Państwa narodowe czy federacja? Kwestia narodów Europy Środkowej w helweckiej myśli politycznej okresu I wojny światowej

Nation states or a federation? The issue of Central European nations in Helvetic political thought during the First World War

Abstrakt: Na przełomie XIX i XX w. doszło do ukształtowania szwajcarskich partii politycznych. Wykrystalizowały się także podstawowe organy prasowe, które stały się oficjalnymi ogólnonarodowymi tytułami poszczególnych nurtów. Niezależnie od rozbieżności na płaszczyźnie wewnętrznej, większość z tych organów prowadziła dość spójną politykę propagandową w odniesieniu do przyszłości ziem wielokulturowych po zakończeniu I wojny światowej. Jednym z zagadnień wpisujących się w tę tematykę była kwestia pogranicza polsko-rusińsko-litewskiego. Ogół helweckiej opinii publicznej stał na stanowisku konieczności utworzenia w Europie Środkowej federacyjnego państwa, które miało być antidotum na ujawniające się ruchy nacjonalistyczne. Promowanie takiego rozwiązania związane było z chęcią rozpowszechniania w Europie własnych, szwajcarskich rozwiązań konstytucyjnych, które od pół wieku zdawały się sprawnie funkcjonować. W warunkach pogranicza Europy Środkowej taka wizja okazała się nierealistyczna. Ujawniające się tendencje nacjonalistyczne oraz nieskuteczne próby znalezienia rozwiązania kompromisowego pomiędzy obecnymi w Szwajcarii przedstawicielami emigracji poszczególnych narodów doprowadziły do upadku idei promowania federacji w prasie helweckiej.

Bibliografia:

1. Andrzejewski M., Schweizer in Polen. Spuren der Geschichte eines Brückenschlages, Bazylea 2002.
2. „Basler Nachrichten” 1918.
3. Bednarz P., Szwajcarscy korespondenci wojenni w Królestwie Polskim 1914-1915, [w:] Ważna obecność. Przedstawiciele państw i narodów europejskich wśród mieszkańców międzyrzecza Bugu i Pilicy w XVII-XIX w., red. A. Górak, K. Latawiec, Radzyń Podlaski – Radom 2006, s. 277-291.
4. Blaser F., Bibliographie der Schwiezer Presse, Bazylea 1956-1958.
5. Bonjour E., Verschwiezerung Basels in 20. Jahrhunderts, [w:] Die Schweiz und Europa. Aus¬gewählte Reden und Aufsätze von Edgard Bonjour, Band VI, Bazylea 1979.
6. Burckhardt C. J., Moja misja w Gdańsku 1937-1939, Warszawa 1970.
7. Clavien A., Les Helvétistes. Intellectuels et politique en Suisse romande au début du siècle, Lausanne 1993.
8. „Courrier de Genève” 1918.
9. Degen B., Das Basel der andern. Geschichte der Basler Gewerkschaftsbewegung, Bazylea 1986.
10. Die Schweizer Presse, oprac. E. Secretan, Berno 1896.
11. „Der Bund” 1918.
12. Favez J. C., L’inititative populaire fédérale, [w:] Les origines de la démocratie directe en Suisse / Ursprünge der direkten Demokratie in der Schweiz, red. A. Auer, Bazylea, 1996.
13. Fuetter E., Die Schweiz seit 1848. Geschichte-Wirtschaft-Politik, t. 1, Zurych 1928.
14. „Gazette de Lausanne” 1916, 1918.
15. Gegen den Krieg. Der Basler Friedenskongress 1912 und seine Aktualität, red. B. Degen, H. Haumann, U. Mäder i in., Bazylea 2012.
16. „Genevois” 1918.
17. Handbuch der eidgenössischen Volksabstimmungen 1848 bis 2007, red. W. Linder, Ch. Bollinger, Y. Rielle, Haupt Verlag, Berno 2010.
18. Holenstein A., Verflechtung und Abgrenzung in der Schweizer Geschichte, Zurych 2018.
19. Hotzenköcherle R., Die Sprachlandschaften der deutschen Schweiz, Aarau – Frankfurt nad Menem – Salzburg 1984.
20. Jeziorny D., Problem przynależności państwowej Vorarlberga po I wojnie światowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 75, 2002, s. 5-27.
21. „Journal de Genève” 1918.
22. Raport komendy powiatowej w Krasnymstawie dla Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Lublinie, 23 X 1915, Archiwum Główne Akt Dawnych, MGGL nr 312, sygn. 2008
23. Stauffer P., Polacy – Żydzi – Szwajcarzy, „Mąż stanu Europy przyszłości”? Felix Calonder i jego działalność w niemiecko-polsko-żydowskiej strefie napięcia na Górnym Śląsku (1921-1937), Warszawa 2008, s. 13-92.
24. Śladkowski W., Sprawa polska na kongresie narodowości w Lozannie (27-29.6.1916), [w:] Polska, Niemcy, Europa. Studia z dziejów myśli politycznej i stosunków międzynarodowych, red. A. Czubiński, Poznań 1977, s. 339-349.
25. Tanner J., Geschichte der Schweiz im 20. Jahrhundert, Berlin 2015, s. 150-152.
26. Wasilewski L., Die nationalen und kulturellen Verhältnisse im Sogenannten Westrussland, Wiedeń 1915.
27. „Wiedeński Kurier Polski” 1916.
28. Wojtowicz J., Historia Szwajcarii, Wrocław 1989, s. 208-209.
29. Villiger K., Eine Willensnation muss wollen. Die politische Kultur der Schweiz: Zukunfts- oder Auslaufmodell?, Zurych 2009.

PDF: Pobierz