusi w swojej strefie wpływów przy wykorzystaniu już istniejących mechanizmów współpracy pomiędzy oboma państwami.
D. Sviridenko, M. Orzechowski, Biało-ruskij mir. Reaktywacja rei ntegracyjna w relacjach rosyjsko-białoruskich, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 67-80, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.4.
Belorussiya na pereput’ye: v poiskakh mezhdunarodnoy identichnosti, red. Sh. Garnett, R. Legvold, Moskva 1998.
Brooke J., Is ‘Soviet Union light’ the Future of Putin’s Russia?, http://www.voanews.com/content/soviet-union-light-future-putin-russia/1521341.html.
Dogovor o Soyuze Belarusi i Rossii, Ratifitsirovan Federal’nym zakonom RFOT 10 iyunya 1997 goda N 89-FZ, https://docs.cntd.ru/document/1902007.
Dogovor o sozdanii Soyuznogo gosudarstva, https://soyuz.by/dogovor-osozdanii-soyuznogo-gosudarstva.
Fiszer J.M., Stępniewski T., Świder K., Polska – Ukraina – Białoruś – Rosja.
Obraz politycznej dynamiki regionu, Warsaw 2019.
Kłysiński K., Żochowski P., FSB ujawnia próbę „zamachu” na Łukaszenkę, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2021-04-19/fsb-ujawniaprobe-zamachu-na-lukaszenke.
Kuczyński G., Kryzys reżimu Łukaszenki – Rosja chce to wykorzystać, https://www.tvp.info/49388060/wybory-na-bialorusi-grzegorz-kuczynski-kryzys-rezimu-lukaszenki-rosja-chce-wykorzystac-wieszwiecej.
Kurakina S.I., Soyuznoye gosudarstvo Belarusi i Rossii: konstitutsionno-pravovoye issledovaniye, https://search.rsl.ru/ru/record/01003059884.
Malak K., Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Białorusi, Warszawa 2003.
Menkiszak M., Doktryna Putina: Tworzenie koncepcyjnych podstaw rosyjskiej dominacji na obszarze postradzieckim, „Komentarze OSW”, 27.03.2014, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2014-03-27/doktryna-putina-tworzenie-koncepcyjnych-podstaw-rosyjskiej.
Nye J.S. jr, Soft power. Jak osiągnąć sukces w polityce międzynarodowej?, Warszawa 2007.
Olchowski J., Białoruś – wyzwania i dylematy w 2021 roku, „Komentarze IEŚ” 344, https://ies.lublin.pl/komentarze/bialorus-wyzwania-i-dylematy-w-2021-roku/.
Orzechowski M., Strategie polityczne Federacji Rosyjskiej wobec państw obszaru Europy Wschodniej w latach 1990-2005, Toruń 2013.
Rozwój zbliżenia Białorusi i Rosji: Związek rosyjsko-białoruski, „Fakty. Prognozy. Opinie. Biuletyn DBM MON” 1997, nr 4(45).
Ruszkowski J., Europeizacja ad extra w zarządzaniu zewnętrznym (external governance) Unii Europejskiej, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2010, nr 4.
Sadłocha J., Pomiędzy miękką a twardą siłą: smart power, „Wrocławskie Studia Politologiczne” 2012, nr 13.
Soglasheniye o Tamozhennom soyuze mezhdu Rossiyskoy Federatsiyey i Respublikoy Belarus, http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_15906/.
Stoessinger J.G., The Might of Nation. World Politics in Our Times, New York 1969.
Sułek M., Parametry potęgi (siły) państwa – stałe czy zmienne, [w:] Państwo w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, red. M. Sułek, J. Symonides, Warszawa 2009.
Szabaciuk A., Białorusko-rosyjska rozgrywka strategiczna z importem ropy naftowej w tle, „Komentarze IEŚ” 196, https://ies.lublin.pl/komentarze/bialorusko-rosyjska-rozgrywka-geostrategiczna-z-importem-ropy-naftowej-w-tle/.
W artykule przedstawiono zakres i skalę transformacji przemysłów obronnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) po zakończeniu zimnej wojny i upadku ZSRR. Punktem wyjścia jest rola i pozycja sektora zbrojeniowego osadzonego w realiach gospodarki centralnie sterowanej oraz jego uzależnienie od polityki ZSRR. Przełom wieków stanowił okres transformacji ustrojowo-gospodarczej, prowadzonej w warunkach głębokiej recesji ekonomicznej. Przemysły obronne EŚW były jednym z sektorów, dla których skutki kryzysu były najbardziej odczuwalne. Polityka gospodarczo-obronna krajów EŚW zmierzała do utrzymania zdolności produkcyjnych uzbrojenia. Przedsiębiorstwa przemysłu obronnego stały się podmiotami prowadzącymi działalność na analogicznych zasadach do pozostałych firm na konkurencyjnym rynku. Do oceny zachodzących procesów wykorzystano metodę analizy porównawczej oraz studium przypadków, uzupełnione elementami statystyki opisowej. W pracy uwaga została skoncentrowana na analizie przebiegu i skutkach badanych zjawisk dla gospodarki i obronności krajów EŚW, uwzględniono przy tym głównie ich skalę i zasięg. Różnorodność wykorzystanych materiałów źródłowych (publikacje naukowe, dokumenty rządowe, dane i analizy niezależnych ośrodków badawczych) pozwoliła na konfrontację dotychczasowych wyników badań i wypracowanie własnych wniosków.
M. Szlachta, A. Ciupiński, Od politycznej współpracy do gospodarczej konkurencji – przemysł obronny krajów Europy Środkowo-Wschodniej po upadku ZSRR, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 81-98, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.5.
AeroVodochody – miliard dolarów strat na interesach z Boeingiem i Sikorskym, „Skrzydlata Polska” 2009, nr 1, https://www.altair.com.pl/magazines/article?article_id=2026.
Angelov I., “Pooling and Sharing” or “Intelligent Defence” in the Field of Security, „Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport” 2019, no. 105.
Baluk W., Europa Środkowa i Wschodnia w okresie poszukiwania własnej tożsamości politycznej oraz zmian systemowych, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, z. 1, DOI:10.36874/RIESW.2019.1.2.
Bergstrom O., Bruggeman F., Ganczewski J., Hartley K., Sellier D., Waelbroeck-Rocha E., Wilke P., Wulf H., Anticipating Restructuring in the European Defense Industry, Paris 2008, https://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=2431&langId=en/.
Blockmans S., Crosson D.M., Differentiated Integration within PESCO – Clusters and Cnvergence in EU Defense, „CEPS Research Report” 2019, no. 4
Ciupiński A., Soja M., Europejska Unia Bezpieczeństwa i Obrony. Struktury, wizje, perspektywy, Warszawa 2020.
Conversion Survey: Global Disarmament, Demilitarization and Demobilization, Baden-Baden 2002.
Coward C.M., Bialos J.P., The Bulgarian Defense Industry. Strategic Options for Transformation, Reorientation & NATO Integration, Atlantic Council of United States, „Policy Paper”, July 2001.
Czyż A., Grupa Wyszehradzka – 20 lat współpracy, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne”, t. 42, 2014.
Duleba A., Shmelev B., Slovak-Russian Relations, [w:] Russia and East Central Europe after the Cold War. A Fundamentally Transformed Relationship, ed. A. Zagorski, Praque 2015.
Gizicki W., O zasadności istnienia Grupy Wyszehradzkiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2013, z. 1.
Islam R., Measuring the Peace Dividend: Evidence from Developing Economies, „Defence and Peace Economics” 2007, vol. 18(1).
Jaworski J., Restrukturyzacja polskiego przemysłu zbrojeniowego, „Prace Komisji Geografii Przemysłu” 2006, nr 9.
Jurásek E., Obranně-průmyslová spolupráce států V4 do roku 2016, „Vojenské Rozhledy” 2017, nr 26(4).
Kiński A., Czołg T-72, „Nowa Technika Wojskowa” 1996, nr 2-3.
Kiss Y., Arms Industry Transformation and Integration. The Choices of East Central Europe, Oxford University Press, 2014.
Kiss Y., Lost Illusions? Defence Industry Conversion in Czechoslovakia, 1989-92, „Europe-Asia Studies” 1993, vol. 45(6).
Kiss Y., Regional and Employment Consequences of the Defence Industry Transformation in East Central Europe, „Employment and Training Papers” 32, Geneve 1999.
Knight M., Loayza N., Villnueva D., The Peace Dividend: Military Spending and Economic Growth, „Policy Research Working Paper” no. WPS 1577, Washington 1996.
Krč M., Selesovsky J., Ivanek L., Ekonomiczne aspekty rozwoju produkcji zbrojeniowej w Czechosłowacji i Republiki Czeskiej w latach 1918-2000, Warszawa 2004.
Kukużelewska E., Bartnicki A.R., Grupa Wyszehradzka – nowe wyzwania bezpieczeństwa i perspektywy współpracy, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2017, nr 11.
Lis A., Kierunki i trendy restrukturyzacji przedsiębiorstw przemysłu obronnego w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej, „Przegląd Organizacji” 2005, nr 6.
Lucian I., Evaluation of the Romanian Defense Industry, „Business and Management Studies” 2020, vol. 6(4).
Maye D., Autarky or Independence: U.S. vs. European Security and Defense Industries in a Globalized Market, „Journal of Strategic Security” 2017, vol. 10(2).
Merňák G., Likvidacia vojenských výbušnín v rížii SR, „Obrana” 2004, nr 21.
Michailova S., Bulgaria in the Process of Systematic Transformation: An Overview, Copenhagen 1997.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Eksport uzbrojenia i sprzętu wojskowego z Polski. Raport za rok 2019, Warszawa 2020.
Oamenii din industria de apărare aiu Guvernul în cătare, „Societate”, 22 august 2012.
Olienyk J., Carbaugh R.J., Boeing and Airbus: Duopol in Jeopardy?, „Global Economy Journal” 2011, vol. 11(1).
Opriş P., Licenţe străine pentru produse civile şi militare fabricate în România (1946-1989), Bucareşti 2018.
Outrata R., Conversion and Industrial Policy in the Slovak Republic, [w:] Conversion of the Military Production. Comparative Approach, ed. Z. Kominkova, B. Schmognerova, Bratislava 1993.
Piątkowski K., Polski przemysł zbrojeniowy na rozdrożu, „Polska w Europie” 2003, nr 1(43).
Rácz A., Ties Severed from Both Sides: EU–Russia Mutual Dependence in Defence Industry Sector, [w:] Post-Crimea Shift in EU–Russia Relations. From Fostering Interdependence to Managing Vulnerabilities, ed. K. Raik, A. Rácz, Tallinn 2019.
Radnóti A., Central-Eastern Europe: Still Buying American, For Europe’s Goods, [w:] Solving the European Defence Market Puzzle, Brussels 2018.
Stankiewicz W., Konwersja zbrojeń. Oczekiwania i fakty, Warszawa 1999.
Szlachta M., Wojskowy potencjał naukowo-techniczny w badaniach na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka” 2018, nr 5.
Szlachta M., Współczesne problemy przemysłu zbrojeniowego Polski. Szanse i wyzwania na przyszłość, [w:] Gospodarka obronna Polski w końcu lat dziewięćdziesiątych, red. J. Płaczek, Warszawa 2001.
Tůma M., Janošec J., Procházka J., Obranná polityka Čekoslovenské a České Republiky (1989-2009), Praha 2009.
Walczak W., Umowy offsetowe jako szansa rozwoju spółek polskiego przemysłu obronnego, [w:] Międzynarodowa współpraca gospodarczo-obronna, red. P. Soroka, K. Wątorek, A. Zagórska, Warszawa 2017.
Upadek Związku Radzieckiego był doniosłym wydarzeniem dla całego świata, największe jednak znaczenie miał on dla obywateli tego kraju. W wyniku rozpadu ZSRR nastąpiły zmiany geopolitycznej i gospodarczej mapy świata, a także powstało piętnaście nowych państw. Ważnym składnikiem nowej rzeczywistości geopolitycznej została niepodległa Ukraina. Zakończenie istnienia ZSRR dało obywatelom Ukrainy szansę na budowę suwerennego, zgodnego z interesem narodowym państwa, które w sposób niezależny mogło realizować swoje strategiczne cele w obszarze polityki wewnętrznej i zagranicznej. Upłynęło już trzydzieści lat od tych wydarzeń, co stanowi wystarczająco duży przedział czasowy, by przeanalizować efekty dokonanych przemian i spojrzeć, jak Ukraina skorzystała ze swojej historycznej szansy. W niniejszym artykule przebadano polityczną i gospodarczą transformację Ukrainy, a także zmiany w zakresie jej polityki zagranicznej. Zostały również w nim przedstawione problemy zastosowania podejścia porównawczego w trakcie analizy przemian ustrojowych niepodległej Ukrainy i innych krajów Europy Środkowej. Naświetlono też stosunek współczesnego społeczeństwa ukraińskiego do rozpadu ZSRR i radzieckiej przeszłości tego państwa.
H. Bazhenova, Ukraina: 30 lat bez ZSRR, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 99-123, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.6.
25 lat traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy – próba bilansu. Materiały ІІI Polsko-Ukraińskiego Forum Naukowego (11-12 maja 2017, Olsztyn), Львів–Olsztyn 2017.
Babenko V.N., Ukrainskaia gosudarstvennost’: ispytanie istorieĭ i politikoĭ, „Rossiia i sovremennyĭ mir” 2014, nr 4 (85).
Bajor P., Kierunek Zachód: polityka integracji europejskiej Ukrainy po 1991 roku, Kraków 2015. (Societas, 97).
Bajor P., Partnerstwo czy członkostwo? Polityka euroatlantycka Ukrainy po 1991 roku, Kraków 2014.
Bazhenova H., A Chronology of Key Events in the History of Post-Soviet States (1989-2014), „Yearbook of the Institute of East-Central Europe”, vol. 12, 2014, no. 4.
Bazhenova H., Liberal Democracy vs. Autocracy: the Case of Ukraine, „Yearbook of the Institute of East-Central Europe”, vol. 16, 2018, no. 5.
Bazhenova H., Rok prezydentury Wołodymyra Zełenskiego. Raport o stanie państwa, Lublin 2020. (Prace IEŚ, 7/2020).
Derzhavna sluzhba statystyky Ukraïny, Pro sotsial’no-ekonomichne stanovyshche Ukraïny za sichen’ ‒ cherven’ 2021 roku, red. I.Ie. Verner, Kyiv 2021.
„Dohovir pro druzhbu, spivrobitnytstvo i partnerstvo mizh Ukraïnoiu i Rosiĭs’koiu Federatsiieiu vid 31.05.1997 r.”, Verkhovna Rada Ukraïny, Zakonodavstvo Ukraïny, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/643_006#Text.
Fond Demokratychni initsiatyvy im. Il’ka Kucheriva, „Shostyĭ rik dekomunizatsiï: stavlennia naselennia do zaborony symvoliv totalitarnoho mynuloho”, 16.07.2020, https://dif.org.ua/article/shostiy-rik-dekomunizatsii-stavlennya-naselennya-do-zaboroni-simvoliv-totalitarnogo-minulogo.
Furgacz P., The Russian-Ukrainian Economic War, „Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem” 2015, nr 2 (5).
Gushchin A., Ukraina: dvadtsat’ piat’ let upushchennykh vozmozhnosteĭ, [w:] Ėvoliutsiia postsovetskogo prostranstva: proshloe, nastoiashchee, budushchee, Moscow 2017.
Kas’ianov H., Past continuous: Istorychna polityka 1980-kh‒2000-kh. Ukraïna ta susidy, Kyiv 2018.
Kłaczyński R., Strategia polityczna Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy i Białorusi od 1990 do kwietnia 2014, Kraków 2014.
Kudelia S., Kasianov G., Ukraine’s Political Development after Independence, [w:] From “The Ukraine” to Ukraine: A Contemporary History, 1991-2021, Stuttgart 2021.
Laf D., Solonenko I., Sposobna li Ukraina na proryv v reformakh?, London 2016.
Matsiievs’kyĭ Iu.V., U pasttsi hibrydnosti: zygzagy transformatsiï politychnoho rezhymu v Ukraïni (1991-2014), Chernivtsi 2016.
Minakov M., Stoletie ukrainskoĭ politicheskoĭ sistemy, „Novoe literaturnoe obozrenie” 2020, nr 1 (129).
Mironowicz E., Polityka zagraniczna Ukrainy 1990-2010, Białystok 2012.
Mironowicz E., Rosja – Ukraina. 25 lat między „ograniczoną współpracą a ograniczoną konfrontacją”, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. XLIX, 2014, z. 2.
North Atlantic Treaty Organization, „NATO recognises Ukraine as Enhanced Opportunities Partner”, 12.06.2020, https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_176327.htm.
„Osnovni napriamy ekonomichnoï polityky Ukraïny v umovakh nezalezhnosti”, Postanova Verkhovnoï Rady Ukraïny vid 25.10.1991 nr 1698-ХІІ, Verkhovna Rada Ukraïny, Zakonodavstvo Ukraïny, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1698а-12.
Pietnoczka P., Ewolucja pozycji ustrojowej instytucji prezydenta na Ukrainie, „Studia Politologiczne”, t. 47, 2018.
Pietnoczka P., Próby reformy systemu wyborczego do Rady Najwyższej Ukrainy w okresie przypadającym po Euromajdanie, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2019, nr 1.
Plokhy S., The Last Empire: The Final Days of the Soviet Union, New York 2014.
„Poslanie Federal’nomu Sobraniiu Rossiĭskoĭ Federatsyi”, Prezident Rossii, 25.04.2005, http://kremlin.ru/events/president/transcripts/22931.
„Pro osnovy natsional’noï bezpeky Ukraïny”, Zakon Ukraïny vid 19.06.2003 nr 964-IV, Verkhovna Rada Ukraïny, Zakonodavstvo Ukraïny, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/964-15/ed20030619#Text.
„Pro prypynennia diï Dohovoru pro druzhbu, spivrobitnytstvo i partnerstvo mizh Ukraïnoiu i Rosiĭs’koiu Federatsiieiu”, Zakon Ukraïny vid 6.12.2018 nr 2643-VIII, Verkhovna Rada Ukraïny, Zakonodavstvo Ukraïny, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2643-19#Text.
„Pro rishennia Rady natsional’noï bezpeky i oborony Ukraïny vid 30 lypnia 2021 roku ‘Pro Stratehiiu zovnishn’opolitychnoï diial’nosti Ukraïny”, Ukaz Prezydenta Ukraïny vid 26.08.2021 nr 448/2021, Prezydent Ukraïny, https://www.president.gov.ua/documents/4482021-40017.
Pyrozhkov S., Khamitov N., Tsyvilizatsiĭna sub’iektnist’ Ukraïny: vid potentsiĭ do novoho svitohliadu i buttia liudyny, Kyiv 2020.
Readiness for the Future of Production Report 2018, in collaboration with A.T. Kearney, Cologny–Geneva 2018.
Reviakin G.V., Kharakteristika ėkonomiki Ukrainy i model’ dinamiki eë razvitiia, „Bіznesіnform” 2017, nr 7.
Rudakiewicz N., Demokratyczna transformacja w Polsce i na Ukrainie w świetle współczesnej tranzytologii: analiza porównawcza, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”, t. 25, 2019.
Rudych F., Prezydenty suchasnoï Ukraïny, „Naukovi zapysky Instytutu politychnykh i etnonatsional’nykh doslidzhen’ im. I. F. Kurasa NAN Ukraïny” 2017, vyp. 3 (89).
Scherbak Y., The Geopolitical Role of Ukraine and Its Foreign Politics During 20 Years of Independence, [w:] Ukraine Twenty Years after Independence: Assessments, Perspectives, Challenges, ed. G.E. Brogi, M. Dyczok, O. Pachlovska, G. Siedina, Roma 2015.
Slovo i Dilo, „Iak zminiuvalosia mistse Ukraïny u kliuchovykh reĭtynhakh demokratiï za sim rokiv”, 12.02.2021, https://www.slovoidilo.ua/2021/02/12/infografika/polityka/yak-zminyuvalosya-misce-ukrayiny-klyuchovyx-rejtynhax-demokratiyi-sim-rokiv.
Snihyr O., „Vneshniaia politika Ukrainy: obshchiĭ diskurs i regional’nye prioritety”, Ukraïns’ka pryzma. Rada zovnishn’oï polityky, 25.07.2016, http://prismua.org/25-years-ukrainian-foreign-policy/.
Sokół W., Polityka reform wyborczych na Ukrainie w latach 1990-2014, „Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne” 2015, nr 1 (2).
The World Bank, „GDP (constant 2010 US$) – Ukraine”, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD?locations=UA&view=chart.
The World Bank, „GDP (current US$) – Poland”, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=PL.
The World Bank, „GDP (current US$) – Ukraine”, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=UA.
The World Bank, „GDP growth (annual %) – Ukraine”, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=UA&view=chart.
The World Bank, „GDP per capita (constant 2010 US$) – Ukraine”, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.KD?end=2019&locations=UA&start=1988&view=chart.
The World Bank, „GDP per capita (current US$) – Ukraine”, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?contextual=default&locations=UA.
Transformacja systemu politycznego Ukrainy (1991-2016), [w:] K. Jędraszczyk, O. Krasiwski, O. Bezludny, R. Czmełyk, B. Durniak, R. Jaciw, W. Kotyhorenko, H. Stroński, J. Uhryn, Społeczeństwo i kultura Ukrainy. Ćwierćwiecze przemian (1991-2016), red. K. Jędraszczyk, Gniezno 2016.
Ukraina w stosunkach międzynarodowych, red. M. Pietraś, T. Kapuśniak, Lublin 2007.
Celem artykułu jest analiza tak historyczna i polityczna, jak też dyskursu naukowego dotyczącego kierunku przemian dekomunizacyjnych od czasu uzyskania niepodległości przez Ukrainę. Główne pytanie badawcze dotyczy skuteczności procesu. Opisując dekomunizację przestrzeni publicznej na Ukrainie, należy podkreślić, że cechowała się ona zmiennym natężeniem i regionalnością. Proces można podzielić na dwie zasadnicze fazy: 1990-2014 oraz po 2015 r. Pierwszy okres determinowany był ogólną wizją polityki historycznej prowadzonej przez prezydentów Ukrainy. W okresie prezydentury Juszczenki wraz ze wzrostem zainteresowania polityka historyczną, a zwłaszcza tematyką Głodu 1932/1933, doprowadzono do usunięcia nazw i pomników ku czci osób odpowiedzialnych za te wydarzenia. Ostatnia faza dekomunizacji wiąże się z czterema ustawami, uchwalonymi w kwietniu 2015 r. Tempo i konsekwencja, z jakimi implementowano ustawy, zwłaszcza 317-VIII, dotyczącą symboliki komunistycznej, były związane z konfliktem ukraińsko-rosyjskim. Determinował on konieczność podjęcia radykalnych kroków w kierunku przejęcia kontroli przez państwo ukraińskie nad własną przestrzenią symboliczną. Sprzyjająca większość parlamentarna oraz atmosfera społeczna spowodowały, że implementacja ustaw okazała się skuteczna i dziś uznać można, że Ukraina zdekomunizowała przestrzeń publiczną. Nie dotyczy to oczywiście terenów okupowanych.
K. Jędraszczyk, Trzydzieści lat dekomunizacji na Ukrainie, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 125-145, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.7.
Akulenko V., Tìn’ovijbìk Lenìnìadi, abo nezareêstrovanij u Ginenesa rekord, „Pam’âtki Ukraïni” 1991, nr 2, http://elib.nplu.org/view.html?&id=3724.
Assmann A., Między historią a pamięcią. Antologia, red. M. Saryusz-Wolska, Warszawa 2013.
Ciba V.M., „Dekomunìzacìâ” ì legìtimacìâ pravlâčoï elìti v Ukraïnì, „Vìsnik Dnìpropetrovs’kogo unìversitetu, Serìâ: Fìlosofìâ. Socìologìâ. Polìtologìâ” 2017, nr 1.
Czerny A., Teoria nazw geograficznych, Warszawa 2011.
Dekomunìzacìâ v Odesì: âk cevìdbuvaêt’sâ ì ŝo pìšlo ne tak, http://hromadske.tv/od/dekomunizatsiya-v-odesi-yak-tse-vidbuvayetsya-i-scho-pishlo–ne-tak.
Edensor T., Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, Kraków 2004.
Forest B., Johson J., Monumental Politics: Regime Type and Public Memory in Post-Communist States, „Post-Soviet Affairs”, vol. 27, 2011, no. 3.
Gajdaj O., Kamânnij gìst’, Kiïv 2018.
Gajdaj O., Park pamâtnikov kak forma institualizacii pamâti o kommunističeskom periode: central’noevropejskij i ukrainskij kontekst, [w:] Ìstorìâ, pam’ât’, polìtika. Zbìrnik naukovih statej, uporâd. G. Kas’ânov, O. Gajdaj, Kiïv 2016.
Karta mìsta: simvolìčnij prostìr upravlìnnâ, „Kritika” 2007, nr 1-2.
Kas’ânov G., Istoričeskaâ politika i „memorial’nye” zakony v Ukraine: načalo XXI v., „Istoričeskaâ è èkspertiza” 2016, nr 2, https://istorex.ru/page/kasyanov_gv_istoricheskaya_politika_i_memorialnie_zakoni_v_ukraine_nachalo_xxi_v.
Kas’ânov G., K probleme definicij: istoričeskaâ pamât’, istoričeskaâ politika, [w:] Ìstorìâ, pam`ât’, polìtika. Zbìrnik naukovih statej, Kiïv 2016.
Kas’ânov G., Past Continuous: Ìstorična polìtika 1980-h-2000-h: Ukarïna ta susidi, Kiïv 2018.
Olszański T.A., Wielka dekomunizacja. Ukraińska polityka historyczna czasu wojny, „Punkt Widzenia”, Ośrodek Studiów Wschodnich, 2017, nr 65.
Panič O., Âk Donec’kij unìversitet ne dav prisvoïti sobì ìm’â Vasilâ Stusa, http://www.istpravda.com.ua/blogs/2014/08/16/144028/Portnov A., “De-Communization” and Legislating History in Post-Maidan Ukraine, „Aspen Review” 2017, issue 04, https://www.aspenreview.com/article/2017/de-communization-legislating-history-post-maidan-ukraine/.
Pro dostup do arhìvìv represivnih organìv komunìstičnogo totalìtarnogo režimu 1917-1991 rokìv, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/316-19#Text.
Pro perejmenuvannâ vulicì u Pečers’komu rajonì m. Kiêva, Kiìvs’ka mìs’ka rada, IV sesìâ V sklikannâ rìšennâ vìd 25 žovtnâ 2007 roku № 1059/3892.
Pro povernennâ deâkih ìstoričnih nazv taperejmenuvannâ na vìdznaku 80-rìččâ pam’âtnih podìj Ukraïns’koï revolûcìï 1917-1920 rokìv vìd 20.11.97 r. № 260, http://81412.livejournal.com/15391.html#r260.
Pro pravovij status ta všanuvannâ pam’âtì borcìvza nezaležnìst’ Ukraïni u XX stolìttì, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/314-19#Text.
Pro uvìčnennâ peremogi nad nacizmom u Drugìj svìtovìj vìjnì 1939-1945 rokìv, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/315-19#Text.
Pro zasudžennâ komunìstičnogo ta nacìonal-socìalìstičnogo (nacists’kogo) totalìtarnih režimìv v Ukraïnì ta zaboronu propagandi ïhn’oï simvolìki, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/317-19#Text.
Vìdkritij list naukovcìv ta ekspertìv-ukraïnoznavcìv ŝo do takzvanogo „Antikomunìstičnogo zakonu”, „Kritika”, http://m.krytyka.com/ua/articles/vidkrytyy-lyst-naukovtsiv-ta-ekspertiv-ukrayinoznavtsiv-shchodo–tak-zvanoho.
Obserwując życie społeczno-polityczne w krajach postkomunistycznych, zauważamy, że coraz większe znaczenie w kształtowaniu Stosunek do przeszłości jako czynnik kształtujący pokoleniowe autoidentyfikacje młodzieży w krajach postkomunistycznych Attitudes to the past as a factor shaping the generational self-identification of young people in post-communist countries R. Marzęcki, Stosunek do przeszłości jako czynnik kształtujący pokoleniowe autoidentyfikacje młodzieży w krajach postkomunistycznych, poglądów i preferencji politycznych całego społeczeństwa zaczynają odgrywać pokolenia ludzi urodzonych już po upadku komunizmu. Socjalizowani w warunkach znacząco innych niż pokolenie ich rodziców, w wielu obszarach reprezentują postawy, które wskazują na ich „odmienność pokoleniową”. Celem artykułu jest ustalenie, w jakim stopniu oceny transformacji systemowej są zdeterminowane wiekiem obywateli w wybranych krajach postkomunistycznych. W artykule dokonano analizy danych wtórnych z badań nad opinią publiczną w następujących krajach: Bułgaria, Czechy, Węgry, Litwa, Polska, Rosja, Słowacja i Ukraina. W celu wyjaśnienia, w jaki sposób młodzi ludzie dokonują percepcji swojego położenia względem starszego pokolenia, pamiętającego czasy komunizmu, przeprowadzono stosowne studium przypadku, opierając się na danych zebranych przy użyciu metody indywidualnego wywiadu pogłębionego, realizowanego wśród studentów z sześciu ośrodków akademickich na Ukrainie (Kijów, Lwów, Nieżyn, Perejasław, Sumy i Użhorod). Ustalono, że siła związku między wiekiem a percepcją zmiany systemowej jest zróżnicowana między poszczególnymi krajami. Najgłębsze podziały zidentyfikowano pomiędzy starszymi i młodszymi generacjami na Słowacji, w Czechach, na Ukrainie i w Bułgarii. Stwierdzono również, że młode pokolenie współczesnej Ukrainy próbuje podkreślać odrębność generacyjną poprzez kreację własnej tożsamości politycznej w kontrze do cech przypisywanych starszym pokoleniom.
R. Marzęcki, Stosunek do przeszłości jako czynnik kształtujący pokoleniowe autoidentyfikacje młodzieży w krajach postkomunistycznych, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 147-172, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.8.
Białecki I., Fatyga B., Koseła K., Kurczewski J., Zieliński P., The Bridge Generation. Complexities, Issues and Perspectives of Youth in Poland, Milano 2005.
Bojko O., Zahostrennya politychnoyi konfrontatsiyi v Ukrayini: ataka opozytsiyi ta kontrnastup konservatoriv, „Suchasnist” 2003, nr 1.
Collin M., The Time of the Rebels: Youth Resistance Movements and 21st Century Revolutions, London 2007.
Diuk N., Foreword, [w:] New Generation Political Activism in Ukraine, ed. C. Emeran, London–New York 2017.
Diuk N., The Next Generation in Russia, Ukraine, and Azerbaijan. Youth, Politics, Identity, and Change, New York 2012.
Diuk N., Youth as an Agent for Change: The Next Generation in Ukraine, „Demokratizatsiya”, vol. 21, 2013, no. 2.
Francis Fukuyama: ‘Ukraine Should Grow an Economy Outside of Oligarchs’ Purview’, https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/francis-fukuyama–ukraine-should-grow-an-economy-outside-of-oligarchs-purview.html.
García-Albacete G.M., Young People’s Political Participation in Western Europe: Continuity or Generational Change?, Basingstoke 2014.
Garewicz J., Pokolenie jako kategoria socjo-filozoficzna, [w:] Na krawędzi epoki. Rozwój duchowy i działanie człowieka, red. J. Rudniański, K. Murawski, Warszawa 1985.
Giddens A., Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, Poznań 2003.
Gignac G.E., Szodorai E.T., Effect Size Guidelines for Individual Differences Researchers, „Personality and Individual Differences” 2016, no. 102.
Hemphill J.F., Interpreting the Magnitudes of Correlation Coefficients, „American Psychologist”, vol. 58, 2003, no. 1.
Hensby A., Participation and Non-participation in Student Activism: Paths and Barriers to Mobilising Young People for Political Action, London 2017.
Hewson C., Mixed Method Research, [w:] The SAGE Dictionary of Social Research Methods, ed. V. Jupp, London 2006.
Inglehart R., Cultural Evolution. People’s Motivations are Changing, and Reshaping the World, Cambridge 2018.
Junes T., Euromaidan and the Revolution of Dignity: A Case Study of Student Protest as a Catalyst for Political Upheaval, „Critique & Humanism”, vol. 46, 2016, no. 2.
Kamionka M., The Attitude of Ukrainian Student Youth Towards Democracy in Ukraine, „Sociological Studios”, vol. 16, 2020, no. 1.
Kuzio T., The Opposition’s Road to Success, „Journal of Democracy”, vol. 16, 2005, no. 2.
Linz J.J., The Breakdown of Democratic Regimes: Crisis, Breakdown, and Reequilibration, Baltimore (MD) 1978.
Mannheim K., Problem młodzieży w nowoczesnym społeczeństwie, [w:] Młodzież jako problem i jako wyzwanie ponowoczesności. Z prac Sekcji Socjologii Edukacji i Młodzieży PTS 2011 – tom II, red. K. Szafraniec, Toruń 2011.
Mannheim K., The Problem of Generations, [w:] Essays on the Sociology of Knowledge, ed. P. Kecskemeti, New York 1952.
Marzęcki R., Constructive Emotions? Patriotism as a Predictor of Civic Activity in Poland, „Italian Political Science Review/Rivista Italiana di Scienza Politica”, vol. 50, 2020, no. 1.
Merkel W., Croissant A., Conclusion: Good and Defective Democracies, „Democratization”, vol. 11, 2004, no. 5.
Nikolayenko O., Citizens in the Making in Post-Soviet States, London 2011.
Nikolayenko O., The Revolt of the Post-Soviet Generation: Youth Movements in Serbia, Georgia, and Ukraine, „Comparative Politics”, vol. 39, 2007, no. 2.
Offe C., Drogi transformacji. Doświadczenia wschodnioeuropejskie i wschodnioniemieckie, Warszawa 1999.
Onuch O., EuroMaidan Protests in Ukraine: Social Media Versus Social Networks, „Problems of Post-Communism”, vol. 62, 2015, no. 4.
Ossowska M., Koncepcja pokolenia, „Studia Socjologiczne” 1963, nr 2.
Pew Research Center – Global Attitudes & Trends, Spring 2019, 34-Nation Survey.
Pew Research Center, European Public Opinion Three Decades After the Fall of Communism, https://www.pewresearch.org.
Reclaiming Democracy: Civil Society and Electoral Change in Central and Eastern Europe, ed. J. Forbrig, P. Demes, Washington 2007.
Sloam J., Henn M., Youthquake 2017. The Rise of Young Cosmopolitans in Britain, Basingstoke 2019.
Świda-Ziemba H., Młodzi w nowym świecie, Kraków 2005.
Szafraniec K., Młode pokolenie a nowy ustrój, Warszawa 2010.
Szafraniec K., Młodzi 2011, Warszawa 2011.
Szafraniec K., Pokoleniowe preferencje dotyczące ładu społecznego, [w:] Młodzież polska w nowym ładzie społecznym, red. B. Idzikowski i in., Zielona Góra 2003.
Sztompka P., Kompetencje cywilizacyjne uwarunkowania transformacji gospodarczej i społecznej, „Dialog. Pismo Dialogu Społecznego”, t. 25, 2010, nr 2.
Tillmann K.-J., Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, Warszawa 2005.
Turkina E., Surzhko-Harned L., Generational Differences in Values in Central and Eastern Europe: The Effects of Politico-Economic Transition, „JCMS: Journal of Common Market Studies”, vol. 52, 2014, no. 6.
Walker Ch., Stephenson S., Youth and Social Change in Eastern Europe and the Former Soviet Union, „Journal of Youth Studies”, vol. 13, 2010, no. 5.
Wielecki K., Społeczne czynniki tożsamości pokoleniowej młodzieży, „Studia Socjologiczne” 1990, nr 1-2.
Autor artykułu podejmuje próbę zaprezentowania polsko-rosyjskiej współpracy transgranicznej i międzyregionalnej na szczeblu międzyrządowym. W tym celu przywołuje konkretne dokumenty międzynarodowe, na podstawie których powołano trzy polsko-rosyjskie instytucje, których zadaniem jest koordynacja tego obszaru współpracy. W tekście oprócz nakreślonej siatki pojęciowej znajdziemy krótki rys historyczny pozwalający prześledzić początki i rozwój polsko-rosyjskiej współpracy transgranicznej i międzyregionalnej w wybranym ujęciu. Autor, charakteryzując działalność rad i komisji międzyrządowych, zwraca uwagę na ich umiejscowienie w administracji centralnej, strukturę, a także wymienia konkretne płaszczyzny wzajemnej współpracy. Wywód zakończony jest próbą oceny działalności przedmiotowych gremiów i poszukiwaniem nowych perspektyw w kontekście zbliżającego się trzydziestolecia funkcjonowania umowy o współpracy transgranicznej z Rosją.
K. Ignatowicz, Międzyrządowy wymiar polsko-rosyjskiej współpracy transgranicznej i międzyregionalnej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 173-195, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.9.
Bieleń S., O polskiej polityce wschodniej – aspekty poznawcze i praktyczne, „Polityka Wschodnia” 2012, nr 1.
Branecki T., Podstawy prawne stosunków wzajemnych Polski i Federacji Rosyjskiej, [w:] Rosja między imperium a mocarstwem nowoczesnym, red. A. Dudek, R. Mazur, Toruń 2010.
Decyzja nr 8 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 marca 2020 r. w sprawie zakresu czynności Sekretarzy i Podsekretarzy Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Dyrektora Generalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (Dz.Urz. MSWiA.2020.12).
Decyzja nr 8 Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Kaliningradzkim FR w sprawie energetyki i wykorzystania Zasobów Paliwowo-Energetycznych z dnia 24 maja 1996 r.
Decyzja nr 9 Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Kaliningradzkim FR w sprawie przejść granicznych z dnia 24 maja 1996 r.
Dumała H., Konwencja madrycka – Konwencja z Niamey – europejski wzorzec dla Afryki, „Pogranicze. Polish Borderlands Studies”, t. 4, 2016, nr 1.
Federal’nyj zakon ot 11.04.1998 g. nr 55-FZ „O ratifikacii Evropejskoj hartii mestnogo samoupravleniâ”, http://kremlin.ru/acts/bank/12212.
Gomółka K., Współpraca transgraniczna Polski z Republiką Ukrainy, Republiką Białorusi i Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2010.
Gwizdała J.P., Euroregiony jako forma współpracy transgranicznej w Europie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, t. 2, 2015, nr 74.
Interpelacja nr 30348 do ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie przywrócenia małego ruchu granicznego z obwodem kaliningradzkim.
Kałuski S., Blizny historii. Geografia granic politycznych współczesnego świata, Warszawa 2017.
Mały ruch graniczny w warunkach kryzysu w relacjach polsko-rosyjskich, red. A. Żukowski, M. Chełminiak, W. Kotowicz, K. Żęgota, Olsztyn 2018.
Maszkiewicz M., Między bezpieczeństwem a tożsamością. Rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w polskiej polityce wschodniej (1990-2010), Wrocław 2013.
Mikołajczyk A., Stosunki umowne pomiędzy subpaństwowymi podmiotami władzy publicznej różnych państw (współpraca transgraniczna), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1997, z. 3.
Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 22 sierpnia 2006 r. o sprostowaniu błędu (Dz.U. z 2006 r. nr 154 poz. 1107).
Odpowiedź na interpelację nr 30348 w sprawie przywrócenia małego ruchu granicznego z obwodem kaliningradzkim.
Pamięć i polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich, red. S. Bieleń, A. Skrzypek, Warszawa 2017.
Poleszczuk J. i in., Samorządowa i obywatelska współpraca transgraniczna w województwie podlaskim, Białystok 2013.
Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy, red. S. Bieleń, Pułtusk–Warszawa 2019.
Polska – Rosja. Polityka bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Kontynuacja i zmiana, red. M. Minkina, M. Kaszuba, Siedlce 2016.
Polsko-rosyjska współpraca transgraniczna – Raport, red. E. Romanowska, B. Samojłowicz, Olsztyn 2004.
Protokołu z III posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Kaliningradzkim FR z dnia 24 lipca 1995 r.
Protokół z I posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Komisji ds. Współpracy Międzyregionalnej dn. 8 grudnia 2010 r.
Protokół z II posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Komisji ds. Współpracy Międzyregionalnej z dn. 29 czerwca 2011 r.
Protokół z II posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Kaliningradzkim FR z dnia 1 lipca 1995 r.
Protokół z III posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Komisji ds. Współpracy Międzyregionalnej z dn. 5 września 2012 r.
Protokół z posiedzenia Komisji ds. Przejść Granicznych Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP i Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej z dn. 10 lipca 2019 r.
Protokół z XVI posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Kaliningradzkim FR z dn. 5 października 2016 r.
Rosja między imperium a mocarstwem nowoczesnym, red. A. Dudek, R. Mazur, Toruń 2010.
Rosja w procesach globalizacji, Bieleń S. (red.), Warszawa 2013.
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 października 2001 roku w sprawie zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (Dz.U. nr 122 z dnia 23 października 2001 r., poz. 1343).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 października 2001 roku w sprawie zniesienia niektórych pełnomocników Rządu (Dz.U. nr 122 z dnia 23 października 2001 r., poz. 1330).
Rozporządzenie Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 7 października 2020 r. nr 2577-r.
Skoczylas Ł., Aktualna współpraca transgraniczna Rzeczypospolitej Polskiej modelująca aktywność międzynarodową samorządów, „Białostockie Studia Prawnicze” 2012, z. 12.
Skorupska A., Dyplomacja Samorządowa. Efektywność i perspektywy rozwoju, Warszawa 2015.
Skubiszewski P., Stańczyk J., Krzysztof Skubiszewski. Minister Spraw Zagranicznych RP 1989-1993, Warszawa 2016.
Statut Polsko-Rosyjskiej Komisji ds. Współpracy Międzyregionalnej z dnia 8 grudnia 2010 r.
Statut Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Regionem Sankt Petersburga z dnia 26 listopada 1996 r.
Statutu Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Kaliningradzkim FR z dnia 1 lipca 1994 r.
Stosunki polsko-rosyjskie. Stereotypy, realia, nadzieje, red. J. Marszałek-Kawa, Z. Karpus, Toruń 2008.
Szymański J., Podstawowe instrumenty prawne współpracy transgranicznej w ramach Rady Europy, „Białostockie Studia Prawnicze” 2011.
Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy, sporządzony w Moskwie dnia 22 maja 1992 r. (Dz.U. 1993 nr 61 poz. 291).
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy transgranicznej z dnia 2 października 1992 r.
Wizerunki międzynarodowe Rosji, red. S. Bieleń, Warszawa 2011.
Współpraca transgraniczna w administracji publicznej, red. R. Kusiak-Winter, Wrocław 2015.
Współpraca transgraniczna w Polsce – efekty i możliwości współpracy strony polskiej na przykładzie Euroregionu „Neisse-Nisa-Nysa”, oprac. T. Borys, Z. Panasiewicz Z., Jelenia Góra 1996.
Współpraca Transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, red. M. Perkowski, Białystok 2010.
Wybrane aspekty współpracy transgranicznej polskich samorządów w kontekście przemian prawa Unii Europejskiej, red. I.M. Wieczorek, M. Ganczar, Łódź 2016.
Федеральный закон от 11.04.1998 г. № 55-ФЗ «О ратификации Европейской хартии местного самоуправления».
Jedną z konsekwencji rozpadu Związku Radzieckiego był wybuch kilku konfliktów na obszarze poradzieckim oraz powstanie w ich wyniku tzw. parapaństw. W oparciu o metodę systemową traktującą parapaństwa jako system zostaną wskazane czynniki oddziaływania o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym. Celem artykułu jest przedstawienie przyczyn powstania parapaństw oraz analiza determinant wewnętrznych i zewnętrznych, czyli atrybutów ich państwowości jako czynników gwarantujących ich działanie oraz zapewniających zdolność do dalszego przetrwania. W tym kontekście została postawiona teza, że rosyjskie wsparcie polityczne, ekonomiczne i militarne dla parapaństw jest kluczowym czynnikiem zapewniającym ich funkcjonowanie. Ponadto celem artykułu jest wskazanie roli parapaństw w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej wobec obszaru poradzieckiego, z którą związana jest główna teza artykułu. Mówi ona, że wspieranie parapaństw pod względem politycznym, finansowym i militarnym jest jednym z instrumentów rosyjskiej polityki wobec obszaru poradzieckiego i ma na celu utrzymanie go w rosyjskiej strefie wpływów.
A. Czyż, Fenomen parapaństw na obszarze poradzieckim, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 197-217, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.10.
Bakke K.M., Linke A.M., O’Loughlin J., Toal G., Dynamics of State-Building after War: External-Internal Relations in Eurasian De Facto States, „Political Geography”, vol. 63, 2018, https://reader.elsevier.com/reader/sd/pii/S0962629816301433?token=4010ED7996D712DC7910B275018472E417352F0EF2E577636DCB6072F4E71AF32BF975B8970C7107EA6E4AE334324ADA.
Blakkisrud H., Kemoklidze N., Gelashvili T., Kolstø P., Navigating De Facto Statehood: Trade, Trust, and Agency in Abkhazia’s External Economic Relations, „Eurasian Geography and Economics” 2020, https://rsa.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/15387216.2020.1861957.
Buzard K., Graham T., Horne B., Unrecognized States: A Theory of Self-Determination and Foreign Influence, „The Journal of Law, Economics, and Organization”, vol. 33, 2017, issue 3, https://doi.org/10.1093/jleo/eww017.
Całus K., Naddniestrze: cała władza dla Sheriffa, „Analizy OSW”, 14.12.2016, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2016-12-14/naddniestrze–cala-wladza-dla-sheriffa.
Całus K., Państwo niedokończone. 25 lat mołdawskiej niepodległości, „Prace OSW” 2016, nr 59, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/prace_59_pl_25_lat_moldawskiej_net.pdf.
Caspersen N., Democracy, Nationalism and (Lack of) Sovereignty: The Complex Dynamics of Democratisation in Unrecognised States, „Nations and Nationalism” 2011, no. 17(2), https://doi.org/10.1111/j.1469-8129.2010.00471.x.
Caspersen N., Unrecognized States: The Struggle for Sovereignty in the Modern International System, Cambridge–Malden 2012.
Closson S., Kolstø P., Seymour L.J.M., Caspersen N., Unrecognized States: The Struggle for Sovereignty in the Modern International System, „Nationalities Papers. The Journal of Nationalism and Ethnicity”, vol. 41, 2013, issue 4, https://doi.org/10.1080/00905992.2013.776527.
Czachor R., Abchazja, Osetia Południowa, Górski Karabach: geneza i funkcjonowanie systemów politycznych, Wrocław 2014.
Czachor R., Determinanty przetrwania państw pozbawionych powszechnego uznania: weryfikacja istniejących teorii, [w:] Problem państw nieuznawanych we współczesnym świecie, red. V. Serzhanova, J. Wilk, K. Nowak, J. Plis, Warszawa 2019.
Dembińska M., Campana A., Frozen Conflicts and Internal Dynamics of De Facto States: Perspectives and Directions for Research, „International Studies Review”, vol. 19, 2017, issue 2, https://doi.org/10.1093/isr/vix010.
Dembińska M., Mérand F., The Role of International Brokers in Frozen Conflicts: The Case of Transnistria, „Asia Europe Journal”, vol. 17, 2019.
Falkowski M., Rosja wchłania Osetię Południową, „Analizy OSW”, 25.03.2015, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2015-03-25/rosja-wchlania-osetie-poludniowa.
Falkowski M., „Rosyjska Polityka Sąsiedztwa”: casus Abchazji, „Analizy OSW”, 26.11.2014, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2014-11-26/rosyjska-polityka-sasiedztwa-casus-abchazji.
Fedorowicz K., Republika Górskiego Karabachu – atrybuty państwowości a realia polityczne, [w:] Problem państw nieuznawanych we współczesnym świecie, red. V. Serzhanova, J. Wilk, K. Nowak, J. Plis, Warszawa 2019.
Florea A., De Facto States in International Politics (1945-2011): A New Data Set, „International Interactions”, vol. 40, 2014, issue 5, https://doi.org/10.1080/03050629.2014.915543.
Florea A., De Facto States: Survival and Disappearance (1945-2011), „International Studies Quarterly”, vol. 61, 2017, issue 2, https://doi.org/10.1093/isq/sqw049.
Florea A., Rebel Governance in De Facto States, „European Journal of International Relations”, vol. 26, 2020, issue 4, https://doi.org/10.1177/1354066120919481.
Gołaś K., Region Kaukazu w polityce Federacji Rosyjskiej – wybrane aspekty, „Przegląd Geopolityczny”, t. 3, 2011, http://han.bg.us.edu.pl/han/ceeol/https/www.ceeol.com/search/viewpdf?id=496809.
Górecki W., Górski Karabach: Kreml dyscyplinuje Baku i Erywań, „Analizy OSW”, 12.01.2021, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2021-01-12/gorski-karabach-kreml-dyscyplinuje-baku-i-erywan.
Jackson R., Sørensen G., Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych. Teorie i kierunki badawcze, tłum. A. Czwojdrak, Kraków 2006.
King Ch., The Benefits of Ethnic War: Understanding Eurasia’s Unrecognized States, „World Politics”, vol. 53, 2001, issue 4, https://www.jstor.org/stable/25054164.
Klosek K., Bahenský V., Smetana M., Ludvík J., Frozen Conflicts in World Politics: A New Dataset, „Journal of Peace Research” 2020, https://doi.org/10.1177/0022343320929726.
Kolstø P., Biting the Hand that Feeds them? Abkhazia–Russia Client–Patron Relations, „Post-Soviet Affairs”, vol. 36, 2020, issue 2, https://doi.org/10.1080/1060586X.2020.1712987.
Kolstø P., The Sustainability and Future of Unrecognized Quasi-States, „Journal of Peace Research”, vol. 43, 2006, issue 6, https://doi.org/10.1177/0022343306068102.
Kolstø P., Blakkisrud H., De Facto States and Democracy: The Case of Nagorno-Karabakh, „Communist and Post-Communist Studies”, vol. 45, 2012, issue 1-2, https://doi.org/10.1016/j.postcomstud.2012.03.004.
Kolstø P., Blakkisrud H., From Secessionist Conflict Toward a Functioning State: Processes of State- and Nation-Building in Transnistria, „Post-Soviet Affairs”, vol. 27, 2011, issue 2, https://doi.org/10.2747/1060-586X.27.2.178.
Kolstø P., Blakkisrud H., Living with Non-Recognition: State- and Nation-building in South Caucasian Quasi-States, „Europe-Asia Studies”, vol. 60, 2008, issue 3, https://doi.org/10.1080/09668130801948158.
Kolstø P., Malgin A., The Transnistrian Republic: A Case of Politicized Regionalism, „Nationalities Papers”, vol. 26, 1998, issue 1, DOI: https://doi.org/10.1080/00905999808408553.
Kopeček V., Hoch T., Baar V., De Facto States and Democracy: The Case of Abkhazia, „Bulletin of Geography. Socio-Economic Series”, vol. 32, 2016, no. 32, file:///C:/Users/Anna%20Czy%C5%BC/Downloads/9558-24369-1-SM%20(1).pdf.
Kosienkowski M., Naddniestrzańska Republika Mołdawska: determinanty przetrwania, Toruń 2010.
Kosienkowski M., Pojęcie i determinanty stabilności quasi-państwa, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 6(2008), https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/223/KOSIENKOWSKI%20Poj%c4%99cie%20i%20determinanty%20stabilno%c5%9bci%20quasi–pa%c5%84stw.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Kosienkowski M., Quasi-państwo w stosunkach międzynarodowych, „Stosunki Międzynarodowe” 2008, nr 3-4, http://han.bg.us.edu.pl/han/ceeol/https/www.ceeol.com/search/viewpdf?id=131071.
Kosienkowski M., Współpraca społeczności międzynarodowej z państwami de facto: studium przypadków, Lublin 2018.
Legucka A., Geopolityczne uwarunkowania i konsekwencje konfliktów zbrojnych na obszarze poradzieckim, Warszawa 2013.
Legucka A., „Rozmrażanie” konfliktów zbrojnych na obszarze poradzieckim, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, 11(2013), z. 4.
Lynch D., Engaging Eurasia’s Separatist States: Unresolved Conflicts and De Facto States, Washington 2004.
Lynch D., Separatist States and Post-Soviet Conflicts, „International Affairs”, vol. 78, 2002, no. 4, https://doi.org/10.1111/1468-2346.00282.
Marandici I., Leșanu A., The Political Economy of the Post-Soviet De Facto States: A Paired Comparison of Transnistria and the Donetsk People’s Republic, „Problems of Post-Communism” 2020, https://doi.org/10.1080/10758216.2020.1785317.
Miarka A., Para-States as an Instrument for Strengthening Russia’s Position – the Case of Transnistria, „Journal of Strategic Security”, vol. 13, 2020, no. 2, https://doi.org/10.5038/1944-0472.13.2.1750.
Minakov M., On the Extreme Periphery. The Status of Post-Soviet Non-Recognised States in the World-System, „Ideology and Politics” 2019, no. 1(12), https://ideopol.org/wp-content/uploads/2019/11/___ENG.%201.3.%20Minakov%20FIN.pdf.
Pegg S., International Society and the „De Facto State”, Aldershot 1998.
Pegg S., Twenty Years of De Facto State Studies: Progress, Problems, and Prospects, 2017, https://core.ac.uk/download/pdf/162543596.pdf.
Popescu N., Democracy in Secessionism: Transnistria and Abkhazia’s Domestic Policies, Brussels 2006, http://core.kmi.open.ac.uk/download/pdf/11871437.pdf.
Popescu N., Outsourcing De Facto Statehood: Russia and the Secessionist Entities in Georgia and Moldova, „CEPS Policy Brief” 2006, no. 109, https://www.ceps.eu/publications/outsourcing-de-facto-statehood-russia-and–secessionist-entities-georgia-andmoldova.
Rezvani B., Russian Foreign Policy and Geopolitics in the Post-Soviet Space and the Middle East: Tajikistan, Georgia, Ukraine and Syria, „Middle Eastern Studies”, vol. 56, 2020, issue 6, https://doi.org/10.1080/00263206.2020.1775590.
Riegl M., Doboš B., Geopolitics of Secession: Post-Soviet De Facto States and Russian Geopolotical Strategy, „Central European Journal of International and Security Studies”, vol. 12, 2018, no. 1.
Romanowska A., Współczesna polityka Federacji Rosyjskiej w obszarze „bliskiej zagranicy”, „Facta Simonidis” 2015, nr 1(8), http://han.bg.us.edu.pl/han/ceeol/https/www.ceeol.com/search/viewpdf?id=654561.
Skriba A., Russian Strategy towards the Post-Soviet Space in Europe: Searching for Balance between Economy, Security, and Great Power Attractiveness, „Strategic Analysis”, vol. 40, 2016, issue 6, https://doi.org/10.1080/09700161.2016.1224061.
Stanislawski B.H., Para-States, Quasi-States, and Black Spots: Perhaps Not States, But Not “Ungoverned Territories”, Either, „International Studies Review”, vol. 10, 2008, issue 2, https://doi.org/10.1111/j.1468-2486.2008.00795.x.
Strachota K., Konflikty zbrojne na obszarze postradzieckim. Stan obecny, perspektywy uregulowania, konsekwencje, „Prace OSW” 2003, nr 9, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/prace_9_0.pdf.
Sussex M., Twenty Years after the Fall: Continuity and Change in Russian Foreign and Security Policy, „Global Change, Peace & Security”, vol. 24, 2012, issue 2, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14781158.2012.679921.
Toal G., O’Loughlin J., Inside South Ossetia: A Survey of Attitudes in a De Facto State, „Post-Soviet Affairs”, vol. 29, 2013, issue 2, https://doi.org/10.1080/1060586X.2013.780417.
Toal G., O’Loughlin J., Land for Peace in Nagorny Karabakh? Political Geographies and Public Attitudes Inside a Contested De Facto State, „Territory, Politics, Governance”, vol. 1, 2013, issue 2, https://doi.org/10.1080/21622671.2013.842184.
Toal G., Near Abroad: Putin, the West, and the Contest over Ukraine and the Caucasus, Oxford 2017.
Wasiuta O., „Russki mir” jako narzędzie imperialnej polityki Kremla, „Przegląd Geopolityczny” 2017, nr 21, http://han.bg.us.edu.pl/han/ceeol/https/www.ceeol.com/search/viewpdf?id=574574.
Włodkowska-Bagan A., Polityka Rosji na obszarze poradzieckim, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, t. 14, 2017, nr 3, https://www.researchgate.net/profile/Agata-Wlodkowska-Bagan/publication/324538819_Polityka_Rosji_na_obszarze_poradzieckim/links/5ad48616458515c60f5409ab/Polityka-Rosji-na-obszarze-poradzieckim.pdf.
Celem artykułu jest analiza podejścia władz rosyjskich do rozwoju gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego w oparciu o przyjętą strategię cyfryzacji, identyfikacja głównych kierunków działań oraz uwarunkowań ich realizacji wraz ze wstępną oceną. Sformułowano hipotezę badawczą: mimo przyjętych koncepcji, programu i strategii cyfryzacji gospodarki władze Federacji Rosyjskiej nie wygenerowały skutecznych mechanizmów ich wdrażania, a pogorszenie sytuacji gospodarczej spowalnia ten proces. Rozwój gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego jest elementem scentralizowanej, rządowej polityki kraju, a głównymi beneficjentami procesu są największe państwowe przedsiębiorstwa powiązane z elitami władzy. Najważniejsze bariery cyfryzacji gospodarki i społeczeństwa wynikają z problemów systemowych Federacji Rosyjskiej i pogorszenia koniunktury gospodarczej wywołanej przez pandemię COVID-19. Brak jest przesłanek pozwalających przyjąć, że strategia i oparty na niej program rozwoju gospodarki cyfrowej w Rosji będą realizowane zgodnie z przyjętymi założeniami i ramami czasowymi.
E. Radomska, Strategia cyfryzacji gospodarki i społeczeństwa Federacji Rosyjskiej – kierunki, perspektywy i wyzwania, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 219-236, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.11.
Administratsiya Prezidenta Rossii, Ukaz o Natsional’nykh Tselyakh Razvitiya Rossiido 2030 goda, 21.07.2020.
Administratsiya Prezidenta Rossii, Ukaz Prezidenta Rossiyskoy Federatsii, nr 203, „O Strategii razvitiya informatsionnogo obshchestva v Rossiyskoy Federatsiina 2017-2030 gody”, 2017, www.kremlin.ru.
Administratsiya Prezidenta Rossii, Ukaz Prezidenta Rossiyskoy Federatsii, nr 204, „O natsional’nykh tselyakh i strategicheskikh zadachakh razvitiya Rossiyskoy Federatsii na period do 2024 goda”, 2018, www.kremlin.ru.
Andersen B., Intangible Gold: Why No Rush to Finance Innovation?, [w:] Sharing in the Success of the Digital Economy. A Progressive Approach to Radical Innovation, ed. R.D. Atkinson, M. McTernan, A. Reed, London – New York 2015.
Brooks Ch.J, Craig Ph., Short D., Cybersecurity Essentials, Hoboken, New Jersey 2018.
Brynjolfsson E., McAfee A., Race Against The Machine: How the Digital Revolution is Accelerating Innovation, Driving Productivity, and Irreversibly Transforming Employment and the Economy, Digital Frontier Press, 2011.
Bukht R., Heeks R., Defining, Conceptualising and Measuring the Digital Economy, Manchester Centre for Development Informatics, „Working Paper” 2017, no. 68.
Check Point Software Technologies, Cyber Security Report, Tel Aviv 2020.
Davydov S., Digital Literacy: Russia’s Path, Riddle Russia, 28.08.2020, https://www.ridl.io/en/digital-literacy-russia-s-path/.
Dimelis S.P., Papaioannou S.K., FDI and ICT Effect on Productivity Growth, „European Journal of Development Research” 2010, no. 22(1).
Graham M., A Critical Perspective on the Potential of the Internet at the Margins of the Global Economy, [w:] Society and the Internet, ed. M. Graham, W.H. Dutton, Oxford 2014.
Grzelak M., Liedel K., Bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni. Zagrożenia i wyzwania dla Polski – zarys problemu, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2012, nr 22.
ICT.Moscow, Russian IT Service Market: Results of 2019 and Forecast for 2020-2024, 7.09.2020, https://ict.moscow/en/research/russian-it-service–market-results-of-2019-and-forecast-for-2020-2024/.
IMD, IMD World Digital Competitiveness Ranking 2020, IMD World Competitiveness Center, Lausanne – Singapore 2020.
IMF, Measuring the Digital Economy, International Monetary Fund, „Policy Paper”, Washington, 28.02.2018.
Institut Ekonomiki Rosta im. Stolypina P.A., Rossiya: ot Tsifrovizatsii k Tsifrovoy Ekonomike, 14.09.2018.
Isin E., Ruppert E., Being Digital Citizens, London 2015.
Manyika J., Roxburgh C., The Great Transformer: The Impact of the Internet on Economic Growth and Prosperity, New York 2011.
Mereminskaya E., Yastrebova C., Schetnaya palata pokazala, kak zarabatyvayet nagoszakupkakh struktura „Rostekha”, Vedomosti, 28.04.2019, https://www.vedomosti.ru/economics/articles/2019/04/28/800414-schetnaya-palata-goszakupkah.
Neuman S., Referendum in Russia Passes, Allowing Putin to Remain President Until 2036, npr.org, 1.07.2020, https://www.npr.org/2020/07/01/886440694/referendum-in-russia-passes-allowing-putin-to-remain-president-until–2036?t=1607764163392.
Pravitel’stvo Rossii, Natsional’nyye proyekty: tselevyye pokazateli i osnovnyye Rezul’taty, 7.02.2019.
Pravitel’stvo Rossii, Programma „Tsifrovaya Ekonomika Rossiyskoy Federatsii”, 28.07.2017, http://docs.cntd.ru/document/436754837.
Rutkowski J., Rosja lubi bić (anty)rekordy. Po latach zastoju gospodarka nie ma już z czego spadać, forsal.pl, 28.10.2020, https://forsal.pl/gospodarka/artykuly/7988664,rosja-kryzys-2020-gospodarka-lubi-bic-antyrekordy.html.
Sassi S., Goaied M., Financial Development, ICT Diffusion and Economic Growth, „Telecommunications Policy” 2013, no. 37.
Sedov K., Schetnaya palata nedovol’na khodom realizatsii proyekta posozdaniyu elektronnogo pravitel’stva, Vedomosti, 11.07.2016, https://www.vedomosti.ru/technology/articles/2016/07/12/648804-sozdaniyu-elektronnogo-pravitelstva.
Towards Digital Intelligence Society: A Knowledge-based Approach, ed. J. Paralič, P. Sinčák, P. Hartono, V. Marik, New York 2020.
Trusewicz I., Pierwsza licencja na 5G w Rosji. Wielkie opóźnienia przez armię, „Rzeczpospolita”, 29.07.2020.
Vu K.M., ICT as a Source of Economic Growth in the Information Age, „Telecommunications Policy” 2011, no. 35.
Vysshaya Shkola Ekonomiki, Tsifrovaya Ekonomika. Kratkiy Statisticheskiy Sbornik, Moskva 2019.
Wiśniewska I., Cyfryzacja w pagonach. Rozwój sieci mobilnej 5G w Rosji, Raport Ośrodka Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Warszawa, październik 2020.
Yates S., Rice R.E., The Oxford Handbook of Digital Technology and Society, Oxford 2020.
Celem artykułu jest analiza działań podjętych przez władze niepodległej Litwy w celu rozliczenia zbrodni sowieckich popełnionych na społeczeństwie litewskim, w szczególności na reprezentantach antysowieckiego podziemia niepodległościowego, poprzez wykorzystanie prawnomiędzynarodowej kategorii zbrodni ludobójstwa. Kluczowe dla potwierdzenia litewskiej polityki w tym względzie stało się orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Drelingas przeciwko Litwie z 12 marca 2019 r., które zaaprobowało legalność kwalifikacji prawnej „etno-narodowo-politycznego” genocydu „leśnych braci” dokonanego przez okupacyjną władzę sowiecką. Orzeczenie to, z jednej strony, otwiera na nowo dyskusję w przedmiocie możliwości osądzenia zbrodni Związku Sowieckiego, z drugiej jednak, wzbudza pewne wątpliwości natury prawnej oraz politycznej – wyrażane co do zasady przez Federację Rosyjską.
T. Lachowski, Sowieckie ludobójstwo i prawo międzynarodowe. Litewskie zmagania ze zbrodniami ZSRS w świetle orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Drelingas, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 237-258, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.12.
Adamski Ł., Pamięć pod specjalnym nadzorem. Ile lat więzienia grozi za zajmowanie się historią w Rosji?, „Kresy24.pl”, 31.05.2021, https://kresy24.pl/dr-lukasz-adamski-pamiec-pod-specjalnym-nadzorem-ile-lat-wiezienia–grozi-za-zajmowanie-sie-historia-w-rosji/.
Bartošek K., Courtois S., Margolin J.-L., Paczkowski A., Panné J.-L., Werth N., Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, Warszawa 1999.
Bruskina N., The Crime of Genocide Against the Lithuanian Partisans: A Dialogue Between the Council of Europe and the Lithuanian Courts, „European Papers – A Journal on Law and Integration”, vol. 5, 2020, no. 1.
Caroli P., Drelingas v. Lithuania (N. 28859/16): The ECtHR Acknowledges the Lithuanian Ethno-Political Genocide, „International Law Blog”, 18.03.2020, https://internationallaw.blog/2020/03/18/drelingas-v-lithuania-n-28859–16-the-ecthr-acknowledges-the-lithuanian-ethno-political-genocide/.
Dróżdż D., Zbrodnia ludobójstwa w międzynarodowym prawie karnym, Warszawa 2010.
Gnatovs’kij M., Udar po zločinah SRSR: ŝo zmìnûê rìšennâ ÊSPL u spravì pro genocid u Litvì, „Êvropejs’ka prawda”, 21.03.2019, https://www.eurointegration.com.ua/articles/2019/03/21/7094191/.
Grzywaczewski: dzisiaj sąd wydał prawomocny wyrok skazujący sprawców masakry w Wilnie z 1991 roku, „PolskieRadio24.pl”, 31.03.2021, https://www.polskieradio24.pl/130/5555/Artykul/2708191,Grzywaczewski-dzisiaj-sad-wydal-prawomocny-wyrok-skazujacy-sprawcow-masakry-w–Wilnie-z-1991-roku.
Hyndle J., Kutysz M., Litwa, [w:] Lustracja w krajach Europy Środkowej i Państwach Bałtyckich, Raport Ośrodka Studiów Wschodnich, Warszawa 2009.
Iwanek T., Zbrodnia ludobójstwa i zbrodnie przeciwko ludzkości w prawie międzynarodowym, Warszawa 2015.
Karski K., Rozpad Związku Radzieckiego a prawo międzynarodowe, Warszawa 2015.
Kędzierski D. van, Metodologia i paradygmat polskich szczegółowych nauk prawnych, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2018, nr 3.
Kuczyńska-Zonik A., Wilczewski D., Okupacje, dekomunizacja i walka o niepodległość w polityce historycznej państw bałtyckich, „Prace Instytutu Europy Środkowej” 2019, nr 2.
Kurkuć M., Związek Sowiecki czy Radziecki? Sowiety czy rady?, „Arcana”, 27.01.2015, http://www.portal.arcana.pl/Zwiazek-sowiecki-czy-radziecki–sowiety-czy-rady,4294.html?fbclid=IwAR1u345CKISA2N8aS8tw53mGKX4uBMUPndfSmqsVI_d-97qEjPS5oxIC72c.
Mälksoo L., Soviet Genocide? Communist Mass Deportations in the Baltic States and International Law, „Leiden Journal of International Law”, vol. 14, 2001.
Pettai V., Overcoming Occupation in the Baltic States: How Much Truth and Justice Has Been There Since 1989?, [w:] 25 Years after. The Baltic Way and the Collapse of Totalitarian Communism: European Memory and Political Inspirations, ed. K. Bekere, Riga 2015.
Sawicki J., Ludobójstwo. Od pojęcia do konwencji 1933-1948, Kraków 1949.
Schabas W., Genocide in International Law. The Crime of Crimes, Cambridge 2009.
Szawłowski R., Rafał Lemkin. Biografia intelektualna, Warszawa 2020.
V MID RF vyrazili vozmuŝenie v svâzi s rešeniem ESPČ po delu „Drelingas protiv Litvy”, „TASS”,14.09.2019, https://tass.ru/politika/6885804.
Wierczyńska K., Pojęcie ludobójstwa w kontekście orzecznictwa międzynarodowych trybunałów karnych ad hoc, Warszawa 2010.
Wilczewski D., Duchy przeszłości krążą nad Wilnem. Litwini spierają się o swoich bohaterów, „Przegląd Bałtycki”, 22.08.2019, https://przegladbaltycki.pl/13296,duchy-przeszlosci-kraza-nad-wilnem-litwini-spieraja-sie–o-swoich-bohaterow.html.
Wnuk R., Leśni bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944-1956, Warszawa–Lublin 2018.
Žilinskas J., Broadening the Concept of Genocide in Lithuania’s Criminal Law and the Principle of Nullum Crimen Sine Lege, „Jurisprudence” 2009, 4(118).
Žilinskas J., Vasiliauskas vs. Lithuania: Battle Lost in the War to Come?, „International Comparative Jurisprudence” 2016, vol. 2.
Artykuł przedstawia zagadnienie niepewności wynikającej z ekonomicznej nierówności państw członkowskich w Unii Europejskiej. Autor opiera się na perspektywie centro-peryferyjnej i stawia tezę, że nierówność potencjału państw i regionów w UE wynika ze zróżnicowania historycznego o charakterze społeczno-gospodarczym. Współczesny dyskurs wokół koncepcji „Europy wielu prędkości” jest próbą nadania kwestii centro-peryferyjnej w Europie konkretnych ram politycznych i instytucjonalnych. Koncepcja ta jest krytykowana w nowych krajach członkowskich UE, które obawiają się peryferyzacji i pozostają zależne od europejskiej polityki spójności. W analizie wykorzystano także ustalenia z zakresu studiów nad bezpieczeństwem ekonomicznym i rozwojem.
T. Pawłuszko, Europa wielu prędkości i kwestia Europy Wschodniej. Ujęcie centro-peryferyjne, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 259-282, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.13.
Arrighi G., The Long Twentieth Century: Money, Power, and the Origins of Our Times, London 2004.
Barcz J., Europa à la carte: konsolidacja czy fragmentacja Unii Europejskiej?, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2012, nr 3.
Baziur G., Trójmorze jako koncepcja bezpieczeństwa i rozwoju ekonomicznego Europy Wschodniej, „Przegląd Geopolityczny”, 23, 2018.
Bourdieu P., The Forms of Capital, [w:] Handbook of Theory and Research for Sociology of Education, ed. J.G. Richardson, New York 1986.
Brenner I., Economic Backwardness in Eastern Europe in Light of Developments in the West, [w:] Origins of Backwardness in Eastern Europe.
Economics and Politics from the Middle Ages until the Twentieth Century, ed. D. Chirot, Berkeley – Los Angeles – Oxford 1991.
Buzan B., Lawson G., The Global Transformation. History, Modernity and the Making of International Relations, Cambridge 2015.
Chase-Dunn Ch., Global Formation. Structures of the World-Economy, Lanham 1998.
Origins of Backwardness in Eastern Europe. Economics and Politics from the Middle Ages until the Twentieth Century, ed. D. Chirot, Berkeley – Los Angeles – Oxford 1991.
Cianciara A.K., W poszukiwaniu alternatywnych modeli integracji: Europa jako klub klubów, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2015, 4.
Czachór Z., Zmiany i rozwój w systemie Unii Europejskiej po traktacie z Maastricht, Wrocław 2004
Dahrendorf R., A Third Europe? Third Jean Monnet Lecture by Professor Ralf Dahrendorf, Director of the London School of Economics, Florence, 26 November 1976, Archive of European Integration, http://aei.pitt.edu/11346/.
Dutka J., Wpływ realizacji geopolitycznej koncepcji Międzymorza na bezpieczeństwo militarne Polski i Europy Wschodniej w XXI wieku, „Przegląd Geopolityczny” 2016, nr 16.
Eberhardt P., Koncepcja Rzeszy Słowiańskiej według Karela Kramářa, „Przegląd Geopolityczny”, 18, 2016.
Europe à la carte. Special Report, „The Economist”, 23.09.2014, https://www.economist.com/special-report/2004/09/23/europe-a-lacarte.
Ferguson N., Cywilizacja. Zachód i reszta świata, Kraków 2011.
GDP per capita in EU Regions. Eurostat Regional GDP per capita Ranged from 30% to 263% of the EU Average in 2018, Eurostat, 38/2020, 5.03.2020, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/10474907/1-05032020-AP-EN.pdf/81807e19-e4c8-2e53-c98a-933f5bf30f58.
Gorzelak G., Fakty i mity rozwoju regionalnego, „Zarządzanie Publiczne”, nr 4(6) 2008.
Integrating Diversity in the European Union, EUI, http://indiveu.eui.eu/about/.
Jasiński L.J., Bliżej centrum czy na peryferiach? Polskie kontakty gospodarcze z zagranicą w XX wieku, Warszawa 2011.
Kant I., Wieczny pokój, Toruń 1992.
Kochanowicz J., The Polish Economy and the Evolution of Dependency, [w:] Origins of Backwardness in Eastern Europe. Economics and Politics from the Middle Ages until the Twentieth Century, ed. D. Chirot, Berkeley – Los Angeles – Oxford 1991.
Kula W., Rozwój gospodarczy Polski XVI-XVIII wieku, Warszawa 1993.
Lach Z., Analiza poziomu rozwoju społeczno-ekonomicznego i potęgi państw Europy Środkowo-Wschodniej, „Przegląd Geopolityczny”, 9, 2014.
Landau Z., Roszkowski W., Polityka gospodarcza II RP i PRL, Warszawa 1995.
Landau Z., Tomaszewski J., Druga Rzeczpospolita. Gospodarka. Społeczeństwo. Miejsce w świecie, Warszawa 1977.
Landes D., Bogactwo i nędza narodów, Warszawa 2015.
Lesiewicz E., The Flexible Integration in the European Integration Process. Selected Issues, „Acta Politica Polonica” 2015, 18.
Maurice E., Macron Revives Multi-Speed Europe Idea, 30.08.2017, https://euobserver.com/institutional/138832.
Mertes M., Pril N., Eine Vision fur Europa, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 19.07.1989.
Mertes M., Prill N., Es wächst zusammen, was zusammengehören will. „Maastricht Zwei“ muss die Europäische Union flexibel machen, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 9.12.1994.
Misiak W., Globalizacja Berlina, Pragi i Warszawy, Warszawa 2012.
Orłowski W., W pogoni za straconym czasem. Wzrost gospodarczy w Europie Środkowo-Wschodniej 1950-2030, Warszawa 2010.
Pastuszka S., Polityka regionalna UE. Cele, narzędzia, efekty, Warszawa 2012.
Pawłuszko T., Czy Polska jest zacofana?, „Studia Polityczne PAN”, t. 46, 2018, nr 2.
Pawłuszko T., Między zachodem a wschodem. Polska w perspektywie długiego trwania, „Miscellanea Oeconomicae”, vol. 2, 2017.
Pawłuszko T., Model Rokkana-Urwina w relacjach centro-peryferyjnych, „Cywilizacja i Polityka”, t. 26, 2018.
Piątkowski M., Poland’s New Golden Age. Shifting from Europe’s Periphery to Its Center, The World Bank, „Policy Research Working Paper”, no. 6639, October 2013.
Polskie 10 lat w UE. Raport, Departament Ekonomiczny UE, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Warszawa 2014.
Podraza A., Unia Europejska w procesie reform traktatowych, Lublin 2007.
Pomeranz K., The Great Divergence: China, Europe, and the Making of the Modern World Economy, Princeton 2001.
Popowicz K., Rozwój podstaw prawnych Unii Europejskiej, Warszawa 2010.
Presidency Conclusions, Lisbon – European Council, 23-24 March 2000, https://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/00100-r1.en0.htm.
Riedel R., Zróżnicowana integracja w Europie – źródła, mechanizmy, konsekwencje, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2018, nr 352.
Rokkan S., Territories, Centres, and Peripheries: Toward a Geoethnic-Geoeconomic-Geopolitical Model of Differentiation Within Western Europe, [w:] Centre and Periphery: Spatial Variation in Politics, ed. J. Gottmann, London 1980.
The Politics of Territorial Identity. Studies in European Regionalism, ed. S. Rokkan, D. Urwin, London – Beverly Hills – New Delhi 1982.
Rokkan S., Urwin D., Economy, Territory, Identity. Politics of West European Peripheries, London 1982.
Sima M., Geopolityczne znaczenie idei Wielkich Węgier, „Przegląd Geopolityczny”, 28, 2019.
Sosnowska A., Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią 1947-1994, Warszawa 2004.
Sowa J., Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Kraków 2011.
Smętkowski M., Rozwój regionów i polityka regionalna w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w okresie transformacji i globalizacji, Warszawa 2013.
The Road Ahead – CEE Transport Infrastructure Dynamics, Joint Atlantic Council – PwC Report, 2017, https://www.pwc.pl/en/publikacje/2017/the-road-ahead-cee-transport-infrastructure-dynamics.html.
Topolski J., Gospodarka polska a europejska w XVI-XVIII wieku, Poznań 1977.
Tymiński M., Koryś P., Ucieczka od zacofania? Polska transformacja jako projekt modernizacyjny, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. LXXV, 2015.
Visegrad Countries and Multispeed Europe: Perceptions, Positions, Strategies, europolicy.sk, December 2018, https://euractiv.sk/wp-content/uploads/sites/8/2018/12/EUROPOLICY-ANALYSIS-Visegrad-countries-and-multispeed-Europe1.pdf.
Wallerstein I., Analiza systemów-światów, Warszawa 2007.
Wallerstein I., The Rise and Future Demise of the World Capitalist System: Concepts for Comparative Analysis, „Comparative Studies in Society and History” 1974, no. 16.
Węc J.J., Spór o kształt instytucjonalny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej 1950-2005, Kraków 2006
White Paper on the Future of Europe. Reflections and Scenarios for the EU27 by 2025, European Commission, COM (2017) 2025 of 1 March 2017.
Wyczański A., Wschód i zachód Europy w początkach doby nowożytnej, Warszawa 2003.
Zarycki T., Peryferie. Nowe ujęcia zależności centro-peryferyjnych, Warszawa 2009.
Zielonka J., Europa jako imperium. Nowe spojrzenie na Unię Europejską, Warszawa 2007.
Artykuł dotyczy ewolucji systemu partyjnego i sceny politycznej w Bułgarii po przemianach ustrojowych. Podstawą analizy są wyniki wyborów do Zgromadzenia Narodowego z lat 1990-2017. Do określenia typu systemu partyjnego, oprócz oficjalnych wyników wyborczych, wykorzystany został indeks efektywnej liczby partii (ELP). Użyto go do charakterystyki systemu partyjnego po 2001 r. Na kształt i sposób, w jaki ewoluował bułgarski system partyjny i scena polityczna po przemianach ustrojowych, duży wpływ miały niektóre uwarunkowania z czasów komunizmu. Bułgarski system partyjny z lat 1990-2001 określić można jako dwublokowy lub dwuipółpartyjny. Od 2001 r. ewoluuje on w kierunku wielopartyjnego.
M. Czernicka, Ewolucja systemu partyjnego i sceny politycznej w Bułgarii w latach 1990-2017 – od dwublokowości do wielopartyjności, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 283-300, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.14.
Antoszewski A., Wyboista droga ku demokracji i autorytaryzmowi w świecie pokomunistycznym, „Wrocławskie Studia Politologiczne” 2014, nr 16.
Baewa I., Bylgariskiat prehod kym demokracia i pazarna ikonomika – wrysztane kym ewropejskijat model, [w:] E. Kalinowa, I. Baewa, Bylgarskite prehodi 1939-2010, Sofia 2010.
Burakowski A., Bułgaria – w poszukiwaniu końca komunizmu, [w:] 1989 – Jesień Narodów, red. A. Burakowski, A. Gubrynowicz, P. Ukielski, Warszawa 2009.
Centralna Komisja Wyborcza [Централна избирателна комисия], https://www.cik.bg/.
Iwanowa E., Istorijata se zawryszta. Bylgarskoto disidentstwo 1988-1989, Sofia 1997.
Jackowicz J., Bułgaria. Od rządów komunistycznych do demokracji parlamentarnej 1988-1991, Warszawa 1992.
Jones T., The 2017 Parliamentary Elections in Bulgaria: Stabilizing the Status Quo and Normalizing the Far Right, Balticworld.com, 22.11.2017, http://balticworlds.com/stabilizing-the-status-quo-and-normalizing-the-far–right/.
Kalinowa E., Baewa I., Bylgarskite Prehodi 1939-2010, Sofia 2010.
Karasimeonow G., Partijnata sistema w Bylgaria, Sofia 2010.
Karasimeonow G., Partijnata sistema w Bylgaria, Friedrich Ebert Stiftung 2019, http://library.fes.de/pdf-files/bueros/sofia/15752.pdf.
Kolarova R., Spirova M., Bulgaria, „European Journal of Political Research”, vol. 52, 2013, issue 1.
Kostadinova P., Popova M., The 2013 Parliamentary Elections in Bulgaria, „Electoral Studies”, vol. 34, 2014.
Kostadinova P., Popova M., The 2014 Parliamentary Elections in Bulgaria, „Electoral Studies”, vol. 38, 2015.
Krastew I., Demokracja: przepraszamy za usterki, tłum. M. Sutowski, Warszawa 2015.
Laakso M., Taagepera R., Effective Number of Parties: A Measure with Application to West Europe, „Comparative Political Studies”, vol. 1, 1979, no. 1.
Popova M., Who Brought Ataka to the Political Scene? Analysis of the Vote for Bulgaria’s Radical Nationalists, [w:] Beyond Mosque, Church and State. Alternative Narratives of the Nation in the Balkans, ed. T. Dragastoinova, Y. Hashamova, Budapest – New York 2016.
Smith G., Western European Party Systems: On the Trail of Typology, „West European Politics”, vol. 2, 1978.
Smith G., Życie polityczne w Europie Zachodniej, Warszawa 1992.
Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2006.
Sokół W., Polityka reform systemów wyborczych do Zgromadzenia Narodowego w Bułgarii w latach 1990-2016, „Annales Universitatis Mariae Curie–Sklodowska”, sectio M, vol. 2(2017).
Spirowa M., The Bulgarian Socialist Party. The Long Road to Europe, „Journal of Communist and Post-Communist Studies”, vol. 41, 2008, no. 4.
Todorow A., The Evolution of the Post-Communist Bulgarian Party System, [w:] The Impact of European Union: Case of Bulgaria, Case of Turkey, ed. M. Getova, A.N. Uste, Sofia – Izmir 2007.
Wojnicki J., Trudna droga do demokracji. Europa Środkowo-Wschodnia po 1989 roku, Warszawa 2002.
Współczesne partie i systemy partyjne. Zagadnienia teorii i praktyki politycznej, red. W. Sokół, M. Żmigrodzki, Lublin 2005.
Znepolski I. et al., Bulgaria under Communism, London 2018.
Autor przybliża temat współczesnego reżimu politycznego w Serbii, koncentrując uwagę na roli głowy państwa oraz systemie partyjnym. Wyprowadza ewolucję Serbii w ostatniej dekadzie od nieskonsolidowanej demokracji do reżimu typu hybrydowego czy nawet autorytaryzmu nieskonsolidowanego z historycznych doświadczeń, które ukształtowały jej kulturę polityczną. Wskazuje źródła autokratyzmu i monizmu w jej historii państwowej, kościelnej i intelektualnej. Porównuje ją z Chorwacją, która od około 20 lat pozostaje demokracją nieskonsolidowaną. Tekst pokazuje, że tradycje kulturowe i polityczne Serbii i Chorwacji sprzed 1991 r. wpłynęły na wyobrażenia ich współczesnych mieszkańców o demokracji i rządach „silnych liderów” w nie mniejszym stopniu niż doświadczenia z okresu transformacji.
T. Stryjek, Demokracja w Serbii i Chorwacji w XXI wieku: w koleinach historii?, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 301-319, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.15.
Banac I., Hrvati i Crkva. Kratka povijest hrvatskog katoličanstva u modernosti, Zagreb 2013.
Banac I., Zašto liberalna Hrvatska kasni: Glavni pravci hrvatske povijesti u dvadesetom stoljeću, [w:] Liberalna misao u Hrvatskoj. Prilozi povijesti liberalizma od kraja 18. do sredine 20. stoljeća, red. A. Feldman, V. Stipetić, F. Zenko, Zagreb 2000.
Between Democracy and Authoritarianism in Central & Eastern Europe and the Western Balkans, https://www.globsec.org/wp-content/uploads/2021/03/spreads_Between-Democracy-Authoritarianism.pdf.
Bieber F., Patterns of Competetive Authoritarianism in the Western Balkans, „East European Politics” 34(2018), nr 3.
BTI 2020 Country Report Croatia, https://www.bti-project.org/content/en/downloads/reports/country_report_2020_HRV.pdf.
BTI 2020 Country Report Serbia, https://www.bti-project.org/content/en/downloads/reports/country_report_2020_SRB.pdf.
Cipek T., Liberalizam – korporativizam. Dva lica ideologija hrvatskih političkih elita u Krajlevini Srba, Hrvata i Slovenaca, [w:] Dijalog povijesničara-istoričara, t. 3, red. H.G. Fleck, I. Graovac, Zagreb 2001.
Croatia Country Report, https://freedomhouse.org/country/croatia/nations-transit/2021.
Garašanin I., Načertanije, Beograd 1998.
Gil D., Prawosławie. Historia, naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności, Kraków 2005.
Goldstein I., Dvadeset godina samostalne Hrvatske, Zagreb 2010.
Jović D., Rat i mit. Politika identiteta u suvremenoj Hrvatskoj, Zagreb 2017.
Konieczna-Sałamatin J., The Concept of Democracy in Poland and Other European Societies, „Polish Sociological Review” 2021, no. 214(2).
Korzeniewska-Wiszniewska M., The Serbian Orthodox Church: Facing The Challenges of The Post-Yugoslav Space, [w:] Orthodoxy Versus (?) Post-Communism. Belarus, Serbia Ukraine and the Russkiy Mir, red. M. Wawrzonek, N. Bekus-Gonczarowa, M. Korzeniewska-Wiszniewska, Cambridge 2016.
Mikucka-Wójtowicz D., Demokratyczna transformacja w Serbii i Chorwacji w latach 1990-2010, Kraków 2014.
Nations in Transit 2020. Dropping the Democratic Facade, https://freedomhouse.org/sites/default/files/2020-04/05062020_FH_NIT2020_vfinal.pdf.
OSCE Republic of Serbia. Parliamentary Elections 21 June 2020, https://www.osce.org/files/f/documents/a/3/466026.pdf.
Perović L., Između anarhije i autokratije: srpsko društvo na prelazima vekova (XIX-XXI), „Ogledi”, nr 8, Beograd 2006.
Perović L., Snaga lične odgovornosti, „Svedočanstva”, nr 32, Beograd 2008.
Podunavac M., Srbija između liberalne revolucije i političke restauracije, „Tragovi” 2(2019), nr 2.
Serbia Country Report, https://freedomhouse.org/country/serbia/nations-transit/2021.
Stojanović D., Populism the Serbian Way, Beograd 2017.
Stojanović D., Srbija i demokratija 1903-1914. Istorijska studija o “zlatnom dobu srpske demokratije”, Beograd 2003.
Stryjek T., Współczesna Serbia i Chorwacja wobec własnej historii, Warszawa 2020.
Vladisavljević N., Uspon i pad demokratije posle Petog oktobra, Beograd 2019.
Welzel Ch., Inglehart R.F., Political Culture, Mass Beliefs and Value Change, [w:] Democratization, red. Ch. Haerpfer, P. Bernhagen, R.F. Inglehart, Ch. Welzel, Oxford 2019.
Głównym celem artykułu jest przedstawienie i analiza ewolucji greckiej polityki wobec Bałkanów od zakończenia zimnej wojny do czasów współczesnych. W artykule zastosowano metodę chronologiczno-opisową oraz studium przypadku. Wskazano, że początkowo grecka polityka w regionie była reaktywna, zachowawcza, nacjonalistyczna i oparta na współpracy z serbskim rządem Miloszewicza, co doprowadziło do marginalizacji jej znaczenia na Bałkanach. Dopiero europeizacja greckiej polityki i oparcie się na strukturach euroatlantyckich wzmocniły pozycję Aten wśród bałkańskich sąsiadów. Niewątpliwie kryzys finansowy ograniczył skuteczność bałkańskiej polityki Grecji, która obecnie ambitnie odbudowuje swój wizerunek jako adwokata państw bałkańskich w UE i NATO.
A. Adamczyk, Ewolucja polityki zagranicznej Grecji na Bałkanach – wzloty i upadki greckiej dyplomacji w regionie, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 321-348, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.16.
Anastasakis O., Greece and Turkey in the Balkans: Cooperation or Rivalry, „Turkish Studies” 2004, no. 1.
Armakolas I. et al., North Macedonia: What’s Next?, Open Society Foundation, European Policy Institute, 2019, https://www.opensocietyfoundations.org/publications/north-macedonia-what-s-next.
Armakolas I., Triantafyllou G., Greece and EU Enlargement to the Western Balkans: Understanding an Ambivalent Relationship, „Southeast European and Black Sea Studies”, vol. 17, 2017, no. 4.
Armakolas I., Triantafyllou G., Greece, [w:] EU Member States and Enlargement towards the Balkans, „EPC Policy Paper”, European Policy Center, 2015.
Aydin M., Cacophony in the Aegean Contemporary Turkish-Greek Relations, „The Turkish Yearbook of International Relations”, vol. 27, 1997.
Bastian J., Greece in Southeast Europe. Political Opportunities and Economic Challenge, International Policy Analysis Frierich Ebert Stiftung, 2010.
Bieri M., Nechev Z., Time to Seize the Greek Opportunity, „Policy Perspective”, CSS ETH Zurih, vol. 4, 2016, no. 3.
Brown K., Theodossopoulos D., Rearranging Solidarity: Conspiracy and World Order in Greek and Macedonian Commentaries on Kosovo, „Journal of Southern Europe and Balkans”, vol. 5, 2002, no. 3.
Burns R.N., The United States and Greece: A Partnership for the Twenty-First Century, „Mediterranean Quarterly”, Fall 1999.
Çevikőz Ű., European Integration and Regional Cooperation in Southeast Europe, „Journal of International Affairs”, vol. 2(4), December 1997 – February 1998.
Chryssogelos A., Still Europeanised? Greek Foreign Policy During the Eurozone Crisis, „GreeSE Paper”, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe LSE, 2017, no. 118.
Constas D., Papasotiriou Ch., Greek Policy Responses to the Post-Cold War Balkan Environment, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Cofoudakis V., Psomiades H.J., Gerolymatos A., Greece as a Factor of Stability in the Post-Cold War Balkans, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Dokos Th. P., Greek Defence Doctrine in the Post-Cold War Era, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Dokos Th., Greece in a Changing Strategic Settings, [w:] Greece in the Twentieth Century, ed. Th. A. Couloumbis, Th. Kariotis, F. Bellou, London – New York 2003.
Floudas A., Pardon? A Conflict for a Name? FYROM’s Dispute with Greece Revisited, [w:] The New Balkans, ed. G.A. Kourvetaris et al., Columbia University Press, 2002.
Huliaras A., Tsardanidis Ch., (Mis)understanding the Balkans: Greek Geopolitical Codes of the Post-Communist Era, „Geopolitics”, vol. 11, 2006.
Ilieva J., Conev B., The Republic of Macedonia and Its Recognition in the International Community (1991-2015), [w:] Macedonia: Social, Political and Economic Issues, ed. V. Pejnović, M. Stanković, Nova Science Publishers Inc., New York 2017.
Ioakimidis P.C., Greece, The European Union and Southeastern Europe: Past Failures and Future Prospects, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Karpenter T.G., Kosovo and Macedonia: The West Enhances the Threat, „Mediterranean Quarterly”, Winter 2002.
Kechagiaras Y., Why Did Greece Block the Euro-Atlantic Integration of the Former Yugoslav Republic of Macedonia? An Analysis of Greek Foreign Policy Behaviour Shifts, „GreeSE Paper”, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe LSE, 2012, no. 58.
Keridis D., Greece and the Balkans: From Stabilization to Growth, Hellenic Studies Unit at Concordia University in Montreal, 3 March 2006.
Kofos E., Greece’s Macedonian Adventure: The Controversy over FYROM’s Independence and Recognition, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Koliopoulos J., Greece and the Balkans: A Historical Perspective, „Southeast European and Black Sea Studies”, vol. 2, 2002, no. 3.
Kondopoulou M., The Greek Media and the Kosovo Crisis, „Conflict and Communication”, vol. 1, 2002, no. 2.
Koppa M., The Greek Crisis and Its Repercussions on the Balkan Neighbourhood: The End of the Myth, „Uluslararası İlişkiler / International Relations”, vol. 15, 2018, no. 58.
Kosovo: Greek and Turkish Perspectives, Congressional Research Service Report for Congress, 27 May 1999, https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metacrs941/m1/1/high_res_d/RL30114_1999Apr21.pdf.
Larrabee F.S., Greece’s Balkan Policy in a New Strategic Era, „Southeast European and Black Sea Studies”, vol. 5, 2005, no. 3.
Larrabee F.S., Greek Security Concerns in the Balkans, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Larrabee F.S., Lesser I.O., Turkish Foreign Policy in an Age of Uncertainty, RAND – National Security Research Division, Santa Monica 2003.
Lesser I.O. et al., Greece’s New Geopolitics, RAND Corporation, Santa Monica 2001.
Maksimović M., Greece Returns to the Balkans? Assessing Greece’s Western Balkan Policy under SYRIZA-led Government, „Working Paper Series”, University Leipzig, 2016, no. 14.
Mallias A.P., The Balkans: In the Era of Peace and Stability, „Mediterranean Quarterly” 2008, no. 1.
Marcantonatos L., How Greece’s Foreign and Defence Policy Priorities Have Geopolitically Repositioned Greece Away from the Balkans and Closer to the Eastern Mediterranean During the 20th and Early 21st Century, Greek Foreign Affairs Council, 2016, https://www.academia.edu/37986839/How_Greece_s_Foreign_and_Defence_policy_priorities_have_geopolitically_repositioned_Greece_away_from_the_Balkans_and_closer_to_the_Eastern_Mediterranean_during_the_20th_and_early_21st_century.
Panagiotou R., The Greek Crisis as a Crisis of EU Enlargement: How Will the Western Balkans Be Affected?, „Southeast European and Black Sea Studies”, vol. 13, 2013, no. 1.
Panagiotou R., Greece’s EU Presidency and the Challenge of Western Balkan Enlargement Policies in Light of the Crisis, „Centre for Southeast European Studies Working Paper” 2015, no. 12.
Panagiotou R., Valvis A.I., How is the Sovereign Debt Crisis Affecting Greece’s Relations with Balkan Countries and Greece’s Standing in the Region?
An Initial Impact Assessment, The South-East Europe Programme, Athens 2014, https://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2017/12/How-is-sovereign-debt-crisis-affecting-Greeces-relations-with-the-Balkans-May-2014-FINAL.pdf.
Papacosma S.V., NATO, Greece, and the Balkans in the Post-Cold War Era, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Pawłowski K., Konflikt serbsko-albański w Kosowie w latach 1999-2014. Charakterystyka, uwarunkowania i formy konfliktu społecznego, Lublin 2016.
Simitis C., Greece in the Emerging System of International Relations, „Review of International Affairs”, vol. XLVII, 1996.
Stępniewski T., Geopolityka regionu Morza Czarnego w pozimnowojennym świecie, Lublin–Warszawa 2011.
Szymański A., Wpływ położenia geopolitycznego na politykę zagraniczną Turcji, „Stosunki międzynarodowe” 2011, nr 3-4.
Triantafyllou D., Recent Developments in Greece’s Balkan Diplomacy Networks, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Tsoukalis L., The Future of Greece in the European Union, [w:] Greece in the Twentieth Century, ed. T. Couloumbis, Th. Kariotis, F. Bellou, London – New York 2003.
Tziampiris A., Greece and the Balkans in the Twentieth Century, [w:] Greece in the Twentieth Century, ed. Th. A. Couloumbis, Th. Kariotis, F. Bellou, Hellenic Foundation for European and Foreign Policy (ELIAMEP), London – New York 1999.
Veremis Th., Greece and the Balkans in the Post-cold War Era, [w:] Greece and New Balkans. Challenges and Opportunities, ed. V. Cofoudakis, H.J. Psomiades, A. Gerylomatos, New York 1999.
Voskopoulos G., The Geographical and Systemic Influences on Greek Foreign Policy in the Balkans in the 1990s, „Perspectives” 2006, no. 26.
Vračić A., Turkey’s Role in the Western Balkans, „SWP Research Paper”, Stiftung Wissenschaft und Politik German Institute for International and Security Affairs, Berlin 2016.
Wódka J., Polityka zagraniczna „nowej” Turcji. Implikacje dla partnerstwa transatlantyckiego, Warszawa 2013.
Zahariadis N., Nationalism and Small State Foreign Policy: The Greek Response to the Macedonian Issue, „Political Science Quarterly”, 1994, no. 4.
Celem niniejszego artykułu jest analiza zmian opinii społecznej na temat udziału Wojska Polskiego w misjach stabilizacyjnych po 1989 r. Zebrany materiał badawczy składa się z dwóch części. Pierwsza obejmuje badania sondażowe CBOS w latach 1994-2016, natomiast druga badania w ramach projektu badawczego pt. „Preferencje polityczne. Postawy – identyfikacje – zachowania” przeprowadzonego w 2018 r. Jesienią po wyborach samorządowych w 2018 r. respondenci odpowiadali na pytania przygotowane w ramach kwestionariusza ankiety w oparciu o pięciostopniową skalę Likerta. Ankietowani odpowiadali na pytanie: Czy Pani/Pana zdaniem zaangażowanie Polski w zagraniczne misje stabilizacyjne zapewnia Polsce bezpieczeństwo? oraz oceniali stwierdzenie: Popieram zaangażowanie Polski w zagraniczne misje stabilizacyjne. Zestawienie ankiet CBOS oraz pytań w ramach projektu pokazuje analizę fluktuacji poglądów na temat udziału Wojska Polskiego w działaniach za granicami kraju. Jako wyniki badań można wskazać, że polska opinia publiczna ulega licznym zmianom pod wpływem tak dynamiki sytuacji międzynarodowej, poczucia zagrożenia i destabilizacji, jak i uwarunkowań historycznych.
A. Zaręba, Misje stabilizacyjne w badaniach opinii publicznej w Europie Środkowej na przykładzie społeczeństwa polskiego po 1989 roku, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 349-363, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.17.
Ciechanowski G., Polskie Kontyngenty Wojskowe w operacjach pokojowych 1990-1999, Toruń 2010.
Ciechanowski G., Wojsko Polskie w Iraku 2003-2011, Szczecin 2015.
Ciechanowski G., Żołnierze polscy w misjach i operacjach pokojowych poza granicami kraju w latach 1953-1989, Toruń 2009.
Jureńczyk K., Użycie Polskiego Kontyngentu Wojskowego w misjach pokojowych i stabilizacyjnych w południowo-zachodniej Azji w pierwszej dekadzie XXI wieku. Od zaangażowania do wycofania, https://www.researchgate.net/publication/344750049_Uzycie_Polskiego_Kontyngentu_Wojskowego_w_misjach_pokojowych_i_stabilizacyjnych_w_poludniowo-zachodniej_Azji_w_pierwszej_dekadzie_XXI_wieku__zaangazowania_do_wycofania.
Koniec misji w Afganistanie, https://www.wojsko-polskie.pl/articles/tym-zyjemy-v/2021-06-25h-koniec-polskiej-misji-w-afganistanie/.
Komunikat z badań CBOS, Czy polscy żołnierze powinni pojechać na Haiti?, BS/175/154/94, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1994/K_154_94.PDF.
Komunikat z badań CBOS, O nieufności i zaufaniu, nr 35/2018, https://www.cbos.pl/PL/szukaj/szukaj.php.Komunikat z badań CBOS, Opinia publiczna o udziale polskich żołnierzy w misjach poza granicami kraju oraz o ostatnich wydarzeniach w Iraku, BS/19/2007, https://www.cbos.pl/PL/szukaj/szukaj.php.
Komunikat z badań CBOS, Opinie o planach zbrojnej interwencji w Iraku, BS/18/2003 https://www.cbos.pl/PL/szukaj/szukaj.php.
Komunikat z badań CBOS, Opinie o wyjeździe polskich żołnierzy do Afganistanu i działaniach antyterrorystycznych NATO, BS/4/2002, https://www.cbos.pl/PL/szukaj/szukaj.php.
Komunikat z badań CBOS, Polacy o bezpieczeństwie i NATO, nr 48/2014, https://www.cbos.pl/PL/szukaj/szukaj.php.
Komunikat z badań CBOS, Polacy o konflikcie w Bośni, BS/172/147/95, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1995/K_147_95.PDF.
Komunikat z badań CBOS, Polscy żołnierze w Kosowie, BS/121/99, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1999/K_121_99.PDF.
Komunikat z badań CBOS, Stosunek do NATO i obecności sojuszniczych wojsk na terenie Polski, 99/2016, https://www.cbos.pl/PL/szukaj/szukaj.php.
Komunikat z badań CBOS, Stosunek do obecności żołnierzy polskich w Iraku i Afganistanie, BS/162/2007. https://www.cbos.pl/PL/szukaj/szukaj.php.
Komunikat z badań CBOS, Spadek poparcia dla polskich żołnierzy w Iraku, BS/86/2004, https://www.cbos.pl/PL/publikacje/raporty.php.
Komunikat z badań CBOS, Udział Polski w operacji NATO w Afganistanie i jego konsekwencje, BS/159/2010, https://www.cbos.pl/PL/szukaj/szukaj.php.
Komunikat z badań CBOS, Użycie polskich żołnierzy w misjach międzynarodowych poza granicami kraju, BS/93/93/98, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/1998/K_093_98.PDF.
Michałowski K., SN utrzymał w mocy wyrok w sprawie ostrzelania afgańskiej wioski Nangar Khel, 17.02.2016, http://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemSID=91-271e0911-7542-42c1-ba34-d1e945caefb2&ListName=Komunikaty_o_sprawach&rok=2016.
Pawłowski K., Misje pokojowe i operacje stabilizacyjne Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na początku XXI wieku: przesłanki i głosy krytyczne, „Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych – OL PAN”, 5/2010.
Rigamonti M., Rigamonti M., Straty. Żołnierze z Afganistanu, Warszawa 2015.
Wartości i zaufanie społeczne w Polsce w 2015 r. (Notatka informacyjna na podstawie Badania spójności społecznej), https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/wartosci-i-zaufanie-spoleczne-w-polsce-w-2015-r-,21,1.html.
Celem artykułu jest analiza polityki imigracyjnej Federacji Rosyjskiej w ostatnich trzech dekadach z uwzględnieniem jej znaczenia z punktu widzenia polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa. Począwszy od roku 2000 r., wraz z początkiem pierwszej prezydentury Władimira Putina obserwujemy istotny wzrost znaczenia polityki imigracyjnej Federacji Rosyjskiej, która stanowiła ważny komponent rosyjskiej polityki ludnościowej, będąc jednym z kluczowych instrumentów przeciwdziałania pogłębiającej się depopulacji państwa. Jednak rosnąca popularność migracji zarobkowej do Federacji Rosyjskiej oraz niska skuteczność zarządzania przepływami migracyjnymi spowodowały masowy napływ migrantów nieregularnych, co wykorzystała część rosyjskich środowisk politycznych do podsycania nastrojów antyimigracyjnych. W konsekwencji począwszy od 2007 r. obserwujemy stopniowe odchodzenie od wcześniejszego modelu polityki imigracyjnej, otwartej na migrację zarobkową z obszaru Wspólnoty Niepodległych Państw, w kierunku polityki ograniczającej napływ muzułmańskich migrantów z Azji Centralnej, a jednocześnie zachęcającej do osiedlania się w Rosji osób rosyjskojęzycznych z obszaru poradzieckiego. Wprowadzone restrykcje umożliwiły Federacji Rosyjskiej wykorzystanie ułatwień w dostępie do rosyjskiego rynku pracy jako instrumentu zachęcającego do integracji politycznej i gospodarczej państw poradzieckich w ramach struktur kontrolowanych przez Federację Rosyjską. Wzrost komponentu politycznego polityki imigracyjnej nie zmienił faktu, że to dzięki napływowi osób z państw obszaru poradzieckiego Rosja uniknęła depopulacji, jaką obserwujemy obecnie na Ukrainie. Do analizy sytuacji Federacji Rosyjskiej i jej polityki wobec regionu poradzieckiego wykorzystano paradygmat realistyczny jako najlepiej oddający specyfikę regionu.
A. Szabaciuk, 30 lat rosyjskiej polityki imigracyjnej i jej znaczenie z perspektywy Federacji Rosyjskiej i obszaru poradzieckiego, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 2, s. 365-378, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.18.
Djaczenko A. N., Pieczkurow I. W., Mamina D. A., Migracyonnaja situacija w Rossii w pieriod pandiemii covid-19 (na primierie trudowoj migracii), „Wiestnik JURGTU” 2020, nr 5. Inoziemcew W. Ł., Potieriannoje diesiatiletije,Moskowskaja szkoła politiczeskich issledowanij, Moskwa 2013.
Intierwju rukowoditiela FMS Rossii K. O. Romodanowskogo żurnału „Itogi”, 02.12.2013.
Koncepcija diemograficzeskogo razwitija Rossijskoj Fiedieracii na pieriod do 2015 goda, 24.09.2001, „Demoscope Weekly”, www.demoscope.ru/weekly/knigi/koncepciya/koncepciya.html [12.07.2020].
Koncepcija diemograficzeskoj politiki Rossijskoj Fiedieracii na pieriod do 2025 goda, 9.10.2007, „Demoscope Weekly”, http://demoscope.ru/weekly/knigi/koncepciya/koncepciya25.html [12.07.2020].
Koncepcija gosudarstwiennoj migracionnoj politiki Rossijskoj Fiedieracii na pieriod do 2025 goda, Utwierżdiena priezidientom Rossijskoj Fiedieracii W. Putinom 31 ijunia 2012 g., www.kremlin.ru, 10.11.2020.
Light M., Fragile Migration Rights. Freedom of Movement in Post-Soviet Russia, London – New York 2017.
Mukomiel W., Migracyonnaja politika Rossii: Postsowietskije kontieksty, Moskwa 2005.
Ob odobrienii Koncepcii riegulirowanija migracyonnych processow w Rossijskoj Fiedieracii, 1 marta 2003 god, № 256-р, Sobranije zakonodatielstwa Rossijskoj Fiedieracii ot 2003 g., № 10, st. 923.
Rogozin L., Russia Wants Immigrants the World Doesn’t, Bloomberg, 14.03.2017.
Schenk C., Why Control Immigration? Strategic Uses of Migration Management in Russia, Toronto 2018.
Szabaciuk A., Islamofobia w Federacji Rosyjskiej: geneza i potencjalne skutki zjawiska, [w:] Religia i polityka na obszarze Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji Centralnej, red. T. Stępniewski, Lublin 2013.
Szabaciuk A., Polityka ludnościowa Federacji Rosyjskiej w kontekście kryzysu ukraińskiego, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, t. 15, 2017, nr 4.
Szabaciuk A., Znaczenie imigracji zarobkowej z Europy Wschodniej do Polski po 2014 roku, Prace, nr 6/2020, Lublin 2020.
Toal G., Near Abroad. Putin, the West and the contest over Ukraine and the Caucasus, New York 2017.
Trienin D. W., Diemografija i immigracija, [w:] Migracija w Rossii 2000-2012.
Chriestomatija w triech tomach, red. I. S. Iwanow, t. 1, cz. 1: Migracyonnyje procesy i aktualnyje woprosy migracii, Moskwa 2013.
Ukaz priezidienta Rossijskoj Fiedieracii ot 10.01.2000 g. № 24, O Koncepcii nacyonalnoj biezopasnosti Rossijskoj Fiedieracii, www.kremlin.ru [12.03.2021].
W Rossii istiekajet pieriod posłablenij dla migrantow iz-za pandiemii, Tass, 29.08.2021.
Warszawier Je., Położenije inostrannych trudowych migrantow w Rossii wo wriemia pandiemii koronawirusa, „Monitoring ekonomiczeskoj situacyi w Rossii” 2020, nr 20 (122).
