Zeszyt 4 | Instytut Europy Środkowej

Artykuł

Znaczenie Unii Europejskiej dla integracji i bezpieczeństwa Europy w latach 1993-2024 oraz jej perspektywy

Józef M. Fiszer

Liczba wyświetleń: 11

Artykuł ukazuje Unię Europejską, a szczególnie jej utworzenie oraz ewolucję i znaczenie dla integracji i bezpieczeństwa Europy w latach 1993- 2024. Ponadto ukazuje perspektywy UE i jej miejsce w powstającym nowym porządku międzynarodowym. Autor stwierdza, że dziś trudno sobie wyobrazić nie tylko nasz kontynent, ale też cały świat bez UE. Jest ona jednym z głównych podmiotów współczesnych stosunków międzynarodowych i wraz z NATO współtworzy euroatlantycki system bezpieczeństwa, który gwarantuje utrzymanie pokoju w Europie i na świecie. Przyczyniła się do rozwoju wszechstronnej współpracy między państwami naszego kontynentu i umocniła pozycję Europy na arenie międzynarodowej.

J. M. Fiszer, Znaczenie Unii Europejskiej dla integracji i bezpieczeństwa Europy w latach 1993-2024 oraz jej perspektywy, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 4, s. 7-26, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.4.1

1. Barcz J., Unia Europejska wobec niepraworządnego państwa członkowskiego, „Państwo i Prawo” 2019, nr 1.
2. Barcz J., Znaczenie Traktatu z Maastricht w rozwoju integracji europejskiej. Nadal aktualne wyzwania, [w:] Państwo – prawa człowieka – mniejszości narodowe, red. E. Godlewska, M. Lesińska-Staszczuk, K. Michalczuk-Wlizło, Lublin 2023.
3. Bielawska A., Koncepcja Unii politycznej niemieckiej chadecji na tle politycznego i gospodarczego rozwoju Unii Europejskiej (1990-2017), Poznań 2019.
4. Bielawska A., Niemiecka chadecja wobec konfliktu rosyjsko-ukraińskiego, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2015, nr 9.
5. Bielecki J., Polska jest już bogatsza od dziewięciu państw Unii, „Rzeczpospolita”, 25.10.2023.
6. Bielecki J., Weto coraz trudniejsze do obrony, „Rzeczpospolita”, 25.05.2023.
7. Borkowski P. J., Międzyrządowość w procesie integracji europejskiej, Warszawa 2013.
8. Chojan A., Unia Europejska a brexit. Analiza z perspektywy państw Grupy Wyszehradzkiej, „Biuletyn Analiz i Opinii” 2021, nr 02 (43).
9. Cini M. (red.), Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007.
10. Czarnecki M., Utrzymać jedność Zachodu. Rozmowa z Ekkenhardem Brose, szefem Federalnej Akademii Polityki Bezpieczeństwa w Berlinie, „Gazeta Wyborcza”, 14.07.2023.
11. Dokumenty Wspólnot Europejskich, Lublin 1994.
12. Doliwa-Klepacki Z. M., Wspólnoty Europejskie, Białystok 1993.
13. Dziesięć lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Próba bilansu i nowe otwarcie, J. M. Fiszer (red.), Warszawa 2015.
14. Fiszer J. M., Parlament Europejski po wyborach z czerwca 2009 roku, [w:] Parlament Europejski po Traktacie z Lizbony. Doświadczenia i nowe wyzwania, J. M. Fiszer (red.), Warszawa 2011.
15. Fiszer J. M., Czy Stany Zjednoczone tracą pozycję światowego hegemona? Jeśli tak, to dlaczego?, [w:] Stany Zjednoczone słabnącym hegemonem? Przejawy, przyczyny i skutki dla świata w XXI wieku, J. M. Fiszer, A. Chojan (red.), Warszawa 2022.
16. Fiszer J. M., Geneza traktatu z Maastricht i jego znaczenie dla integracji i bezpieczeństwa Europy, „Studia Polityczne” 2023, t. 51, nr 3.
17. Fiszer J. M., Modernizacja Unii Europejskiej w dobie kryzysu i kształtowania się nowego ładu globalnego. Szanse i zagrożenia, „Politeja” 2013, nr 26.
18. Fiszer J. M., Państwa specyficzne na przykładzie współczesnych Chin oraz ich rola w stosunkach międzynarodowych, [w:] Państwo – prawa człowieka – mniejszości narodowe, E. Godlewska, M. Lesińska-Staszczuk, M. Michalczuk-Wlizło (red.), Lublin 2023.
19. Fiszer J. M., Unia Europejska a Polska. Dziś i jutro, Toruń 2002.
20. Fiszer J. M., Unia Europejska po brexicie, [w:] Unia Europejska-Chiny w XXI wieku, J. M. Fiszer (red.), Warszawa 2018.
21. Fiszer J. M., Will China Take over the World by the Middle of the 21 st Century?, „Studia Polityczne” 2022, nr 1, t. 50.
22. Gadomski W., Nie takie Chiny straszne, jak je malują, „Gazeta Wyborcza”, 22.01.2024.
23. Greven T., USA i Europa w obliczu podziału w kwestii Ukrainy, „IPG-Journal” 2023.
24. Grosse T. G., Pokryzysowa Europa. Dylematy Unii Europejskiej, Warszawa 2018.
25. Grzymisławskił Ł., Xi chce rozmawiać ze Stanami. Doskonale, „Gazeta Wyborcza”, 17.11.2023.
26. Gűnther M., Wchodzenie w erę euro, „Deutschland” 1998, nr 4.
27. Halesiak A., Jakiej Unii Europejskiej potrzebujemy?, Kongres Obywatelski, 18.01.2014, https://www.kongresobywatelski.pl/idee-dla-polski/jakiej-unii-europejskiej-faktycznie-potrzebujemy/ [18.01.2024].
28. Kamiński T., Gzik M., Trzydzieści lat niewygodnego partnerstwa – ewolucja stosunków UE-Chiny, [w:] Unia Europejska w turbulentnym świecie. 30 lat traktatu z Maastricht, J. M. Fiszer, T. Stępniewski (red.), Lublin-Warszawa 2022.
29. Kazimierczuk A., Trump podważa art. 5 NATO. „Będę zachęcał Rosję, by robiła, co chce”, Rzeczpospolita, 11.02.2024, https://www.msn.com/pl-pl/wiadomości/polska/trump-podwaza-art-5-nato-będę-zachęcał-rosję-by-robiła-co-chce/ [11.02.2024].
30. Keams I., Collapse: Europe After The European Union, Biteback Publishing, Londyn 2018.
31. Kiwerska J., Kanclerz Merkel i relacje transatlantyckie, „IZ Policy Papers” 2022, nr 39.
32. Koczan M., Wpływ wojny na Ukrainie na międzynarodową pozycję Rosji, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2023, vol. 17, nr 2.
33. Kortunow A., Restoration, reformation, or revolution? Blueprints for the world order after the Russia-Ukraine conflict, „China International Strategy Review” 2022, nr. 4.
34. Kosman M., Konflikt rosyjsko-ukraiński z perspektywy niemieckiej (luty 2014 r. – luty 2015 r.), „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2015, vol. 9, no. 1.
35. Koszel B., Rola Niemiec w procesach decyzyjnych Unii Europejskiej w XXI wieku, Poznań 2019.
36. Krauthammer Ch., The Unipolar Moment, „Foreign Affairs” 1990/1991, vol. 70, no.1, s. 23-33.
37. Kruczkowska M., Jak przywódca z przywódcą, „Gazeta Wyborcza”, 17.11.2023.
38. Lewandowski J., Unia Europejska musi się odnaleźć w niespokojnych czasach, „Gazeta Wyborcza”, 23.02.2024.
39. Łastawski K., Od idei do integracji europejskiej, Warszawa 2003.
40. Maciejasz D., Polskie firmy schodzą ze szlaku, „Gazeta Wyborcza”, 01.04.2022.
41. Maciejasz D., Zachód uzależniony od Chin, „Gazeta Wyborcza” 18.03.2022.
42. Marczak M., I kto tu rządzi?, „ Newsweek Polska”, dodatek specjalny, grudzień 2009.
43. Maull H. W., World Polities in Turbulence, „International Politik und Gesellschaft” 2011, nr 1.
44. Piechowicz M., Ewolucja Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE w kontekście teorii integracji oraz realizowanych działań, „Przegląd Politologiczny” 2022, nr 28.
45. Polska w Europie jutra. Polityka europejska Polski w kontekście zmian międzynarodowych XXI wieku, J. Barcz, J. Truszczyński (red.), Warszawa 2021.
46. Przyborowska-Klimczak A., Skrzydło-Tefelska E., Dokumenty europejskie, t. 3, Warszawa 2007.
47. Sosnowski Ł., Podział mandatów do Parlamentu Europejskiego, [w:] Traktat z Lizbony – postanowienia, ocena i implikacje, J. M. Fiszer, T. Stępniewski (red.), Warszawa 2008.
48. Szomburg J. M, Wielobiegunowy świat czy implozja Wschodu?, Kongres Obywatelski, 15.02.2024, https://www.kongresobywatelski.pl/idee-dla-polski/wielobiegunowy-swiat-czy-implozja-wschodu/ [15.02.2024].
49. Szymański A., Perspektywy rozszerzenia Unii Europejskiej, [w:] Przyszłość Unii Europejskiej, K. A. Wojtaszczyk, T. Wallas, P. Stawarz (red.), Warszawa 2023.
50. Weidenfeld W., Wessles W., Europa od A do Z. Podręcznik integracji europejskiej, Gliwice 1999.
51. Węc J. J, Spór o kształt ustrojowy Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej w latach 1950-2010, Kraków 2012.
52. Węc J. J., Traktat Lizboński. Polityczne aspekty reformy ustrojowej Unii Europejskiej w latach 2007-2009, Kraków 2011.
53. Wieliński B. T., Unijny komisarz obrony? Kluczowe będzie inne stanowisko, „Gazeta Wyborcza”, 22.02.2024.
54. Wojciechowski J. A., Europa po liftingu, Warszawa 2008.
55. Wojtaszczyk K. A., Strategie integracji europejskiej a podziały na polskiej scenie politycznej, [w:] Przyszłość Unii Europejskiej, K. A. Wojtaszczyk, T. Wallas, P. Stawarz (red.), Warszawa 2023.
56. Wowra P., Uwarunkowania mocarstwowości Chin, „Nowa Polityka Wschodnia” 2018, nr 3 (18).
57. Żukrowska K., Skutki unii walutowej dla procesów integracji, „Sprawy Międzynarodowe” 1997, nr 3.

Artykuł

Europeizacja organizacji społeczeństwa obywatelskiego

Paweł Kamiński | Szczepan Czarnecki

Liczba wyświetleń: 9

Zorganizowane grupy interesów i organizacje rzecznictwa w państwach demokratycznych odgrywają istotną rolę w procesie kreowania polityk publicznych oraz wpływają na finalny kształt realizowanych modeli rozwojowych. Poszczególne polityki publiczne są tworzone i realizowane zarówno na poziomie krajowym, jak i na poziomie Unii Europejskiej (UE). Równocześnie proces integracji europejskiej doprowadził do coraz większego transferu kompetencji z poziomu narodowego na poziom europejski1. W konsekwencji, grupy interesu, które chcą utrzymać wpływ na kształt legislacji, nie mogą polegać wyłącznie na dostępie do krajowych kanałów wpływu kształtowania polityk publicznych, lecz muszą zainwestować środki w lobbing na poziomie europejskim. Tym samym celem podjętej analizy jest odpowiedź na pytanie, czy oraz w jaki sposób zorganizowane grupy interesów z wybranych państw Europy Środkowo-Wschodniej podlegają presji europeizacyjnej.

P. Kamiński, S. Czarnecki, Europeizacja organizacji społeczeństwa obywatelskiego, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 4: Unia Europejska z perspektywy państw Europy Środkowej, s. 27-43, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.4.2

Artykuł

Postrzeganie wybranych aspektów związanych z członkostwem w Unii Europejskiej w zakresie funkcjonowania przedsiębiorczości w państwach karpackich (Republice Czeskiej, Słowacji, Polsce i Ukrainie)

Agnieszka Pieniążek | Anna Nizioł | Ewelina Nycz | Mateusz Stopa | Krzysztof Szpara

Liczba wyświetleń: 11

Oznaczenia geograficzne chronione są na szczeblu międzynarodowym od 1883 r., a od lat 70. XX w. przez Wspólnotę Europejską. Obecnie w unijnym rejestrze oznaczeń geograficznych znajduje się ok. 3500 nazw produktów rolnych i środków spożywczych. Celem artykułu jest zweryfikowanie, w jaki sposób postrzegane są wybrane aspekty związane z członkostwem w Unii Europejskiej (skrót. UE), tj. unijna polityka jakości produktów rolnych i środków spożywczych w zakresie funkcjonowania przedsiębiorczości w państwach karpackich: Republice Czeskiej, Słowacji, Polsce i Ukrainie. Do realizacji celu wykorzystano wyniki zogniskowanych wywiadów grupowych, prowadzonych w 2021 r. w ramach badania na zlecenie Fundacji New Direction dotyczącego produktów karpackich, ich wytwórców oraz instytucji otoczenia. Skala wykorzystania analizowanych unijnych rozwiązań wskazuje, że 20 lat doświadczenia to dopiero początek drogi dla państw Europy Środkowej w zakresie ochrony produktów. Brak systemu ochrony oznaczeń geograficznych oznacza upadek lokalnych i regionalnych producentów.

A. Pieniążek, A. Nizioł, E. Nycz, M. Stopa, K. Szpara, Postrzeganie wybranych aspektów związanych z członkostwem w Unii Europejskiej w zakresie funkcjonowania przedsiębiorczości w państwach karpackich (Republice Czeskiej, Słowacji, Polsce i Ukrainie), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 4: Unia Europejska z perspektywy państw Europy Środkowej, s. 45-60, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.4.3

Artykuł

Powiązanie religijności z wyborami politycznymi suwerena w Europie Środkowo-Wschodniej na przykładzie Polski w latach 2007-2015 w świetle globalnych badań nad stosunkami międzynarodowymi (Global IR)

Magdalena Skorupska | Anna Solarz

Liczba wyświetleń: 6

Środkowoeuropejskie doświadczenia historyczne i kulturowe mogą stanowić istotny wkład do globalnych badań nad stosunkami międzynarodowymi (Global IR). Szczególną rolę odgrywa przy tym religia (zjawisko „etnicyzacji religii” i „sakralizacji etnosu”), która wciąż nie znajduje adekwatnego miejsca w zachodnich badaniach nad stosunkami międzynarodowymi. Korzystając z danych udostępnionych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego oraz Państwową Komisję Wyborczą, analizujemy powiązania religijności Polaków z głosowaniem w wyborach do Sejmu w latach 2007-2015. Używamy do tego metody kartograficznej i statystycznej. W efekcie widoczne jest silne wzmocnienie polaryzacji politycznej w Polsce oparte w dużej mierze o kwestie światopoglądowe, w tym zwłaszcza wynikające z podejścia do religii. A zatem: 1) religia dalej „ma znaczenie” dla stosunków międzynarodowych, gdyż istotnie wpływa na wybory polityczne, zwłaszcza w EŚW, w tym w Polsce; 2) należy poszerzyć koncepcję Global IR o badania nad religią, gdyż pozostaje ona czynnikiem relewentnym dla tej koncepcji – wnosi wiele do „niezachodniego” teoretyzowania na temat stosunków międzynarodowych, np. w regionie EŚW; 3) być może wypracowywane w ramach Western IR postsekularne podejście do badania rzeczywistości międzynarodowej mogłoby znaleźć swoje zastosowanie w koncepcji Global IR, która ma dużą szansę przyczynić się do upowszechnienia nowej, postsekularnej tożsamości dyscypliny. Warto przy tym korzystać z badań wielodyscyplinarnych, co prezentujemy w artykule.

M. Skorupska, A. M. Solarz, Powiązanie religijności z wyborami politycznymi suwerena w Europie Środkowo-Wschodniej na przykładzie Polski w latach 2007-2015 w świetle globalnych badań nad stosunkami międzynarodowymi (Global IR), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 4: Unia Europejska z perspektywy państw Europy Środkowej, s. 61-79, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.4.4

Artykuł

Rozwój sieci archiwalnej na Słowacji. Rys historyczny

Barbara Tekely Skrętowicz

Liczba wyświetleń: 5

Celem artykułu jest ukazanie w formie zarysu formowania się sieci archiwalnej na Słowacji. To złożone zagadnienie wymagające znajomości nie tylko języka, kultury, ale i historii geopolitycznej kraju. Dostrzegam lukę polskiej literatury przedmiotu w tym zakresie, ponieważ nikt nie podjął się do tej pory omówienia tego zagadnienia. Słowacja przez znaczny okres czasu wchodziła w skład monarchii austro-węgierskiej oraz była połączona z Czechami, co niewątpliwie miało istotny wpływ na kształtowanie się tradycji archiwalnych. Głównym przedmiotem rozważań były modernizacje podstaw techniczno-prawnych sankcjonujących zasady działalności archiwów. Postęp archiwistyki na Słowacji jest zauważalny, choć wykształcenie podstaw metodycznych i dobrych praktyk trwało dłużej niż w ościennych państwach, co wynikało z braku suwerenności. Sieć archiwalna jest gęsta, wynika to z historii powstawania poszczególnych archiwów. Metodyka pracy powiązana jest z próbą przeglądowego pokazania procesu rozwoju sieci archiwalnej, od jej najdawniejszych form po współczesność. Główne metody badawcze, którymi posługiwałam się przy realizacji zagadnienia, to analiza i synteza. Chcąc zaprezentować rozwój sieci jako proces dziejowy, musiałam poruszyć wiele aspektów, m.in. przyczynowość, determinanty, prawidłowości, wskazanie czynników wewnętrznych i zewnętrznych mających wpływ na jej kształtowanie. Najbardziej miarodajnymi materiałami, których użyłam, są ustawy archiwalne, poza nimi posłużyłam się kilkoma publikacjami zawierającymi istotne informacje. Myślę, że udało mi się osiągnąć zadowalające rezultaty, pozwalające na wstępne poznanie zagadnienia.

B. Tekely Skrętowicz, Rozwój sieci archiwalnej na Słowacji. Rys historyczny, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 4: Unia Europejska z perspektywy państw Europy Środkowej, s. 81-93, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.4.5

Artykuł

Polityka migracyjna Polski wobec zjawiska nielegalnej migracji. Przykład granicy polsko-białoruskiej

Grzegorz Tutak

Liczba wyświetleń: 3

Polityka migracyjna państwa stanowi istotny element zarządzania migracjami. Określa warunki wjazdu, pobytu i wyjazdu cudzoziemców, a także reguluje szereg innych obszarów, kluczowych z perspektywy rozwoju społeczno-gospodarczego państwa. Cechą polityki migracyjnej jest to, że nie tłumaczy ona przyczyn migracji, ale stanowi odpowiedź na nie. Jednym z istotnych obszarów zarządzania migracjami jest przeciwdziałanie nieuregulowanej migracji, której niekontrolowany charakter może zagrażać bezpieczeństwu państwa. Celem artykułu jest przedstawienie polityki migracyjnej Polski i jej znaczenia dla zapewnienia bezpieczeństwa obywateli w kontekście przeciwdziałania nielegalnej imigracji. Wskazano na instrumenty prawno-instytucjonalne wykorzystywane w przeciwdziałaniu tej formie migracji. Ponadto, na podstawie danych statystycznych publikowanych przez Straż Graniczną, przybliżono skalę procederu nielegalnej imigracji na granicy polsko-białoruskiej w latach 2015- 2023. Artykuł zwraca także uwagę na znaczenie sztucznie inspirowanej presji migracyjnej przez reżim Aleksandra Łukaszenki dla bezpieczeństwa Polski jako przykład działań hybrydowych.

G. Tutak, Polityka migracyjna Polski wobec zjawiska nielegalnej migracji. Przykład granicy polsko-białoruskiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 4: Unia Europejska z perspektywy państw Europy Środkowej, s. 95-114, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.4.6

Artykuł

Czeskie i słowackie ugrupowania radykalnej i ekstremalnej prawicy politycznej i ich stosunek do Unii Europejskiej

Andrzej Wojtaszak

Liczba wyświetleń: 3

Upadkowi Związku Sowieckiego na początku lat 90. XX w. towarzyszyło odrodzenie idei suwerenności państw należących wcześniej do strefy wpływów Moskwy na obszarze Europy Środkowej. Odzyskanie wolności umożliwiło rozwój różnych idei politycznych, czemu towarzyszy pojawienie się ugrupowań głoszących poglądy radykalnie oraz ekstremalnie nacjonalistyczne. W przypadku radykalnej prawicy mamy do czynienia ze sprzeciwem wobec systemu demokracji liberalnej oraz idei federacyjnej Unii Europejskiej (UE). Partie ekstremalne najczęściej odwołują się do idei neofaszystowskich czy neonazistowskich oraz odrzucają przynależność do UE. Część tych ugrupowań znajdując się w parlamentach własnych państw oraz w Parlamencie Europejskim. Większość z nich nie ma zdolności koalicyjnych, a inne antysystemowe znalazły się poza strukturami rządzącymi własnych państw. Przedmiotem analizy jest stosunek do UE partii radykalnej i ekstremalnej prawicy wywodzących się z dwóch państw powstałych w 1993 r. po rozpadzie Czechosłowacji– Republiki Czeskiej i Republiki Słowacji.

A. Wojtaszak, Czeskie i słowackie ugrupowania radykalnej i ekstremalnej prawicy politycznej i ich stosunek do Unii Europejskiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 4: Unia Europejska z perspektywy państw Europy Środkowej, s. 115-134, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.4.7

Artykuł

Agresja Rosji na Ukrainę – podzwonne dla realizmu politycznego

Jakub Olchowski

Liczba wyświetleń: 4

Wkrótce nowe informacje.

J. Olchowski, Agresja Rosji na Ukrainę – podzwonne dla realizmu politycznego, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 22 (2024), z. 4: Unia Europejska z perspektywy państw Europy Środkowej, s. 135-151, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2024.4.8

Unia Europejska z perspektywy państw Europy Środkowej

Artykuły